یزد شهر بادگیرهای ایران است. این شهر کهن و تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
یزد در منطقه فلات مرکزی ایران قرار دارد. این شهر بین رشته‌های شیرکوه و خرانق و در دشتی پهناور به نام یزد، اردکان واقع شده است. اتابکان یزد از مهم‌ترین عوامل پیشرفت این شهر در سال‌های گذشته بوده‌اند که ۱۴۰ سال بر یزد حکومت کردند. واژه یزد به‌معنی پاک و مقدس است و شهر یزد نیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدس است.
در برخی از منابع، بنای اولیه یزد و برخی از شهرهای همجوار را به سلیمان پیامبر، ضحاک، اسکندر مقدونی و ابراهیم پیامبر نسبت داده‌اند. یزد از سرزمین‌های کهن و تاریخی ایران محسوب می‌شود. یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیا است.
جغرافیا
یزد مرکز استان یزد است که در دره‌ای خشک و پهناور قرار گرفته است. این شهر در در بخش مرکزی فلات ایران قرار دارد و به دلیل عوامل طبیعی فلات، رطوبت کم و تبخیر شدید یکی از خشک‌ترین مناطق ایران محسوب می‌شود. شهر یزد یکی از کم بارش‌ترین شهرهای کشور است. در سال ۱۳۹۰ جمعیت شهرستان یزد بالغ بر ۵ هزار نفر شمارش شده است. در این شهر مهاجران موقت از شهرستان‌های شمالی کرمان مانند انار نیز ساکن هستند.
تاریخچه
قدمت تاریخی و فرهنگی سرزمین و مردم این شهر در منابع تاریخی بسیاری اشاره شده است. این منطقه در مسیر شاهراه‌های باستانی قرار داشته است و جز سرزمین‌های دوردست مادها به شمار می‌رود. برخی از مورخان، تاریخ ساخت یزد را به یزدگرد اول، ساسانی نسبت می‌دهند که وجه تسمیه‌ی یزد در ارتباط با نام وی و واژه‌ی یزش به‌معنی ستایش و نیایش در زبان فارسی میانه است. این شهر در طول تاریخ حکومت‌های بسیاری را به خود دیده و اهمیت فراوانی داشته است. یزد از گذرگاه‌های مهم در دوره‌های تاریخی محسوب می‌شده است.
فرهنگ و مردم شناسی
دین
بیشتر مردم یزد مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. همچنین گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در یزد ساکن هستند. اقلیت کوچکی از یهودیان نیز ساکن این شهر هستند.
زبان
مردم یزد به زبان پارسی با لهجه یزدی صحبت می‌کنند. پیروان آیین زرتشت در میان خود به زبان بهدینی سخن می‌گویند. گویش یزدی بخشی از پارسی دری است.
پوشش
پوشاک مردم استان یزد در حال حاضر همانند لباس‌های مردم دیگر نقاط ایران است. پوشاک سنتی بانوان شلواری بلند و پیراهنی که تا قوزک پا را می‌پوشاند، بوده است که هنوز هم در برخی روستاها دیده می‌شود. بانوان چارقدی نیز به سر می‌اندازند. مردان نیز لباس معمولی می‌پوشند. تا پیش از دوران پهلوی اول، زرتشتیان مجبور بودند به شیوه‌ای لباس بپوشند تا از دیگران متمایز باشند. پوشیدن جوراب تا مدت‌های زیادی برای زرتشتیان ممنوع بود.
مشاهیر
وحشی بافقی (شاعر بزرگ)، محمدعلی اسلامی ندوشن (استاد ادبیات)، دکتر سید محمد خاتمی (پنجمین رئیس جمهور ایران) و فرخی یزدی (شاعر و مشروطه خواه) چندی از مشاهیر این سرزمین کهن در عرصه علم، دانش و فرهنگ ایران هستند.
آداب و رسوم
شھر یزد تقریبا در تمام ایام سال، شاھد برپایی مجالس روضه‌خوانی است. نخل‌برداری در دھه اول محرم و در دھه آخر ماه صفر از آیین‌های مذهبی این سرزمین است. سینه‌زنی مردمان یزد نظم ویژه‌ای دارد. کتل بستن نیز از دیگر آیین‌های مذهبی این منطقه است که اسب زین كرده‌ای که معمولا با شال ترمه یا ابریشمی به نحو خاصی آذین شده است، در جلو دسته سینه‌زنی حركت می‌کند.
گردشگری
جاذبه‌های گردشگری
بارزترین خصوصیت شهر یزد را می‌توان وجود محله‌های قدیمی و سنتی با کوچه پس کوچه‌های خشت و گلی در هم تنیده، بازارها، مساجد، حمام و خانه‌های آن دانست. این شهر به دارالعباده، شهر بادگیرها و شهر دوچرخه‌ها معروف است. این شهر مساجد و لردهای تاریخی بسیاری دارد. برخی از جاذبه‌های گردشگری و جاهای دیدنی یزد عبارت‌اند از: مسجد جامع یزد، بازار خان، حمام خان، میدان خان، آب انبار رستم گیو، موزه قصر آینه، زندان اسکندر، مدرسه ضیاییه، پارک کوهستان، خانه لاری‌ها، بقعه سید رکن‌الدین محمد قاضی، برج خاموشان، بازار تاریخی یزد، لرد آسیاب، بازار زرگری و باغ جهانی پهلوان پور، آتشکده بهرام یزد، تکیه امیرچخماق و آب انبار شش بادگیر.
سوغات و صنایع دستی
از سوغات این شهر می‌توان به انواع پارچه و شیرینی اشاره کرد. ترمه، شمد، زیلو، چادر شب، سفال و سرامیک، شیرینی حاج بادومی، قطاب یزدی و نان پنجره‌ای از سوغات و صنایع دستی این شهر هستند.
غذاهای محلی
آش شولی، آش گندم (حلیم)، آش ماش، آش شلغم، آش کلم، آش سمبوسک، آش عدس، آش کدو، آش آلو، آش آبغوره، آش انار، آش سبزی و همچنین غذاهایی مانند قیمه‌ی نخود، قلیه‌ی کدو و خورشت به‌آلو، نمونه‌هایی از غذاهای سنتی هستند که در خانواده‌های استان یزد طبخ می‌شود.
