آیه 169 سوره آل عمران
وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا ۚ بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ
| <<168 |
آیه 169 سوره آل عمران |
170>> |
| |
| سوره : |
سوره آل عمران (3) |
| جزء : |
4 |
| نزول : |
مدینه |
|
ترتیل
ترجمه (مکارم شیرازی)
|
|
ترجمه های فارسی
- الهی قمشه‌ای
- انصاریان
- فولادوند
- آیتی
- مکارم شیرازی
البته نپندارید که شهیدان راه خدا مرده‌اند، بلکه زنده‌اند (به حیات ابدی و) در نزد خدا متنعّم خواهند بود.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
- Sahih international
- yusufali
And never think of those who have been killed in the cause of Allah as dead. Rather, they are alive with their Lord, receiving provision,
معانی کلمات آیه
«لا تَحْسَبَنَّ»: گمان مبر. به حساب میاور. «أَمْوَاتاً»: مردگان. مفعول دوم فعل (لا تَحْسَبَنَّ) است. «أَحْیَآءٌ»: زندگان. خبر مبتدای محذوف است.
نزول
محل نزول:
اين آيه همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول:
اين آيه درباره شهداء بدر نازل شده كه چهارده نفر بودند. هشت نفر از انصار و شش نفر از مهاجرين و نيز درباره شهداء احد نازل گرديده كه هفتاد نفر بودند.[۲] يا اين كه پنج نفر از مهاجرين بودند، بقيه از انصار[۳] و يا اين كه چهار نفر از مهاجرين و بقيه از انصار بوده اند و نيز بنا به روايت از امام محمدباقر عليه‌السلام و همچنين به عقيده عده زيادى از مفسرين نزول اين آيه درباره شهداء بدر و احد هر دو مى باشد و بعضى نيز گويند: درباره شهداء بئرمعونة است كه موضوع آن را در پاورقى صفحه 147 شرح داده ايم، اسامى شهداء بدر و احد از اين قرار است: شش نفر از شهداء بدر از مهاجرين: مهجع بن عبدالله مولى عمر بن الخطاب و گويند اول شهيد بوده است، عبيد بن الحرث، عمير بن ابى وقاص، ذوالشمالين بنده عمرو بن نضلة، عقيل بن بكر، صفوان بن بيضاء، پنج نفر از شهداء احد از مهاجرين عبارتند از: حمزة بن عبدالمطلب، مصعب بن عمير، عثمان بن شماس، عبدالله بن جحش، سعد مولى عتبة بن ربيعة، موضوع اين آيه در آيه 154 سوره بقره نيز آورده شده است[۴].[۵]
تفسیر آیه
- تفسیر نور
- اثنی عشری
- روان جاوید
- اطیب البیان
- برگزیده تفسیر نمونه
- سایر تفاسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«169» وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ
و هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده‌اند، مردگانند؛ بلكه آنها زندگانى هستند كه نزد پروردگارشان روزى داده مى‌شوند.
نکته ها
ما بر مبناى قرآن كه شهيدان را زنده مى‌داند، به شهداى راه اسلام و خصوصاً شهداى كربلا سلام كرده، با آنان حرف مى‌زنيم و توسل مى‌جوييم.
ابوسفيان در پايان جنگ احد با صداى بلند فرياد مى‌زد: اين هفتاد كشته‌ى مسلمانان در احد، به عوض هفتاد كشته‌ى ما در جنگ بدر. ولى رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كشته‌هاى ما در بهشت جاى دارند، ولى كشتگان شما در دوزخند. «1»
نكاتى پيرامون شهيد و شهادت
1. در روايات آمده است كه شهيد، هفت ويژگى اعطايى از جانب خداوند دارد: اوّلين قطره‌ى خونش، موجب آمرزش گناهانش مى‌گردد. سر در دامن حورالعين مى‌نهد. به لباس‌هاى بهشتى آراسته مى‌گردد. معطّر به خوش بوترين عطرها مى‌شود. جايگاه خود را در بهشت مشاهده مى‌كند. اجازه‌ى سير و گردش در تمام بهشت به او داده مى‌شود. پرده‌ها كنار رفته و به وجه خدا نظاره مى‌كند. «2»
«1». تفسير مجمع‌البيان.
«2». وسائل، ج 11، ص 10.
جلد 1 - صفحه 648
2. پيامبر صلى الله عليه و آله از شخصى شنيد كه در دعا مى‌گويد: «اسئلك خير ما تسئل» خدايا! بهترين چيزى كه از تو درخواست مى‌شود به من عطا كن، فرمود: اگر اين دعا مستجاب شود، در راه خدا شهيد مى‌شود. «1»
3. در روايت آمده است: بالاتر از هر نيكى، نيكوترى هست، مگر شهادت كه هرگاه شخصى شهيد شود، بالاتر از آن خيرى متصوّر نيست. «2»
4. در روز قيامت، شهيد مقام شفاعت دارد. «3»
5. از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود: در قيامت لغزش‌هاى شهيدبه خودش نيز نشان داده نمى‌شود. «4»
6. شهداى صف اوّلِ حمله و خط شكن، مقامشان برتر است. «5»
7. مجاهدان از درب مخصوص وارد بهشت مى شوند «6» و قبل از همه به بهشت مى‌روند «7» و در آنجا جايگاه مخصوصى دارند. «8»
8. تنها شهيد است كه آرزو مى‌كند به دنيا بيايد و دوباره شهيد شود. «9»
9. بهترين و برترين مرگ‌ها، شهادت است. «10»
10. هيچ چيز نزد خداوند محبوب‌تر از قطره‌ى خونى كه در راه او ريخته شود، نيست. «11»
11. در قيامت، شهيد سلاح به دست، با لباس رزم و بوى خوش به صحنه مى‌آيد و فرشتگان به او درود مى‌فرستند. «12»
12. امامان ما شهيد شدند. بسيارى از انبيا ورهروان وپيروان آنان نيز شهيد شدند. «وَ كَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ» «13»، «يَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ» «14» 13. حضرت على عليه السلام با داشتن دهها فضيلت اختصاصى، تنها وقتى كه در آستانه‌ى شهادت
«1». مستدرك، ج 2، ص 243.
«2». بحار، ج 74، ص 61.
«3». بحار، ج 2، ص 15.
«4». وسائل، ج 11، ص 9.
«5». ميزان الحكمة.
«6». بحار، ج 97، ص 8.
«7». بحار، ج 97، ص 11.
«8». تفسير نورالثقلين، ج 2، ص 241.
«9». كنزالعمّال، ج 4، ص 290.
«10». بحار، ج 100، ص 8.
«11». وسائل، ج 11، ص 6.
«12». بحار، ج 97، ص 13.
«13». آل‌عمران، 146.
«14». بقره، 61.
قرار گرفت فرمود: «فزت و ربّ الكعبة» او اوّل كسى بود كه ايمان آورد، جاى پيامبر صلى الله عليه و آله خوابيد، برادر پيامبر شد، تنها خانه‌ى او به مسجد پيامبر درب داشت، پدر امامان و همسر زهرا عليها السلام بود. بت‌شكن بود، ضربت روز خندق او، از عبادت ثقلين افضل شد. امّا در هيچ يك از موارد مذكور نفرمود: «فزت»
14. على عليه السلام مى‌فرمود: قسم به خدايى كه جان فرزند ابوطالب در دست اوست، تحمّل هزار ضربه شمشير در راه خدا، آسان‌تر از مرگ در رختخواب است. «1»
15. على عليه السلام در جنگ احد ناراحت بود كه چرا به شهادت نرسيده است تا اينكه مژده شهادت در آينده را از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله دريافت كرد.
16. در عالم حيوانات نيز گوسفندِ مرده بى‌ارزش است، گوسفندى كه به سوى قبله و با نام خدا ذبح شود، ارزش دارد.
17. همان گونه كه كور، مفهوم بينايى را درك نمى‌كند، در دنيا نيز انسان‌ها حيات شهدا را درك نمى‌كنند.
18. وقتى انفاق مال در راه خدا، قابليّت رشد تا هفتصد برابر و بيشتر را دارد، شهادت و ايثار خون و جان، در راه خدا چگونه است؟
پیام ها
1- شهادت، پايان زندگى نيست، آغاز حيات است. بسيارى از زندگان مرده‌اند، ولى كشتگان راه خدا زنده‌اند. «بَلْ أَحْياءٌ»
2- شهادت، باختن و از دست دادن نيست؛ بلكه يافتن و به دست آوردن است.
«بَلْ أَحْياءٌ ... يُرْزَقُونَ»
3- كشته شدن، آنگاه ارزشمند است كه در راه خدا باشد. «قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ»
4- تصوّر هلاكت و يا خسارت براى شهيد، تفكّرى انحرافى است كه بايد اصلاح شود. «لاتحسبنّ»
«1». نهج البلاغه.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 650
پانویس
- پرش به بالا↑ طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 2، ص 693.
- پرش به بالا↑ تفاسير روض الجنان و كشف الاسرار و مجمع البيان.
- پرش به بالا↑ تفسير كشف الاسرار.
- پرش به بالا↑ تفسير مجمع البيان.
- پرش به بالا↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 161.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
