جنگل های هیرکانی کجاست؟
از منطقه هیرکان در جمهوری آذربایجان تا نزدیک آستارا جنگل‌های کهنسال و تماشایی‌ای وجود دارند که هوای معتدل این منطقه حسابی به آنها ساخته. این جنگل‌های ۴۰ میلیون ساله، برای خودشان پارک ژوراسیکی است.
مساحت این جنگل‌ها ۵۵ هزار کیلومتر مربع است که دو میلیون هکتار آن در ایران و ۲۰ هزار هکتار در آذربایجان قرار گرفته. ارتفاع آن از سطح دریا شروع می‌شود و به ۲۸۰۰ متر می‌رسد. حدود نیمی از این جنگل‌ها از بین رفته و الان فقط از ۳/۱۰ درصد آن حفاظت می‌شود.
۵۳ درصد جنگل‌ها در مازندران، ۲۶ درصد در گیلان و ۲۱ درصد در گلستان قرار دارند. در جاهایی مثل پارک ملی گلستان، جنگل الیمستان هراز، جنگل افراتخته، جنگل ابر شاهرود، جنگل های ارسباران، پارک جنگلی بی‌بی یانلو و پارک جنگلی ناهارخوران گرگان می‌توانید به جنگل‌های هیرکانی دسترسی داشته باشید. همچنین بولا، جنگل واز، حوزه کجور نوشهر، پلنگ دره، چهارباغ چالوس، جنگل خشک‌داران، گشت رودخان، سیاه رودبار گیلان و منطقه حفاظت‌شده لیسار جزو این جنگل‌های کهنسال هستند.
چرا این جنگل ها مهم اند؟
حتما قبلا هم جنگل رفته‌اید، ولی چند تایشان از دوره سوم زمین‌شناسی به جا مانده بودند؟ جنگل های هیرکانی که مثل یک روبان سبز، پایین آبی خزر قرار گرفته، از ارزشمندترین جنگل‌های دنیاست. گذشته از تاثیری که در ایجاد هوای پاک و ذخیره آب دارند، خانه موجودات زنده بسیاری هستند و از سرازیر شدن سیل جلوگیری می‌کنند.
کافی‌ست چند ساعتی دل به جنگل بزنید تا خستگی ساعت‌ها ترافیک و روزها کار را فراموش کنید. البته مراقب گردن‌تان باشید؛ قد درختان خیلی بلند است و برای دیدن آسمان باید مدام سرتان را بالا بگیرید.
این جنگل‌ها سال‌هاست در آب و هوای معتدل جنوب خزر دوام آورده‌اند و پناهگاه حیوانات زیادی بوده‌اند. ۲۹۶ گونه پرنده در گوشه و کنار درختان آن زندگی می‌کنند؛ مثل عقاب، جغد، اردک خاکستری، شاهین، کرکس، قرقی، دارکوب، سار و اردک نوک‌پهن که پاییزها به این‌جا می‌آید. قرقاول خزری یکی دیگر از این پرنده‌هاست که گونه‌ای درحال انقراض به‌حساب می‌آید.
سالها قبل، ۹۸ گونه پستاندار در این‌جا زندگی می‌کردند که بعضی از آنها در حال انقراض‌اند و بعضی گونه‌های دیگر همچنان زنده مانده‌اند.
در بیشتر جاها نسل مرال، کل، بز و شوکا منقرض شده. خرس قهوه‌ای که بینایی ضعیف ولی بویایی و شنوایی عالی دارد، روباه سر دم سیاه که فقط در جنگل‌های هیرکانی پیدا می‌شود، پلنگ، گرگ، گراز، شغال، سمور، خارپشت، خرگوش، گورکن، موش جنگلی، گربه وحشی و گورکن همه از صاحب‌خانه‌های جنگل به‌شمار می‌روند. اسبچه خزر را هم بگوییم که در جنگل‌های آمل کشف شده و همان‌جا هم زندگی می‌کند.
پوشش گیاهی
در جنگل هیرکانی ۱۵۰گونه درخت و بوته وجود دارد. آنها در دسته جنگل‌های سبز تابستانی یا پهن‌برگ خزان‌کننده قرار می‌گیرند. نوع درختان هم در منطقه کم‌ارتفاع، با درخت‌های دامنه‌ها و نواحی خیلی بلند با هم فرق دارد.
راش، بلوط، افرا، نارون، توسکا، زبان گنجشک، ممرز، بارانک، سرخدار، نمدار، انجیلی، لرگ، لیلکی، خرمندی، انجیر و شمشاد بیشتر از بقیه هستند.
درختچه‌های زیادی در این ناحیه پیدا می‌کنید، مثل زغال‌اخته، انار، ازگیل، زالزالک، کوله خاس، آلوچه وحشی، سیب وحشی و خاس. گونه‌های بومی که برگ‌های سوزنی دارند، درختان سرخدار، زربین و سرونوش در دنیا کم‌نظیرند.
ثبت جهانی
قدمت این جنگل‌ها و کم‌نظیر بودن بافت گیاهی و نوع درختان آن باعث شد، درخواست ثبت جهانی آنها در یونسکو مطرح شود. البته در ابتدا جمهوری آذربایجان این درخواست را اعلام کرد، اما از آن‌جا که بیشتر بخش جنگل‌ها در ایران قرار گرفته، ایران پیشنهاد درخواست مشترک با آذربایجان را داد و این درخواست در یونسکو مطرح شد و به ثبت رسید.
