عقیق:پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری leader.ir به سوالاتی راجع به «احکام نماز آیات» پاسخ داده است.
اسباب نماز آیات
۱- اسباب شرعی وجوب نماز آیات عبارت است از:
کسوف خورشید و خسوف ماه، اگرچه مقدار کمی از آن‌ها گرفته شود.
زلزله و هر حادثه غیرعادی که باعث ترس بیشتر مردم شود مانند بادهای سیاه یا سرخ و یا زرد که غیرعادی باشند.
تاریکی شدید.
فرو رفتن زمین.
ریختن کوه.
صیحه آسمانی.
آتشی که گاهی در آسمان ظاهر می‌شود.
۲- در غیر از کسوف و خسوف و زلزله، باید آن حادثه موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود، و حادثه‌ای که ترس آور نباشد و یا موجب ترس و وحشت افراد نادری گردد، اعتبار ندارد.
۳- هر زلزله ای، چه شدید و چه خفیف، اگر زلزله مستقلی محسوب شود، نماز آیات جداگانه‌ای دارد.
۴- اگر علم به وقوع زلزله پیدا نشود تا این‌که زمان متصل به وقت وقوع آن بگذرد، خواندن نماز آیات واجب نیست، اگرچه احتیاط مستحب آن است که نماز آیات را به‌جا آورد.
۵- وجوب نماز آیات مختص کسانی است که در شهر وقوع حادثه هستند و کسانی هم که در شهر متصل به شهری زندگی می‌کنند که حادثه در آن رخ داده، به‌طوری که مانند یک شهر محسوب شوند، حکم آن‌ها را دارند.
۶- اگر مرکز زلزله نگاری، وقوع لرزش‌های خفیف زمین را با ذکر تعداد آن در منطقه‌ای که فرد در آنجا زندگی می‌کند اعلام نماید، اما آن شخص هنگام وقوع زلزله و یا در زمان متصل به آن اصلاً آن‌ها را احساس نکند نماز آیات بر او واجب نیست.
زمان ادای نماز آیات
۷- وقت ادای نماز آیات خورشید و ماه گرفتگی از هنگام شروع گرفتگی تا زمان شروع بازشدن آن است و احتیاط ترک نشود که قبل از آنکه شروع به بازشدن نماید، به انجام نماز بشتابد، و اگر از آن وقت تأخیر انداخت، باید نماز را با نیت قربة الی اللّه بخواند و نمی‌تواند نیّت اداء و یا قضا داشته باشد.
۸- در زلزله و مانند آن که غالباً مدّت وقوع آن‌ها برای خواندن نماز آیات گنجایش ندارد، نباید نماز را به تأخیر بیندازد و در صورتی که معصیت کند و فوراً نخواند بعد از آن مادام العمر واجب است و در هر صورت باید به نیّت اداء بخواند.
۹- در نمازهای آیات غیر موقته مانند زلزله خواندن نماز بر حائض و نفساء واجب نیست.
کیفیت نماز آیات
۱۰- به چند صورت می‌توان نماز آیات را به‌جا آورد:
صورت اول: بعد از نیت و تکبیرةالاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به رکوع برود، سپس سر از رکوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود و باز سر از رکوع بردارد و حمد و سوره بخواند و به رکوع رود و سپس سر از رکوع بردارد و همین‌طور ادامه دهد تا یک رکعت پنج رکوعی که قبل از هر رکوعی حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نماید و بعد برای رکعت دوم قیام کند و مانند رکعت اول انجام دهد و دو سجده را به‌جا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
صورت دوم: بعد از نیت و تکبیرةالاحرام، حمد و یک آیه از سوره‌ای را قرائت کرده و رکوع کند، سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگری از آن سوره را بخواند و به رکوع رود، و بعد سر از رکوع برداشته و آیه دیگری از همان سوره را قرائت نماید و همین‌طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سوره‌ای که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود. سپس رکوع پنجم را به‌جا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، برای رکعت دوم قیام نماید و حمد و آیه‌ای از یک سوره را بخواند و به رکوع برود و همین‌طور مانند رکعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد برای هر رکوعی به یک آیه از سوره‌ای اکتفا کند، نباید سوره حمد را بیش از یک مرتبه در اول آن رکعت بخواند.
صورت سوم: یکی از رکعت‌ها را به یکی از دو صورت و رکعت دیگر را به نحو دیگر به‌جا آورد.
صورت چهارم: سوره‌ای را که آیه‌ای از آن را در قیام پیش از رکوع اول خوانده، در قیام پیش از رکوع دوم یا سوم یا چهارم تکمیل نماید، که در این صورت واجب است بعد از سر برداشتن از رکوع، سوره حمد را در قیام بعدی اعاده نموده و یک سوره یا آیه‌ای از آن را اگر پیش از رکوع سوم یا چهارم است، قرائت کند، و در این صورت واجب است که آن سوره را تا قبل از رکوع پنجم به آخر برساند.
۱۱- خواندن نماز آیات به جماعت اشکال ندارد، بلکه مستحب است به جماعت خوانده شود.
۱۲- حکم جماعت در نماز آیات مانند جماعت در نمازهای یومیه میباشد که قرائت امام از قرائت مأموم کفایت می‌کند.
۱۳- اگر کسی به اولین رکوع از رکعت اول یا رکعت دوم نماز آیات که به جماعت خوانده می‌شود نرسد، داخل شدن در جماعت، اشکال دارد.
۱۴- تقسیم یک آیه به دو قسمت در نماز آیات، مثل این که «لم یلد» یک قسمت و «ولم یولد» یک قسمت باشد، اشکال ندارد.
۱۵- مستحب است قرائت نماز آیات را بلند بخوانند.
۱۶- در نماز آیات در هر قیام دومی بعد از قرائت قنوت مستحب است پس در مجموع دو رکعت پنج قنوت میباشد؛ و جایز است به دو قنوت اکتفا نماید یکی از آن‌ها قبل از رکوع پنجم لیکن باید این قنوت را به نیت رجاء به جا آورد و دومی هم قبل از رکوع دهم، و اکتفا کردن به قنوت آخر (قبل از رکوع دهم) هم جایز است.
۱۷- در صورتی که وقت برای بجا آوردن نماز یومیه و آیات کافی نباشد، نماز یومیه مقدم است.
استفتائات نماز آیات
۱۸- س. اگر در وسط نماز زلزله‌ای رخ دهد می‌توانم نمازم را بشکنم و بعد از زلزله دوباره بخوانم؟
ج. اگر احتمال خطر بدهید، شکستن نماز اشکال ندارد.
۱۹- س. زمان متصل به زلزله تقریبا چه مدت میباشد؟
ج. این‌گونه امور موکول به نظر عرف است و تشخیص آن به عهده مکلف میباشد.
۲۰- س. اگر کسی جنب باشد و در آن حال زلزله رخ دهد، از آنجا که نماز آیات را باید فورا بخوانند آیا باید تیمم بدل از غسل کند و نماز آیات را بخواند یا باید غسل کند و بعد نماز آیات را بخواند؟
ج. باید غسل کند و بعد نماز بخواند.
مسائل مرتبط
۲۱- س. دفن اموات در زلزله به صورت دسته جمعی به چه شکلی باید صورت گیرد؟
ج. با شرایط دفن به صورت فردی تفاوتی ندارد.
۲۲- س. اگر، ولی ّ میّت برای اجازه دادن، حضور نداشته باشد یا دسترسی به او امکان نداشته باشد یا این که میّت، ولی ّ نداشته باشد، مؤمنین چه وظیفه‌ای دارند؟
ج. اگر اجازه گرفتن از خویشان میت - به ترتیب طبقات ارث - ممکن نباشد بنا بر احتیاط باید از حاکم شرع اجازه بگیرند و در صورتی که ممکن نبود اجازه گرفتن ساقط است.
