بیماری دیسک کمر در اثر تغییر در ساختار نرمال دیسک‌ها ایجاد می‌شود. بیشتر مواقع، بیماری دیسک در نتیجه افزایش سن و فرسایش طبیعی در دیسک‌ها رخ می‌دهد. گاهی اوقات، صدمات شدید می‌تواند باعث فتق یا پارگی دیسک شود. گاهی نیز، آسیب‌دیدگی می‌تواند به بدتر شدن فتق یا پارگی دیسک منجر شود.
اطلاعاتی درباره ستون مهره‌ها یا ستون فقرات
ستون مهره‌ها یا ستون فقرات از ۳۳ مهره تشکیل شده است که توسط دیسک‌های اسفنجی از یکدیگر جدا می‌شوند. ستون فقرات به ۴ قسمت تقسیم می‌شود:
- ستون فقرات گردن: ۷ مهره اول که در گردن قرار دارند.
- ستون فقرات قفسه سینه: ۱۲ مهره بعدی که در ناحیه قفسه سینه قرار دارند.
- ستون فقرات کمر: ۵ مهره بعدی که در قسمت تحتانی کمر واقع شده است.
- ستون فقرات ساکرال: پایین‌ترین مهره‌ها، شامل ۵ مهره که زیر کمر قرار دارند و ۴ تای آن‌ها دنبالچه(کوکسیس) را تشکیل می‌دهند.
ستون فقرات کمر از ۵ بخش استخوانی در ناحیه تحتانی کمر تشکیل شده است؛ جایی که بیماری دیسک کمر رخ می‌دهد.
- دیسک برآمده: با افزایش سن، دیسک بین مهره‌ای ممکن است مایع خود را از دست داده و خشک شود. در این وضعیت، دیسک اسفنجی (که بین قسمتهای استخوانی ستون فقرات قرار دارد و به عنوان کمک فنر عمل می‌کند) فشرده می‌شود و ممکن است به شکستن لایه بیرونی مهره و خارج شدن ماده ژله‌ای داخل دیسک منجر شود. به این وضعیت، دیسک برآمده گفته می‌شود.
- فتق یا پارگی دیسک: در اثر فرسایش تدریجی دیسک یا فشار مداوم روی ستون فقرات، ممکن است ماده ژله‌ای داخل دیسک از شکاف یا پارگی خارج شود. این وضعیت، فتق یا پارگی دیسک نامیده می‌شود. تکه‌های ماده ژله‌ای می‌توانند روی ریشه‌های عصبی واقع در پشت فضای دیسک فشار وارد کنند و در نتیجه باعث درد، ضعف یا بی‌حسی شوند.
فتق یا پارگی دیسک بیشتر در ستون فقرات تحتانی کمر، به ویژه بین مهره‌های چهارم و پنجم و بین مهره پنجم کمر و اولین مهره ساکرال رخ می‌دهد.
چه عواملی خطر دیسک کمر را افزایش می‌دهند؟
اگرچه سن شایع‌ترین خطر در این زمینه محسوب می‌شود، عدم تحرک جسمی نیز می‌تواند باعث ضعف عضلات کمر و شکم و در نتیجه عدم پشتیبانی مناسب از ستون فقرات و بروز دیسک کمر شود. اگر فرد فعالیت جسمانی کافی نداشته باشد، در صورت انجام فعالیت‌های بسیار شدید، با خطر آسیب‌دیدگی کمر مواجه است. مشاغلی که مستلزم بلند کردن اجسام سنگین و خمیدگی ستون فقرات هستند نیز می‌توانند به کمر آسیب برسانند.
علائم دیسک کمر چیست؟
علائم دیسک کمر با توجه به به محل فتق یا پارگی دیسک و این که به کدام ریشه‌های عصبی فشار وارد می‌شود، می‌تواند متفاوت باشد.
شایع‌ترین علائم بیماری دیسک کمر عبارتند از:
- درد کمر متناوب یا مداوم، که ممکن است با حرکت، سرفه، عطسه و یا ایستادن طولانی مدت، بدتر شود.
- اسپاسم عضلات پشت
- سیاتیک: دردی که از پشت یا باسن شروع می شود و به سمت کشاله ران یا کف پا می‌رود.
- ضعف عضلانی در پاها
- بی‌حسی در پاها
- کاهش رفلکس‌ها در زانو یا مچ پا
- تغییر در عملکرد مثانه یا روده
علائم دیسک کمر ممکن است مانند علائم سایر مشکلات پزشکی به نظر برسد. برای تشخیص دقیق حتما به پزشک مراجعه کنید.
راه‌های تشخیص دیسک کمر چیست؟
علاوه بر تاریخچه پزشکی فرد و معاینه فیزیکی، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر برای تشخیص دیسک کمر انجام شود:
- اشعه ایکس: آزمایشی که از پرتوهای الکترومغناطیسی نامرئی برای ثبت تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها روی فیلم استفاده می‌کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی:(MRI) در این روش، ترکیبی از آهن‌رباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و رایانه برای ثبت تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌شود.
- میلوگرام: روشی که از رنگ تزریق شده در ستون فقرات استفاده می‌کند تا آن را در اشعه X به وضوح نشان دهد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (که سی تی اسکن نیز نامیده می شود): روشی تصویربرداری که از اشعه ایکس و فناوری رایانه‌ای برای ثبت تصاویر افقی یا محوری (که اغلب برش نامیده می‌شود) استفاده می‌کند. سی تی اسکن تصاویر مفصلی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی و اندام‌ها را نشان می‌دهد. سی‌تی‌اسکن نسبت به پرتونگاری ایکس جزئیات بیشتری دارد.
- الکترومیوگرافی :(EMG) آزمایشی که پاسخ عضله یا فعالیت الکتریکی را در پاسخ به تحریک عصب عضله اندازه گیری می‌کند.
راه‌های درمان دیسک کمر چیست؟
عموما، شیوه‌های درمان محتاطانه، اولین مسیر مطمئن برای کنترل بیماری دیسک کمر است، که می‌تواند ترکیبی از موارد زیر باشد:
- استراحت
- آموزش مکانیک صحیح بدن (به منظور کاهش احتمال بدتر شدن درد یا آسیب‌دیدگی دیسک)
- فیزیوتراپی (که ممکن است شامل سونوگرافی، ماساژ، آمادگی جسمانی و ورزش باشد.)
- کنترل وزن
- استفاده از پشتی کمر
- دارو برای کنترل و تسکین درد عضلات
در صورت موثر نبودن این اقدامات، ممکن است برای برداشتن فتق دیسک نیاز به عمل جراحی باشد. جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. جراح روی ناحیه تحتانی کمر برشی ایجاد می‌کند. برای دسترسی به دیسک ممکن است مقداری استخوان از پشت ستون فقرات برداشته شود و پس از آن جراح، فتق دیسک و هر زائده دیگری را از فضای دیسک خارج می‌کند.
بعد از عمل ممکن است لازم باشد بیمار تا بهبود کامل و برای جلوگیری از ایجاد مجدد پارگی و فتق دیسک، چند هفته از کار و فعالیت خودداری کند. جراح شما را در جریان هر گونه مراقبت و محدودیت لازم، خواهد گذاشت.
عوارض دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر می‌تواند باعث درد کمر و پا شود و در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند و به ضعف پا یا بی‌حسی و مشکل در کنترل روده و مثانه منجر شود.
آیا می توان از بیماری دیسک کمر پیشگیری کرد؟
حفظ وزن متناسب، ورزش منظم و توجه به وضعیت مناسب بدن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری دیسک کمر را کاهش دهد.
زندگی با دیسک کمر
درمان بدون جراحی نیاز به صبر و تحمل دارد. رعایت برنامه درمانی می تواند باعث کاهش کمردرد و به حداقل رساندن احتمال بدتر شدن درد یا آسیب دیسک شود.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت افزایش درد یا مشکل در کنترل روده یا مثانه، به پزشک مراجعه کنید.
نکات کلیدی در مورد بیماری دیسک کمر
دیسک کمر، ممکن است با برآمدگی یا بیرون زدگی دیسک از ستون فقرات در ناحیه کمر ایجاد شود.
دیسک کمر باعث ضعف، درد کمر و درد پا می شود که با حرکت و فعالیت ممکن است بدتر شود.
اولین قدم در درمان دیسک کمر، تلاش برای کاهش درد و کاهش خطر آسیب بیشتر ستون فقرات است.
اگر اقدامات درمانی مانند ورزش و فیزیوتراپی موثر واقع نشود، ممکن است جراحی لازم باشد.
