0

اولین چاپارخانه های پست در ایران باستان

 
majid68
majid68
کاربر طلایی2
تاریخ عضویت : بهمن 1388 
تعداد پست ها : 4493
محل سکونت : اصفهان

اولین چاپارخانه های پست در ایران باستان

 

اولین چاپارخانه های پست در ایران باستان

اولین چاپارخانه های پست در ایران باستان برای ایجاد ارتـباط، در زمان ” داریوش کـبـیـر ” پادشاه هخامـنـشی ایجاد شد. هـرودت در کـتاب تاریخ خود، سازمان پست را در ایران هـخامنـشی ستوده و می گـوید:

” نه برف و نه باران، نه گـرما و نه تاریکی شب، چاپارهای سریع السیر را از انجام دادن خـدمتی که به آنها محول شده است باز نمی دارد.” این جمله امروز در سرلوحهً بسیاری از پستـخانه های جهـان نوشته شده است.
خدمات پستی اول بار برای پادشاهان ایجاد شد، که می خواسـتـند اوامرشان هـر چه زودتـر به نقاط مخـتـلف کشور ابلاغ شود. ماًمورین پست یا چاپارها گـاهی نامه و پـیغـام از طرف درباریان، برای دیگـران می بردند، و بتـدریج برای توانگران و بازرگانان نیز هـمین کار را می کردند. با توسعـهً بازرگانی، پست اهـمیت یافـت، و طولی نکـشید که طبقات دیگر مردم نیز از آن استـفاده کردند.
قديمي ترين سند ثبت شده در تاريخ در مورد تشكيلات چاپاري وچاپارخانه دو مرجع مهم تاريخ باستاني ايران است:
۱-تواريخ از هرودوت  ۲ -تربيت كوروش از گزنفون

در هر دو اين مراجع ابتكار و تاسيس تشكيلات چاپاري به ايرانيان نسبت داده اند.
گزنون در اين باره مي نويسد:
يكي از ابتكارات كوروش كه مخصوصا با توجه به وسعت عظيم امپراطوري­اش بسيار حائز اهميت است اين است كه از گوشه هاي دور دست مملكت خويش پيوسته آگاه بوده و جزئيات وقايعي كه در كليه ي ايالات مي گذشت بر او پوشيده نبود چون قدرت و توانايي اسبان و چاپار محدود بود لذا در فواصل معين چاپارخانه­هاي مجهز با اسبان چابك به تعداد كافي معين نموده بود كه به محض اين كه چاپاري با پيام و نامه مي رسيد آن را تحويل مي­گرفت و به مرد مطمئن كه آماده بود تحويل مي­داد و او را روانه مي ساخت و اسب و چاپار استراحت مي كردند تا چاپار از سمت ديگر برسد و به مقصد حركت كنند.بعضي از اوقات چاپاري در دل شب مي­رسيد و همان وقت قاصد ديگري نامه­هاي او را تحويل مي گرفت.و رو به راه مي­نهاد و روز و شب قاصدان در حركت بودند و بين مردم ضرب المثلي بود كه چاپارها در سرزمين پارس از بازهاي شكاري سريع­تر حركت مي­كنند.اگر در اين جمله قدري مبالغه به كار برده شده است مسلما در روي زمين هيچ پيامي سريع ­تر از اين به مقصد هاي دور دست نمي­رسيده و چه بسيار كه امور مهم در نتيجه ي سرعت عمل و نظم و ارتباط به نيكي فيصله مي يافت و فرماندهان در اندك مدتي به وقايع چهار گوشه­ي مملكت پهناور وقوف مي يافتند.
هردوت تاسيس اين تشكيلات را به داريوش اول نسبت داده است و درباره چاپارخانه ايراني مي نويسد : هيچ وسيله اي در جهان سريعترازچاپارهاي پارسي نيست .اين كار ابتكار خود ايراني­هاست.
هردوت در جاي ديگر از كتاب خود درباره­ي يكي از جاده­هاي چاپاري كه به نام جاده­ي شاهي معروف است به شرح زير اطلاعاتي در اختيار ما قرار مي دهد.

چاپارخانه راه شاهی

در سراسر جاده شاهي ايستگاه هاي معروفي هست با مهمان سراهاي دلپذير و اين راه براي اياب و ذهاب كاملا امن است زيرا تمام خط سير از نواحي آباد مي گذرد .در مورد شكل ساختمان اين چاپارخانه­ها که بسيار مجهز بوده به علت نبودن آثاري از آن اظهار نظر قطعي نمي توان كرد ولي به طور كلي مي­توان به اظهارات ((لارنس ))اطمينان كرد.نامبرده مي­نويسد ((ايستگاه هاي جاده­ ي شاهي كه هرودوت ذكر كرده چاپارخانه­ هايي است با فاصله­اي معادل پيمودن راه روزانه (منزل) كه طبق معمول و به طور متوسط چهار تا پنج فرسنگ مي باشد.راجع به وضع ساختمان چاپارخانه­ هاي ايران در قديم براي استفاده ي مسافران معمولي اطلاعي در دست نيست شايد كمابيش همان وضعي را داشته ­اند كه در دوره­ي خوانين اخير (زمان قاجار)در آن حدود داراست شامل يك محوطه ي چهارگوش در طبقه ي اول و هم كف و اتاق هاي رديف كوچك هر كدام با در ورودي جداگانه و اطاق ها معمولا درحدود ده پا مساحت داشته و داراي دو طبقه پايين و بالا خانه بوده است.))
در مورد كيفيت جاده ها نيز قول كليه ي مورخين آن دوره دلالت بر خوبي آن دارد به طوري كه قابل استفاده توسط ارابه (گردونه)نيز بوده است.
حيواناتي نيز كه در اين دوره از آنها براي تردد استفاده مي­شده معمولا اسب و گاو و استر و خر و در مناطق گرمسيرو كويري نيز شتر بوده است

اشكانيان

در مورد تشكيلات چاپاري در دوره ي اشكانيان اطلاع دقيقي در دست نيست ولي مي­توان اين طور اظهار نظر كرد كه به طور كلي شبيه دوره­ي هخامنشيان بوده­است فقط به علت تغيير محل مركز حكومت تمركز اين تشكيلات نيز از شوش در جنوب به شهر صد دروازه (دامغان)و تيسفون تغيير پيدا كرده است.و به علت اهميتي كه در اين دوره به فعاليت­هاي بازرگاني داده مي­شد و رونقي كه در مسير جاده­ي ابريشم پيدا شده بود اقدامات اشكانيان در اين مسير بسيار چشمگير بوده است.
به طوري كه ((ايزيدور خاراكسي))در تاريخ يك سال قبل از ميلاد مسيح در كتاب خود به نام چاپارخانه پارسي به شرح اين راه و چاپارخانه هاي آن پرداخته است.

ساسانيان

براي آگاهي از چگونگي تشكيلات دوره­ي ساسانيان كه شبيه اسلافشان يعني اشكانيان و در نتيجه مشابه تشكيلات دوره­ي هخامنشيان بوده­است.به علت كپيه برداري آن توسط حكومت هاي دوران اسلامي و بعد از اسلام راحت مي توان اظهار نظر و نتيجه­گيري كرد.
طبق نوشته هاي مورخين يونان و روم اين تشكيلات از نظر طرز كار فرقي با زمان هخامنشيان نداشته استفاده­ي از آن فقط مختص تشكيلات دولتي براي خبرگيري و صدور دستورات حكومت مركزي بوده­است و مردم حق استفاده از آن را نداشته­اند.
در اين دوره به خصوص در زمان انوشيروان راه هاي قبلي مرمت و راه هاي جديدي نيز ساخته شده است.
از نام اين تشكيلات كه يكي از ديوان­هاي متعدد محسوب مي­شده به طور دقيق اطلاعي در دست نیست ولي به استناد نوشته هاي مورخين و محققين بايستي به اسم ديوان ((برث))و يا ((بارز))بوده باشد كه ديوان بريد دوره ي اسلام نيز احتمالا از همين نام گرفته شده­است.از ((بارز)) در زبان پهلوي در سه كلمه به صورت پس وند استفاده شده است كه خود دليل ديگري است بر اين كه نام تشكيلات چاپاري بايستي ((بارز))بوده باشد.
اين كلمات عبارتند از:اوبارز – دوبارز – وسه بارز  كه معناي آن­ها چاپاريك يا دو يا سه اسبه است.
به هر جهت در دوره­ي ساسانيان نيز به تشكيلات چاپاري اهميت زيادي داده مي شده ­است  . وجود بقاياي راه­ها و پل­هاي عظيم در مناطق جنوبي و غربي كشور همچنين وجود آثاري هر چند بسيار جزئي از چاپارخانه­هاي آن دوره در فارس كه توسط پرفسور ((استين))(آثار مزبور را ((استين))در ((تنگ ملون ))كشف كرده و همه ي آنها را مربوط به ساختمان هاي پستي زمان ساسانيان مي داند.)
پيدا شده همه دال بر اهميت و عظمت اين تشكيلات در آن دوران است.

یک شنبه 8 دی 1398  5:55 PM
تشکرات از این پست
mohammad_43
دسترسی سریع به انجمن ها