استان مرکزی از استان‌های صنعتی ایران و مقصد طبیعت‌گردی، پرنده‌نگری، کوهنوردی و کویرنوردی برای گردشگران است.

استان مرکزی معروف به پایتخت صنعتی ایران در مرکز کشور جای گرفته است. دو رشته‌کوه البرز و زاگرس این استان را در میان خود نگه داشته‌اند. استان مرکزی از ۱۲ شهرستان، ۲۳ بخش، ۳۲ شهر، ۶۶ دهستان، ۱٬۳۹۴ آبادی دارای سکنه و ۴۶ آبادی خالی از سکنه تشکیل یافته که شهرستان‌های آن اراک، محلات، ساوه، تفرش، خمین، فراهان، دلیجان، شازند، آشتیان، کمیجان، زرندیه و خنداب بوده و شهر اراک مرکز آن است.

این استان در تولید گل و گیاه توانایی بالایی دارد و شهرستان محلات مرکز این گل و گیاهان است.

استان مرکزی استانی صنعتی بوده و بخش‌های خدمات، صنعت و کشاورزی پایه‌های اقتصاد استان را تشکیل می‌دهد.

تاریخچه

قدمت این استان به هزاره دوم و سوم قبل از میلاد بازمی‌گردد. در تپه‌های باستانی و نقاط دیگر اين سرزمين ردپایی از آثار تمدن‌های مختلف و همچنین اقوام گوناگون را می‌توان مشاهده کرد.

استان مرکزی در هزاره اول قبل از میلاد جزو ایالات ماد بزرگ بود و تمام قسمت مرکزی و غربی ایران در داخل این استان قرار داشت و از کانون های قدیم استقرار در فلات ایران بوده است.

حاکمان یونانی در دوره سلوکیان برای قسمت شمالی این استان به ویژه دهستان خورهه اهمیت زیادی قائل بودند. آثار باستانی که از این دوران در خورهه بر جای مانده است، این مطلب را تصدیق می‌کند.

_{عکس از مصطفی حسن زاده}

استان مركزی در زمان هخامنشی بخشی، ساتراپ دهم بوده است، این استان در دوره حکومت اشکانیان جزء ولایت ماد بزرگ و در دوره ساسانیان در كوست خوریزان قرار داشته است.

این استان از قرن اولیه هجری، قسمتی از بلاد كهستان یا كوهستان یا قهستان یا جبال بوده كه در زمان حکومت سلجوقیان به عراق عجم تغییر نام یافته است.

از اواخر عهد قاجاریه تا سال ۱۳۱۶ استان مركزی زیرمجموعه یكی از ولایت‌ها بوده و بعد از این سال در محدوده استان یكم به مركزیت شهر رشت قرار گرفت. بنا به تحولاتی که در سال ۱۳۲۶ در تقسیمات كشوری ایجاد شد، اراک و سایر شهرستان‌های استان در محدوده استان مركزی قرار گرفت و تهران مركز استان بود. سرانجام در سال ۱۳۵۶ توسط دولت استان مركزی به مركزیت اراک تاسیس شد.

جغرافیا

استان مرکزی با مساحت ۲۹٬۵۳۰ کیلومتر مربع حدود ۱٫۸۲ درصد از مساحت کل کشور را دربر گرفته است.

این استان بخشی از فلات مركز ايران را دربر می‌گیرد.

ناهمواری‌ها ۷۵٪ از مساحت استان را شامل می‌شوند. کوه‌های استان مرکزی که در دوره ترشیاری ایجاد شده، از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده‌اند. قسمتی از كوه‌های مركزی و قسمتی از كوه‌های زاگرس بخش اعظم ارتفاعات استان محسوب می‌شوند.

قله شهباز با ارتفاع ۳۳۸۸ متر ارتفاع در رشته‌كوه راسوند در غرب اراک بلندترین نقطه استان است، همچنین دشت مسیله با ارتفاع ۹۵۰ متر پست‌ترین نقطه استان است.

همسایگان این استان از شمال استان‌های البرز و قزوین، از غرب استان همدان، از شمال شرقی استان تهران از جنوب استان‌های لرستان و اصفهان و از شرق استان‌های قم و اصفهان هستند.

_{تالاب میقان}

اقلیم

استان مرکزی از آب و هوایی متنوع برخوردار است و دلیل آن هم نوسانات ارتفاعی، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه آبریز دریاچه نمک و قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته‌کوه البرز و زاگرس است.

در کل این استان به سه اقلیم نیمه بیابانی، معتدل کوهستانی همراه با زمستان سرد و تابستان معتدل تقسیم می‌شود.

ميانگين بارش سالانه در بازه ۱۷۰ تا ۴۵۰ ميلی‌متر قرار دارد. ميانگين دمای سالانه نيز از ۱۸ درجه سانتی‌گراد تا ۴ درجه سانتی‌گراد متغیر است.

مردم‌شناسی

استان مرکزی تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ از مهاجرپذیرترین استان‌های ایران بود. بیشتر ساکنان استان مسلمان و شیعه بوده و به زبان فارسی سخن می‌گویند. اما اقوامی نظیر تاتی در برخی روستاهای شهرستان‌های کمیجان (مانند وفس)، زرندیه (مانند الویر) و تفرش (مانند کهک) و میلاجرد، ترکی در قسمتی از روستاهای شهرستان‌های فراهان، خنداب، کمیجان، شازند، اراک، ساوه و زرندیه و روستاهای آشتیان و تفرش و میلاجرد و لک و لر در شهرهای خمین، شازند و خنداب سکونت دارند.

در پاره‌ای از روستاهای شازند، خرقان و ساوه و همچنین در اراک اقوام ارمنی زندگی می‌کنند.

ساوه و شازند محل سکونت کردها و خمین نیز محل سکونت ارمنیان و یهودیان است.

_{روستای انجدان}

لباس محلی

لباس محلی هر قوم خبر از آداب و رسوم و فرهنگ آن قوم و منطقه می‌دهد.

پوشاک مردان در استان مرکزی از قسمت‌های سرپوش شامل: کلاه نمدی، کلاه گوشی، کلاه پهلوی و کلاه شاپو، تن‌پوش شامل: قبا، پیرهن، جلیقه، پوستین، کپنک و تمان و پاپوش شامل: شال پا، کلش، اوزی چپ، کفش ملکی، پوتون، گالش و اک شسته تشکیل می‌شود.

پوشاک بانوان نیز از سرپوش شامل: چاقچو، چرقد، کلاه، چادر، دستمال و کلقی و تن‌پوش شامل: پاچین، کوینک، قربند، کت، جلیقه و تمان است.

_{عکس از عادل عزیزی}

سوغات و صنایع دستی

انار، انگور، گیوه سنجان و فرش دستباف ساروق که از شهرت جهانی برخوردار است از مهم‌ترین صنایع دستی و سوغات استان مرکزی است.

گل و گیاهان زینتی محلات نیز در کشور رتبه اول را دارد و به هلند ایران معروف است.

دیدنی‌ها

تالاب میقان اراک، خانه حسن پور اراک، حمام تاریخی چهارفصل اراک، بازار تاریخی اراک، مسجد جامع ساوه، باغ وحش و پارک جنگلی شهید باهنر اراک، محوطه باستانی خورهه محلات، غار چال نخجیر دلیجان، روستای هزاوه اراک، سنگ نگاره‌های تیمره خمین، مقبره پروفسور حسابی در تفرش، روستای تاریخی انجدان اراک، غار سفید خانی اراک (عین هو) و محوطه باستان‌شناختی دوتپه شازند مختص افرادی است که عاشق طبیعت یا دیدن مکان‌های تاریخی هستند.

_{محوطه باستانی خورهه}

حمام چهارفصل، غار چال نخجیر، محوطه باستانی خورهه، بازار تاریخی اراک و مسجد جامع ساوه از آثاری هستند که ثبت ملی شده‌اند.