استان گلستان مهد تمدن ۷ هزار ساله و سرزمین آبشارهای هزاره به علت دارا بودن مناظر بدیع و چشم‌اندازهای طبیعی و خیره کننده از جایگاه ویژه‌ای در صنعت گردشگری برخوردار است.
استان گلستان به مرکزیت شهر گرگان از استان‌های سرسبز ایران است که همچون فرشی سبز رنگ در شمال ایران پهن شده است.
این استان در گذشته ابتدا ایالت گرگان و سپس استرآباد نام داشت، بعدها در نوشته‌های دوران اولیه اسلامی جرجان خوانده می‌شده و از اسفند ۱۳۱۶ گرگان نام گرفته است. این استان تا سال ۱۳۷۶ بخشی از استان مازندران بود، اما در آن سال به‌صورت استانی مستقل به نام استان گلستان درآمد.
این استان از ۱۴ شهرستان، ۲۶ شهر، ۲۷ بخش و ۶۰ دهستان تشکیل شده است که شهرستان‌های آن عبارتند از: آزادشهر، آق قلا، گرگان، گنبد کاووس، بندر ترکمن، گمیش تپه، رامیان، کردکوی، بندرگز، علی‌آباد کتول، گالیکش، کلاله، مراوه تپه و مینودشت.
کشاورزی و دامپروری پایه‌های اقتصاد استان را تشکیل می‌دهد. این استان رتبه اول کشت دانه‌های روغنی را در کشور دارد. پرورش ماکیان، به‌ویژه مرغ، پرورش کرم ابریشم و پرورش ماهی نیز در استان انجام می‌شود. همچنین ماهی‌گیری در خلیج گرگان و بخش‌های غربی دریای خزر صورت می‌گیرد.
عکاس: حامد چری
تاریخچه
در کتیبه‌های هخامنشی، از جمله سنگ نوشته داریوش در بیستون، این خطه، به‌صورت ورگانه حک شده؛ همچنین در نوشته‌های پهلوی به‌صورت گورکان نوشته شده است. واژه ورگ در زبان طبری به معنای گرگ است. تاریخ‌نگاران یونانی به این سرزمین، هیرکانی می‌گفته‌اند.
استان گلستان رتبه اول کشت دانه‌های روغنی را در کشور دارد
قدمت این سرزمین به هفت هزار سال پیش برمی‌گردد، نشانه‌های دوران پارینه سنگی در غار کیارام واقع در روستای (فرنگ) بخش گالیکش را می‌توان درک کرد. بنا به کاوش‌های جدید منطقه گرگان از شش هزار سال پیش تمدن پیش از آریایی‌ها را در خود جای داده بوده است. کاوش‌های تورنگ‌تپه، در نزدیکی گرگان حاکی از وجود روستاهای پرجمعیت، سفالگری انبوه و شبکه آبیاری کشاورزی در این منطقه است.
عکاس: هادی کریمی
پادشاهان اشکانی در فصل بهار و تابستان به این مکان خوش آب و هوا برای استراحت می‌رفتند.
ساختن دیوار بزرگ که سد سکندر نیز نام دارد، در دوره اشکانی شروع شده و در دوره ساسانی نیز پیگیری شد. این دیوار پس از دیوار چین بزرگ‌ترین دیوار دفاعی جهان است.
عکاس: امیرعلی رزاقی
جغرافیا
استان گلستان از شمال به جمهوری ترکمنستان، از غرب به استان مازندران و دریای خزر، از جنوب به استان سمنان و از شرق به استان خراسان شمالی محدود می‌شود.
سد سکندر پس از دیوار چین بزرگ‌ترین دیوار دفاعی جهان است
این استان با وسعت ۲۲۰۲۲ کیلومترمربع، ۳۳٫۱ درصد مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. بلندترین قله استان، کوه شاهوار است که با ارتفاع ۳۳۲۰ متر در جنوب غربی استان قرار دارد.
ناهمواری‌‌های استان به دو صورت جلگه‌ای و کوهستانی است. خط ساحلى و جلگه‌هاى کناره‌اى درياى خزر به وسیله امتداد و جهت رشته‌کوه‌هاى البرز که همچون ديوارى مرتفع است، در مسافت زیاد محصور شده، همین امر سبب کاهش شيب زمين از ارتفاعات به سوى جلگه و درياى خزر (از شمال به جنوب به سوى سواحل جنوبى و از شرق به غرب به سوى سواحل شرقى دريا) در همه جای استان شده است. در محل تلاقى جلگه و کوهپايه‌هاى شمالى البرز، رسوبات جديدتر قسمتى از ناهموارى‌هاى قديمى را پوشانده است که دلیل این پوشش، فرسايش و تراکم آبرفت است و تنها در بعضى نقاط به شکل تپه خودنمایی می‌کنند.
عکاس: MojTaba Ok
رسوبات ضخيم لُسى به‌صورت تپه ماهور نسبتا مرتفع در بخش جلگه‌هاى استان گلستان ایجاد شده‌اند. جلگه‌هاى ساحلى استان مازندران و استان گلستان از طریق رشته‌کوه‌هاى البرز، در طول بيش از ۷۵۰ کيلومتر، از قسمت داخلى ايران جدا شده است.
در حوالى جنگل گلستان کوه‌هاى نسبتا مرتفعى از جمله کوه نارچى به ارتفاع ۲۴۰۰ متر و در شمال و شمال شرقى رشته‌کوه‌هاى کم‌ارتفاعى مانند گلى داغ (کمتر از ۱۰۰۰ متر) و نارلى داغ تا نوار مرزى ترکمنستان پراکنده‌اند که به وسيله شاخه‌هاى رود گرگان و اترک به شدت بريده شده‌اند.
عکاس: پرستو اترسایی
اقلیم
قسمت زیادی از پهنه گلستان را جلگه تشکیل می‌دهد. در بخش جلگه‌ای دو نوع آب و هوا حاکم است. بیش از ۳٫۲ این جلگه آب و هوای خشک و نیمه‌خشک دارد؛ با رفتن به سوی شمال و مرز ترکمنستان، بر خشکی آن افزوده می‌شود. ۳٫۱ دیگر، که مانند نواری سبز بین بخش کوهستانی در جنوب و بخش خشک و نیمه‌خشک در شمال جای گرفته، دارای آب و هوای معتدل و مستعد کشاورزی است. بیشتر شهرها و روستاهای استان نیز در این ناحیه سرسبز واقع شده‌اند.
عکاس: صابر قربانی (آبشار شیرآباد)
در تعیین آب و هوای استان دو توده‌ی هوا نقش مهمی دارند: توده شمالی از سیبری وارد استان شده و در پاییز و زمستان به‌صورت برف در بلندی‌های جنوبی و باران در کوهپایه‌ها و نوار معتدل میانی فرود می‌آید. توده دیگر، توده غربی است که منبع آن اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه بوده و در زمستان به بارندگی و در تابستان به افزایش رطوبت و شرجی شدن هوای استان می‌انجامد. در نتیجه ماه‌های زمستان دارای بیش‌ترین بارندگی و ماه‌های تابستان دارای کم‌ترین بارندگی است. نیمه شمالی استان، بخش نیمه‌خشک و خشک بوده و دارای کم‌ترین بارندگی است و به دلیل تبخیر زیاد آب، زمین‌های شور و کم بازده نیز بسیار دارد.
مردم‌شناسی
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیت استان گلستان ۱۸۶۸۸۱۹ نفر است. حدود ۳۹٪ از جمعیت استان را مردم اهل تسنن و ۶۱٪ را اهل تشیع تشکیل می‌دهد. قومیت‌های مختلفی نظیر ترک‌ها، محلی‌های اولیه، شاهرودی‌ها، سبزواری‌ها، سیستانی‌ها، بلوچ‌ها، ترکمن‌ها، قزاق‌ها و دیگر اقوام در این استان سکونت دارند.
عکاس: حامد قربانی (مدرسه عمادیه)
ترکمن‌ها در گميشان، آق قلا، بندرتركمن، گنبدکاووس، كلاله و مينودشت و تعداد کمی نیز در گرگان و دیگر شهرها نظیر علی‌آبادکتول و بندرگز زندگی می‌کنند.
سیستانی‌ها در گنبدکاووس، بندرترکمن، علی‌آبادکتول، مینودشت و بندر گز و بیشتر ترک‌ها در راميان، گنبد و گاليكش زندگی می‌کنند؛ همچنین عده‌ای دیگر از ترک‌ها در بندرترکمن، علی‌آبادکتول و مینودشت مستقر هستند.
قزاق‌ها در شهرهای گنبد، بندرترکمن و گرگان، بلوچ‌ها در گنبدکاووس، علی‌آبادکتول و کلاله، خراسانی‌ها در گنبد کاووس، کلاله و مینودشت، مازندرانی‌ها در گنبدکاووس، بندرترکمن، علی‌آباد کتول و مینودشت و کتولی‌ها در بندرترکمن و مینودشت سکونت دارند.
همچنین ارامنه در بندر ترکمن و علی‌آبادکتول ساکن هستند.
عکاس: بهزاد صمدی
پوشش محلی
استان گلستان سرزمین اقوام است و به دلیل تنوع قومیتی مشهور به رنگین‌کمان اقوام ایران‌زمین است. قومیت‌های گوناگون با آداب و رسوم مختلف در این سرزمین زندگی می‌کنند، در نتیجه لباس‌های محلی این سرزمین نیز رنگارنگ خواهد بود.
لباس مردان ترکمن از دون، چاكمن، ایچمک، كوینک، شلوار، تلپک، بؤروک و چکمه و لباس زنان ترکمن از قیرمیز كؤینک، بوروك یا عرقچین و چأشو، تشکیل شده است زنان ترکمن از كفش‌هایی نظیر گل میخ‌لی، قیرما كفش با نوك برگردان و پاشنه‌ای بلند در میان آن‌ها استفاده می‌کنند.
عکاس: ابوطالب ندری
جامه (جِمه)، شلوار (تامون)، قِبا یا کولک، شولا، بوشلوق و… از لباس‌های سنتی مردمان مازندران است که در حال حاضر کمتر دیده می‌شود. پوشاک زنان مازندران شامل لچک، روسری، پیراهن، جلیقه، شلیته کوتاه، شلوار، جوراب پشمی، کفش و چادر است.
لباس‌های سنتی قوم قزاق با زیبایی چشمگیر خود هنوز هم توجه بسیاری از طراحان لباس به خود جذب می‌کند. این لباس‌ها از نظر مکان و زمان استفاده نیز طبقه‌بندی می‌شوند: لباس‌های میهمانی معمولا با طراحی پیچیده‌تر و از جنس مخمل خواب‌دار باارزش، کرپ، ماهوت، ساتن، ابریشم، پارچه ابریشمی گل برجسته و دیگر پارچه‌های گران‌قیمتند و به هنرمندی با نخ‌های ابریشمی، نقره‌ای و طلایی گلدوزی و با مرجان و مروارید و عقیق تزئین شده‌اند. زنان قزاق از جلیقه‌ای بلند از جنس جیر روی پیراهن بلند که بیشتر از پارچه‌های کتان سفید است، بر تن می‌کنند. سوزن‌دوزی‌هایی با نخ‌های رنگین ابریشمی و اغلب با رنگ قرمز شرابی مزین‌کننده این لباس‌ها است. زنان و دختران قزاق گاه کلاهی خاص از جنس پارچه‌های نخی آهاردار و دارای تزئینات گلدوزی شده با رنگ‌های قرمز، نارنجی، آبی و سبز به جای روسری بر سر می‌گذارند. چکمه چرمی یا «تیک» نیز از اجزای لباس زنان قزاق بوده که در قدیم نقره‌کاری می‌شد.
عکاس: ابوطالب ندری
علاوه بر قومیت‌های مختلفی که ساکن این استان هستند، هر شهرستان نیز لباس منحصربه‌فرد خود را دارد. رامیان از جمله این شهرستان‌ها است. کوینک، کلته، یاقلق، دامن پرچین، چارشو، قوپا، یاخالق و قویماق پوشاک محلی بانوان این شهرستان است.
سوغات و صنایع دستی
حلوای آماج، سرغربیلی، جزحلوا و نان پادرازی که در فهرست آثار ملی کشور به‌عنوان میراث فرهنگی ثبت شده، از سوغات معروف این استان است.
ابریشم‌بافی، قالی ترکمن و زیورآلات ترکمنی از مهم‌ترین صنایع دستی استان گلستان هستند و می‌توانند رهاورد سفر مسافران به این استان باشند.
دیدنی‌ها
گلستان، سرزمین آبشارهای زیبا ازجذابیتهای تاریخی، طبیعی و خدادادی برخوردار است که به همین دلیل دارای ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر است که پارک ملی گلستان گالیکش، چشمه گل رامیان ،برج گنبد قابوس بلندترین برج آجری جهان در گنبد کاووس، پارک جنگلی ناهارخوران گرگان، جنگل شصت کلا گرگان، جنگل توسکستان گرگان، آبشار شصت کلاته گرگان، پارک جنگلی النگدره گرگان، منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما در جنوب شرقی کردکوی، آبشار لُوه گالیکش، آبشارهای شیرآباد رامیان، آبشار کبودوال علی‌آباد کتول، جنگل و آبشار زیارت گرگان، آبشار رنگو در گرگان، آبشارهای دره تل‌‌انبار گرگان، ۴ تالاب بین‌المللی آلاگل، آلماگل، آجی گل و گمیشان در دشت ترکمن صحرا و در نزدیک مرز ایران و ترکمنستان، جزیره آشوراده بندرترکمن، دهکده درازنو در کردکوی، روستای افراتخته در علی‌آبادکتول، کاخ موزه گرگان، مسجد جامع گرگان، تپه بازگیر مینودشت، بازار نعلبندان گرگان، مدرسه عمادیه گرگان، پل تاریخی آق‌قلا در گرگان، دیوار بزرگ گرگان، آق‌تپه گنبد کاووس، خانه امیر لطیفی گرگان، خانه تقوی‌‌ها در گرگان و زیارتگاه خالد نبی در ۵۵ کیلومتری شمال شرق کلاله، از جمله این جذابیت‌ها هستند.
عکاس: مصطفی حسن زاده (کاخ موزه گرگان)
از میان این دیدنی‌ها پارک ملی گلستان، برج گنبد قابوس، کاخ موزه گرگان، تپه بازگیر، جنگل شصت کلا، جنگل شصت کلاته، آبشار کبودوال، پارک جنگلی النگدره، آبشارهای شیرآباد، مسجد جامع گرگان، خانه امیر لطیفی، مدرسه عمادیه، پل تاریخی آق‌قلا و دیوار بزرگ گرگان در فهرست آثار ملی و پارک ملی گلستان و برج گنبد قابوس در یونسکو ثبت شده‌اند.
