خوش همسایگی، لذت گم شده ی زندگی های امروز

سردرد امانم را بریده بود. جعبه ی داروها را زیرورو کردم تا قرصی برای تسکین دردم پیدا کنم. دستمالی هم به سرم بستم تا بخوابم، شاید حالم بهتر شود. هنوز سرم روی بالشت نرسیده بود که دویدن پرسروصدای بچه های طبقه ی بالا سردردم را چند برابر کرد. دویدن شان نه فقط اعصاب من که حتی لوستر سالن را هم تکان می داد. این اولین بار نبود که آزارهای همسایه، روزم را خراب می کرد و دردهایم را بیشتر...!

چهار‌دیواری هایی که اختیاری نیستند

این روزها، رشد جمعیت شهرنشین و کمبود فضای ساخت وساز – به ویژه در شهرهای بزرگ - باعث شده است که مردم، ناچار به آپارتمان نشینی روی بیاورند. این نوع زندگی، سبک جدیدی از همسایگی را به وجود آورده و تفاوت های زیادی را با سبک زندگی قدیم، رقم زده است. اگر آن روزها، همسایه ها از دیوارهای چپ یا راست با هم مشترک بودند، حالا سقف، دیوار و زمین شان مشترک است و از چهار طرف همسایه اند؛ سقف یکی، زمین دیگری ست و زمینش، سقف آن دیگری. دیوارها هم، قدرت نگه داری صدا را ندارند و هرچه در خانه ای می گذرد، به خانه ی دیگر می رسد. برخلاف گذشته که فقط کوچه منطقه ی مشاع همسایه ها بود، در زندگی های امروزی پله ها، راهروها و حیاط ساختمان ها هم، میان همسایگان مشترک است و خلاصه، چهاردیواری ها دیگر خیلی هم اختیاری نیستند!

همسایه های دیروز، همسایه های امروز

سال ها پیش اما، سبک زندگی و طریق همسایگی خیلی متفاوت بود؛ آن قدر که همسایه را از فامیل نزدیک تر می دانستند و به قول خودشان، «سفره یکی» و «خانه یکی» بودند. روز آنان کنار هم شب می شد و به قول معروف، رفیق گرمابه و گلستان هم بودند؛ از خواهر به هم نزدیک تر و از برادر برای هم دل سوزتر. دردی نبود که با هم درمان نکنند و لبخندی نبود که با هم تقسیم ننمایند. حتی برای عروسی فرزندان شان، خانه ای را برای مجلس زنانه آذین می بستند و خانه ای دیگر را برای مجلس مردانه. خلاصه، در غم و شادی هم شریک بودند؛ این روزها اما، همسایه ها دیوارهای شان مشترک است و با هم غریبه اند؛ آن قدر غریبه که حتی گاهی نام همدیگر را هم نمی دانند! در راهروها و آسانسورها یا حتی جلوی درب واحدشان، همدیگر را می بینند؛ اما دریغ از یک سلام و احوال پرسی ساده. آن روزها اگر سفره های همسایه ها مشترک بود، حالا سفره ی شان را از پنجره می تکانند و خرده های نان، برنج و غذا را در بالکن همسایه ی طبقه ی اول می ریزند.

آن روزها به هر بهانه ای، مثلاً برای پخت نذری دور هم جمع می شدند و علاوه بر ثواب، از دورهمی های خود لذت می بردند؛ اما حالا در محوطه مشاع، نذری می پزند و سهم همسایه ها، بوی غذاست و بس؛ در حالی که شاید زنی باردار در ساختمان باشد یا کودکی بهانه ی آن غذا را بگیرد! همسایه های قدیم، برای آرامش یکدیگر تلاش می کردند و قلب های شان برای هم می تپید؛ اما حالا بی توجه به یکدیگر، فقط به فکر آرامش خود هستند. آن ها از اول صبح بچه ها را به محوطه می فرستند، تا از سرو‌صدای شان در امان باشند؛ غافل از اینکه شاید همسایه ای سال خورده و بیمار، یا نوزادش را به سختی خوابانده باشد.

همسایه های قدیم، برای آرامش یکدیگر تلاش می کردند اما حالا بی توجه به یکدیگر، فقط به فکر آرامش خود هستند

خوش همسایگی در اسلام

آموزه های دینی ما مملو از سخنان گهربار اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام است که مؤمنین را به رعایت حقوق همسایهدعوت می کند. این سخن بانوی دوعالم، حضرت زهرا سلام الله علیها را بسیار شنیده ایم که فرمودند: «الجار ثم الدار»؛ یعنی اول همسایه و سپس خانه. سیره ی اهل بیت و پیشوایان دینی مان نیز، حاکی از احترام همسایه و پرهیز از آزار و اذیت آن هاست؛ تا حدی که در فرهنگ آن بزرگواران، حتی آزاررساندن به همسایه ای مردم آزار هم جایز نیست! به علاوه همواره در روایات، بر خوش همسایگی تاکید شده و صبر در برابر آزار همسایه، از نشانه های خوش همسایگی معرفی گردیده است. در برخی روایات، حتی حرمت همسایه، هم قدر حرمت مادر دانسته شده است.

در روایات، بر خوش همسایگی تاکید شده و صبر در برابر آزار همسایه، از نشانه های خوش همسایگی معرفی گردیده است.

چه باید کرد؟

قدر مسلم اینکه نمی توان با گسترش شهرنشینی و سبک زندگی آپارتمان نشینی – به ویژه در کلان شهرها - مبارزه کرد. این شیوه همانند دیگر کشورها، در ایران نیز در حال گسترش است و به تبع، هر روز جلوه های جدیدی از آزار همسایه ها جلوه گر می شود؛ اما بدون شک، می توان با تکیه بر پشتوانه ی ملی و دینی که غنی ترین و منصفانه ترین فرهنگ ها را برای ما به ارمغان آورده اند، جلوی آزار و اذیت همسایه ها را گرفت، یا به حداقل رساند. کافی ست به آموزه های دینی و سنت های زیبای گذشتگان مان رجوع کنیم و آن ها را الگوی عملی قرار دهیم.

بدون شک صفات منفی نظیر خودبینی، ستم، دعوا، کینه توزی و غریبه بودن همسایه ها، نه با فرهنگ ملی ما سازگار است و نه آئین مان. در مقابلْ احترام، ادب، انصاف، دوستی، مهربانی و بسیاری اصول مهم اخلاقی دیگر، ریشه در سبک زندگی ایرانی و اسلامی ما دارد که البته در آپارتمان نشینی‌های امروزی گم شده‌ است. از همین امروز، تصمیم بگیریم که با تمام خوبی های مان، به استقبال دوستی با همسایه گان برویم و آن ها را از هر عزیزی، عزیزتر بداریم!

منبع: نشریه پیام زن، مقاله 25، مرداد 1398، محبوبه ابراهیمی، صفحه 84-85.

جمعه 11 بهمن 1398 12:47 AM