تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام) هدیه آسمانی

تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام) هدیه آسمانی

ستارگان درخشانتر از همیشه تاریخ در آسمان مدینه پرتو افشانی می کردند. شمیم عطر محمدی(صلی الله علیه و آله و سلم) در کوچه های مدینه پراکنده بود و یاس علوی، آنگاه که به معراج نماز می رفت، نورش برای اهل آسمان می درخشید و بر چهره اهل زمین نور می پراکند.

در آن هنگام فاطمه((علیها السلام)) ار سختی کارهای خانه در زحمت بود. ⁽¹⁾ امیر مؤمنان(علیه السلام) آنگاه که چنین دید به فاطمه توصیه کرد، نزد پدر برود و خدمتکاری درخواست کند تا در امور منزل یار و همکارش باشد. ⁽²⁾

وقتی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از خواسته آنان آگاهی یافت، فرمود: «ای فاطمه چیزی به تو عطا کنم که از خدمتکار و دنیا با آنچه در آن است، ارزشمندتر است; بعد از نماز سی و چهار مرتبه «الله اکبر» و سی و سه مرتبه «الحمدلله » و سی و سه مرتبه «سبحان الله » بگو و آن را با لا اله الا الله ختم کن. این کار برایت از چیزی که می خواهی و از دنیا و آنچه در آن است، بهتر است ». ⁽³⁾

در آن لحظه که این هدیه آسمانی به فاطمه((علیها السلام)) عطا شد، فرمود: «از خدا و رسول خدا راضی شدم.» ⁽⁴⁾

درک هدیه بزرگی که رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به فاطمه((علیها السلام)) اعطاء کرد، بالاتر از طاقت غیر معصوم است، به گونه ای که انسان از وصف آن عاجز می ماند و فقط از سرچشمه گفتار معصومین(علیهم السلام،) است که تا اندازه ای می توان از برکاتش بهره مند شد.

امام باقر(علیه السلام) درباره تسبیح حضرت فاطمه((علیها السلام)) می فرماید: «خداوند متعال با هیچ ستایشی، بالاتر از تسبیحات فاطمه زهرا(س) عبادت نشده است. و اگر چیزی افضل از آن وجود داشت، رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آن را به فاطمه((علیها السلام)) اعطاء می کرد.» ⁽⁵⁾

تسبیح حضرت فاطمه((علیها السلام)) که به مناسبت مداومت آن حضرت در انجام آن به وی منسوب گردید، در واقع تسبیح حق تعالی است! حضرت امام خمینی در کتاب اربعین حدیث چنین می نگارد: «...پر واضح است که تسبیح و تقدیس حق تعالی مستلزم علم و معرفت به مقام مقدس حق و صفات جلال و جمال اوست.» ⁽⁶⁾

تسبیح عبادتی برگزیده است که هر کس در سیر معنوی خویش به قدر طاقت و معرفتش از آن بهره می گیرد و ائمه: قبل از خلقت عالم مادی، به تسبیح ذات اقدس حق مشغول بودند.

حضرت امام خمینی; در باب اشاره به مقامات ائمه در کتاب اربعین حدیث چنین می نگارد: «برای اهل بیت عصمت و طهارت، علیهم الصلوة و السلام، مقامات شامخه روحانیه ای است در سیر معنوی الی الله، که ادراک آن علما نیز از اقت بشر خارج و فوق عقول ارباب عقول و شهود اصحاب عرفان است; چنانچه از احادیث شریفه ظاهر می شود که در مقام روحانیت با رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) شرکت دارند و انوار مطهره آنها قبل از خلقت عوالم، مخلوق اشتغال به تسبیح و تحمید ذات مقدس داشتند.» ⁽⁷⁾

تسبیح از جهتی دیگر عبادتی عمومی بین تمام مخلوقات است، حضرت امام; در این باره می فرماید: «آیه شریفه [و یسبح لله ما فی السموات و الارض] دلالت کند بر تسبیح جمیع موجودات حتی نباتات و جمادات و تخصیص آن به ذوی العقول از احتجاب عقول ارباب عقول است.» ⁽⁸⁾

و باز می فرماید: «بالجمله، سریان حیات و تسبیح شعوری علمی اشیاء را باید از ضروریات فلسفه عالیه و مسلمات ارباب شرایع و عرفان محسوب داشت، ولی کیفیت تسبیح هر موجودی و اذکار خاصه ای که به هر یک اختصاص دارد، و اینکه صاحب ذکر جامع انسان است و سایر موجودات به مناسبت نشئه خود ذکری دارند.» ⁽⁹⁾

تسبیح حضرت زهرا((علیها السلام))، به چه معنی است؟

الله اکبر، اولین ذکر تسبیحات حضرت زهرا((علیها السلام)):

در تسبیح فاطمی((علیها السلام))، انسان با گفتن «الله اکبر» به نهایت عجز خود اعتراف می کند و به ناتوانیش به درگاه الهی بارها اقرار می کند.

جمیع بن عمیر گوید: در محضر امام صادق(علیه السلام) بودم، حضرت از من پرسید: جمله «الله اکبر» یعنی چه؟ گفتم: یعنی خدا از همه چیز بزرگتر است، حضرت فرمود: مطابق این معنی، خدا را چیزی تصور کرده و سپس مقایسه با سایر اشیاء کرده ای و او را بزرگتر از آن چیزها تصور نموده ای.

عرض کردم: پس معنی الله اکبر چیست؟ حضرت پاسخ داد: معنایش این است که; «الله اکبر من ان یوصف; خداوند بزرگتر از آن است که توصیف گردد.» ⁽¹⁰⁾

الحمدلله، دومین ذکر تسبیحات حضرت زهرا((علیها السلام)):

پس از آن که انسان به عجز و ناتوانی خویش در شناخت خالق اعتراف کرد، با گفتن الحمدلله که از افضل اذکار تسبیح است، وارد مرحله بعدی می شود.

حضرت امام خمینی; در باب حمد می فرماید: «حمد خدا مساوق شکر است; چنانچه در روایات کثیره وارد است که، کسی که بگوید: الحمدلله، شکر خدا را ادا کرده; چنانچه [امام صادق(علیه السلام)] فرمود: شکر هر نعمتی، واگر چه بزرگ باشد این است که حمد خدای عز و جل کنی.»

و ... [امام صادق(علیه السلام)] فرمود: ... کمال شکر گفتن مرد است، الحمدلله رب العالمین. ... و در حدیثی حماد بن عثمان گفت: بیرون آمد حضرت صادق(ع)، از مسجد و حال آنکه گم شده بود مرکوب آن حضرت. فرمود: «اگر خداوند رد کند آن را به من، هر آینه شکر می کنم او را حق شکر او». گفت درنگی نکرد تا آنکه آن مرکوب آورده شد. پس فرمود: «الحمدلله ». قائلی عرض کرد: «فدایت شوم، آیا شما نگفتید که شکر خدا می کنم حق شکر او را»؟

فرمود: «آیا نشنیدی که من گفتم: الحمدلله.»

از این روایت معلوم می شود که حمد خداوند افضل افراد شکر لسانی است. ⁽¹¹⁾

«سبحان الله »; سومین ذکر تسبیحات حضرت زهراء((علیها السلام))

شخصی از حضرت علی(ع) پرسید: معنی سبحان الله چیست؟ جضرت فرمود: «سبحان الله » تعظیم مقام بلند و با عظمت خدا و منزه دانستن او از آنچه که مشرکان می پندارند، است و زمانی که بنده این کلمه را می گوید، همه فرشتگان بر او درود می فرستند.» ⁽¹²⁾

بعد از آنکه رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) تسبیحات را به کوثرش عطا کرد، حضرت فاطمه((علیها السلام)) ابتدا رشته ای از پشم تابیده و با آن به تسبیح پرداخت. تا این که حضرت حمزه بن عبدالمطلب شهید شد، پس حضرت فاطمه از تربت قبر آن بزرگوار خاک برداشت و تسبیح ساخت و با آن تسبیح می کرد و مردم نیز چنان کردند و چون سیدالشهدا حسین بن علی(علیه السلام) شهید شد، سنت شد که از تربت آن امام مظلوم تسبیح سازند و با آن ذکر گویند.

درباره ثواب تسبیح حضرت زهرا((علیها السلام)) با تربت امام حسین(علیه السلام) از حضرت صاحب الامر(عج) روایت شده است که: هر که تسبیح تربت امام حسین(ع) را در دست داشته باشد و ذکر را فراموش کند، ثواب ذکر برای او نوشته می شود.

از حضرت صادق(علیه السلام) نقل شده است که تسبیح تربت آن حضرت، ذکر می گوید، بی آنکه آدمی ذکر گوید و فرمود که یک ذکر یا استغفار که با تربت حضرت اباعبدالله(ع) گفته می شود برابر با هفتاد ذکر که با چیز دیگر گفته شود است. و اگر بی ذکر تسبیح را بگرداند به عدد هر دانه، هفت تسبیح برای او نوشته می شود.

به روایت دیگر، اگر با ذکر تسبیح را بگرداند، به هر دانه چهل حسنه برای او نوشته می شود.

مروی است که حوریان بهشت وقتی فرشته ای را می بینند که به زمین می آید از او درخواست می کنند تا تسبیح و ربت حضرت حسین(علیه السلام) را برایشان بیاورد.

از حضرت موسی(علیه السلام) نقل شده است: پنج چیز همیشه همراه انسان پرهیزکار است; مسواک، شانه، سجاده نماز، تسبیح که سی و چهار دانه داشته باشد و انگشتر عقیق. ⁽¹³⁾

فضیلت و آداب تسبیح حضرت زهرا((علیها السلام))

روایات زیادی در این باب در کتب معتبر وجود دارد و گستردگی روایات و عنایت اکثر ائمه به ذکر سخنی درباره تسبیح از عظمت آن پرده بر می دارد.

حضرت مهدی -عجل الله تعالی فرجه الشریف)، درباره تسبیح فرمود: «ان فضل الدعاء و التسبیح بعد الفرائض علی الدعاء بعقب النوافل، کفضل الفرائض علی النوافل. فضیلت دعا و تسبیح بعد از نمازهای واجب در مقایسه با دعا و تسبیح پس از نمازهای مستحبی، مانند فضیلت واجبات بر مستحبات است.» ⁽¹⁴⁾

امام صادق(ع) نیز به فضیلت تسبیح بعد از نمازهای واجب چنین اشاره کرد: «من سبح تسبیح فاطمه الزهراء((علیها السلام)) قبل ان یثنی رجلیه من صلاة الفریضه، غفر الله له. هر کس بعد از نماز واجب تسبیح فاطمه زهرا((علیها السلام)) را به جا آورد، قبل از اینکه پای راست را از بالای پای چپ بردارد، جمیع گناهانش آمرزیده می شود.» ⁽¹⁵⁾

و در حدیثی دیگر فرمود: «من سبح تسبیح فاطمة((علیها السلام))، فقد ذکر الله الذکر الکثیر. کسی که تسبیح فاطمه زهرا((علیها السلام)) را بگوید، خدا را به ذکر کثیر یاد کرده است.» ⁽¹⁶⁾

روزی امام صادق(علیه السلام) ابوهارون را مخاطب ساخت و از تعلیم تسبیح حضرت فاطمه به کودکان سخن گفت: «یا ابا هارون، انا نامر صبیاننا بتسبیح فاطمة((علیها السلام)) کما نامرهم بالصلاة، فالزمه، فانه لم یلزمه عبد فشقی. ای ابوهارون، ما تسبیح فاطمه((علیها السلام)) را به فرزندان خود سفارش می کنیم همچنانکه آنها را به نماز توصیه می کنیم. تو نیز بر آن مداومت کن.

زیرا هر بنده ای که بر آن مواظبت و مداومت کند، سرانجام نیکو خواهد داشت.» ⁽¹⁷⁾

در جای دیگر حضرت از عظمت تسبیحات حضرت زهرا((علیها السلام)) در مقابل نمازهای مستحبی چنین یاد کرد: «تسبیح فاطمة((علیها السلام)) فی کل یوم فی دبر کل صلاة احب الی من صلاة الف رکعة فی کل یوم. تسبیح حضرت فاطمه((علیها السلام)) در هر روز، به دنبال هر نماز، نزد من از هزار رکعت نماز (مستحبی) در هر روز، محبوبتر است.» ⁽¹⁸⁾

امام هادی(علیه السلام) فرمود: «لنا اهل البیت عند نومنا عشر خصال: الطهارة، ... و تسبیح الله ثلاثا و ثلاثین و تحمیده ثلاثا و ثلاثین، و تکبیره اربعا و ثلاثین... ما اهل بیت به هنگام خواب ده کار را انجام می دهیم: وضو گرفتن، ... و سی و سه مرتبه «سبحان الله » گفتن، و سی و سه مرتبه «الحمدلله » گفتن، و سی و چهار مرتبه «الله اکبر» گفتن و ...» ⁽¹⁹⁾

خواص و آثار فراوان دیگری برای گوینده تسبیحات آن حضرت ذکر شده که برخی از آنها بدین قرار است:

ناکام و ناامید نشدن، ⁽²⁰⁾ دور کردن شیطان ⁽²¹⁾ ، برطرف نمودن سنگینی گوش ⁽²²⁾ ، نجات یافتن از شقاوت و بدبختی ⁽²³ ، باعث سنگینی اعمال، خوشنودی خداوند و رفتن به بهشت می شود. ⁽²⁴⁾

اوقات و مکانهای تسبیح حضرت فاطمه((علیها السلام)) ⁽²⁵⁾

از اوقات مختلف و مکانهای زیادی برای تسبیح حضرت یادشده که برخی عبارتند از: بعد از نمازهای واجب و مستحبی، به هنگام خواب، پس از نمازهای استغاثه به حضرت فاطمه((علیها السلام)) و نماز زیارت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) و نماز زیارت حضرت امیرالمؤمنین و نماز حضرت ولیعصر(عج) در مسجد صاحب الزمان جمکران و قبل از زیارت حضرت معصومه((علیها السلام)) در قم به گونه ای که سبحان الله قبل از الحمدلله گفته می شود.

پی نوشتها:

1- ر ک: اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا، علیرضا رجالی تهرانی، ص 9. (حدیث امام صادق(ع))

2- ر ک: همان ص 18.

3- ر ک: تسبیحات حضرت زهرا(س)، عدنان زعفرانی، ص 9.

4- همان، ص 21.

5- تسبیحات حضرت زهراء، ص 10، به نقل از علل الشرایع/366.

6- همان، ص 14. «ما عبدالله بشی ء من التحمید افضل من تسبیح فاطمة(س). ولو کان شی ء افضل منه لنحله رسول الله(ص) فاطمة(س).»

7- شرح چهل حدیث (اربعین حدیث) امام خمینی;، ص 417.

8- همان، ص 551.

9- همان، ص 654.

10- همان، ص 656.

11- اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا(س)، ص 48 به نقل از معانی الاخبار.

12- شرح چهل حدیث، امام خمینی، ص 349.

13- اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا(س)، ص 52 به نقل از معانی الاخبار.

14- کلیات مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، کتاب باقیات صالحات.

15- از هر معصوم چهل حدیث، محمد علی کوشا، ص 364.

16- اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا(س) ص 12 به نقل از تهذیب ج 2، ص 105.

17- تسبیحات حضرت زهرا(س)، ص 11.

18- همان، ص 15.

19و20 - همان، ص 16.

21- همان، ص 20.

22- همان، ص 23.

23- همان، ص 28.

24- اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا(س)، ص 39.

25- همان، ص 14.

بیشتر بخوانید:

فلسفه و فواید تسبیحات حضرت زهرا(س)

فضیلت و ثواب گفتن تسبیح حضرت زهرا (س)

خواص اعجاب انگیز تسبیحات حضرت زهرا(س)

آیا در اسلام روایتی مبنی بر استفاده از تسبیح در گفتن اذکار وجود دارد؟