مسجد جامع زنجان؛ تجلی مذهب و هنر
مسجد جامع زنجان، اثر مذهبی-هنری باقی‌مانده از دوران قاجار است که در مرکز شهر زنجان واقع شده است. برای آشنایی بیشتر با این مکان تاریخی، در ادامه همراه کجارو باشید.
مسجد و مدرسه جامع زنجان معروف به مسجد سید، در قرن سیزدهم هجری قمری (سال ۱۲۴۲) در دوره قاجاریه توسط یکی از پسران فتحعلی‌شاه قاجار به نام عبدالله میرزا دارا که مرید آیت‌الله سیدمحمد مجتهد سردانی بود، ساخته شد تا مرکز تدریس، اقامه نماز و مراجعات مردمی این مجتهد زنجانی باشد. خاندان حسینی زنجانی از آن زمان تاکنون تولیت مسجد را به عهده دارند. این مسجد که در قلب بافت قدیمی شهر و در مکان مناسبی از نظر دسترسی قرار گرفته است، از سمت غرب با بازار قیصریه، از سمت شرق با کوچه مسجد سید و از سوی شمال با خیابان امام خمینی و سبزه‌میدان در ارتباط است.
این مسجد در دوره زندگانی بانی آن به نام‌های مسجد دارا، مسجد سید، مسجد سلطانی و مسجد جمعه نیز خوانده می‌شده است. این مجموعه تاریخی که در شمار بزرگ‌ترین و زیباترین مساجد و مدارس دینی زنجان است، یکی از بناهای ارزشمند ساخته شده براساس طرح مساجد چهار ایوانی می‌باشد. ایوان‌های چهارگانه‌ای که در چهار ضلع مسجد به شکل قرینه قرار گرفته‌اند، بیشتر از هر چیزی در صحن مسجد خودنمایی می‌کنند. صحن این مسجد مانند سایر مساجد چهار ایوانی، به شکل مربع - مستطیل است و ۴۸ متر طول و ۳۶ متر عرض دارد.
در گذشته وسط صحن مسجد یک واحد حوضی بوده که گرداگرد آن را به استثنای جلوی حجرات و شبستان‌ها، باغچه‌های پرگل و گیاه پوشانده بود که بعدها به دلایل نامعقولی از بین رفته است. در ایوان‌های شرقی و غربی ۱۶ حجره به طور قرینه و در جبهه شمالی نیز ۶ واحد حجره برای طلاب علوم دینی ساخته شده است. در سطوح ایوان‌های شمالی و جنوبی تزییناتی مانند خط بنایی، کاشی معقلی و نگاره‌های گیاهی با تکنیک کاشی هفت‌رنگ، به سبک هنری دوره قاجار و بیشتر با استفاده از رنگ‌های سیاه و زرد به چشم می‌خورد. شبستان گنبد دار فضایی به عرض ۷٫۹۰ و طول۸٫۵۰ متر است که بدون واسطه در پشت ایوان جنوبی قرار گرفته و از سمت غربی و شرقی با شبستان‌های طرفین و از طرف شمالی با ایوان جنوبی در ارتباط است.
بر فراز این شبستان، گنبد عظیمی بر جرزهای سنگین به ضخامت ۲۰٫۳۰ متر استوار گردیده است. گنبد این مسجد که از نوع دوجداره بوده و با کاشی‌های فیروزه‌ای پوشانده شده، از گنبدهایی است که بدون گوشواره و ترنبه روی جرزهای چهارگانه ضخیم نشسته است. سوره مبارکه الدهر با خط ثلث روی این گنبد نقش بسته و به زیبایی آن افزوده است. در نوک بنای گنبد، علامتی از برنز به شکل گوی وجود دارد. اگر اهل مطالعه هستید، کتابخانه‌ی حسینی نیز در طبقه فوقانی این مسجد قرار دارد.
اين بنا با شماره ۱۰۵۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسيده است.
