آیا می دانید خانه شادی در بهشت متعلق به چه کسانی است؟

خانه ای در بهشت است که به آن خانه شادی می گویند، جز کسی که کودکان را شاد کرده باشد وارد آن نمی گردد

آیا می دانید خانه شادی در بهشت متعلق به چه کسانی است؟

یکی از بهترین مهارت های زندگی، توانایی شاد زیستن و شاد بودن است که والدین می توانند آن را به فرزندان خود هدیه دهند. در آموزه های اسلامی، به این نیاز روانی و عاطفیِ مهم در کودکان تصریح شده است؛ چنانکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: «خانه ای در بهشت است که به آن خانه شادی می گویند، جز کسی که کودکان را شاد کرده باشد وارد آن نمی گردد».[1]

.باید از همان سال های اولیه زندگی، شاد زندگی کردن را به کودکان آموخت؛ چراکه شادی کودکان موجب تقویت روحیه، انگیزه، عزت نفس و... می شود. علاوه بر این کودکان موفق، اغلب بچه های شادی هستند. فشار بیش از اندازه به بچه ها برای گرفتن نمرات عالی در مدرسه یا انجام دادن کارهای منزل آن ها را از یادگیری چگونه شاد بودن محروم می سازد.

بچه ها برای شاد بودن نیازمند فعالیت های آزاد و اوقات فراغت هستند. بنابراین والدین در هنگام برنامه ریزی برای فعالیت های روزانه فرزندان، از انباشتن فعالیت های زیاد در برنامه روزانه خودداری کنند، گاهی اجازه دهند فرزندان آزادانه بازی کنند و تخیلات شان راهنمای آن ها در انتخاب فعالیت هایشان باشد.

شیوه های افزایش شادمانی

برخی افراد نمی توانند شاد باشند و بالطبع نمی توانند به دیگران شادی منتقل کنند در حالی که برای شاد بودن امکانات زیادی لازم نیست و به سادگی می توان شادی را ایجاد کرد. در ادامه به نمونه هایی از روش هایی که در ایجاد شادمانی و افزایش آن مؤثر است، اشاره می شود:

- بیان احساسات

یکی از راه های ایجاد شادی بیان احساسات، مخصوصاً احساسات منفی است. در یک خانواده شاد، همه اعضای خانواده فرصت بیان و تخلیه احساسات خود را دارند. در این خانواده گریه بچه ها، انتقاد از یکدیگر و یا حتی غر زدن موضوعی منفی تلقی نمی شود بلکه به عنوان بیان احساس پذیرفته می شود و اعضای خانواده خود را موظف می دانند به بیان احساسات سایر اعضای خانواده گوش فرا دهند. اگر امکان بیان احساسات وجود ندارد می توان احساسات منفی خود را نوشت و بعد آن را پاره کرد. به همین ترتیب می توان کودکان را تشویق کرد تا احساسات خود را در قالب نوشته یا نقاشی بیان کنند.

یکی از راه های ایجاد شادی بیان احساسات، مخصوصاً احساسات منفی است.

- خوش بینی

خوش بینی به معنی مثبت نگری و دیدن وجوه مثبت زندگی یکی از عوامل مؤثر در شادابی و رهایی از گناهان است. چنانکه امام علی علیه السلام می فرمایند: «خوش بینی اندوه را می کاهد و [آدمی را] از افتادن در بند گناه، می رهاند».[2]

در خانواده هایی که غیبت رواج دارد و پدر و مادر به راحتی درباره دیگران بدگویی می کنند، همچنین در خانواده هایی که سرزنش کردن و عیب جویی رایج است معمولاً بدبینی و بدگمانی بین اعضای آن از جمله کودکان بیشتر است.

چه خوب است والدین بکوشند از عیب جویی دیگران پرهیز کنند تا بتوانند فرزندانی خوش بین تربیت کنند. برای این منظور ابتدا باید خود به عنوان الگوی فرزندان افراد خوش بین و دارای حسن ظن باشند و از صفات مذمومی همچون بدگمانی، سوء ظن، غیبت و عیب جویی، بپرهیزند.

از امام علی علیه السلام است که: «خوش بینی، مایه آسایش دل و سلامت بدن است».[3]

افراد ناراضی و ناخشنود بر حوادث منفی زندگی متمرکز می شوند، در حالی که افراد شاد به وقایعی می اندیشند که چشم انداز بهتری نسبت به آینده به آن ها می دهد.

برای افزایش خوش بینی اصولی وجود دارد که می توان آن ها را به کار گرفت. اصل اول مثبت اندیشی و مثبت نگری است. پدر و مادر می توانند برای ایجاد و تقویت خوش بینی در فرزندان به آن ها تمرین مثبت دیدن بدهند؛ برای مثال از کودک خود بخواهند ویژگی های خوب و مثبت اطرافیان یا سفرهایی که رفته اند را برشمرند. قدم بعدی برای افزایش خوش بینی، تمرکز بر حوادث مثبت زندگی حتی در شرایط سخت است.

مرحله بعد، خوش بینی نسبت به ویژگی های مثبت و توانایی های خود فرد است. اصل بعد، خوش بینی نسبت به آینده است. اینکه فرد آینده خود را چگونه ارزیابی کند. خوب، بد یا نامعلوم. افراد خوش بین معمولاً موقعیت های نامعلوم را خوب ارزیابی می کنند و خوب می بینند. لازم به ذکر است خوش بینی با خوش خیالی تفاوت دارد. در خوش خیالی واقعیت ها نادیده گرفته می شود در حالی که در خوش بینی ویژگی های مثبت امور مدنظر قرار می گیرد.

- فعالیت جسمانی

معمولاً افرادی که فعالیت جسمانی دارند انسان های شادی هستند. می توان گفت بین فعالیت جسمانی و شادمانی رابطه مستقیمی وجود دارد. یعنی افراد فعال تر شادتر نیز هستند. فعالیت می تواند از نوع سرگرمی یا کارهای معمول روزانه باشد. نظیر انجام تکالیف مدرسه، انجام امور شخصی، ورزش، کارهای مختلف منزل و... پس برای شادی بیشتر بهتر است فعالیت های گوناگون انجام داد.

- روابط اجتماعی

از آنجایی که انسان موجودی اجتماعی است، روابط اجتماعی در افزایش شادمانی و سلامت روانی افراد تأثیر بسزایی دارد. از این رو افرادی که روابط اجتماعی گسترده ای دارند میزان بروز بیماری ها در آن ها کمتر است و در صورت ابتلا به بیماری بهبود آن ها سریع تر خواهد بود. پس شایسته است والدین به فرزندشان کمک کنند تا آنان ارتباطات دوستانه ای با دیگران ایجاد کرده، آن را حفظ و گسترش دهند زیرا داشتن ارتباطات قوی و مهارت برقراری آن از شروط اصلی شاد زیستن در آینده است.

روابط اجتماعی در افزایش شادمانی و سلامت روانی افراد تأثیر بسزایی دارد.

- صمیمیت

در روابط اجتماعی، نوعی از روابط وجود دارد که بسیار عمیق هستند این رابطه می تواند با خانواده یا فامیل و دوستان باشد. در رابطه های صمیمانه به سبب اعتمادی که بین افراد وجود دارد می توانند به راحتی افکار و احساسات خود را تخلیه کنند و در صورتی که نیاز به حمایت باشد به این رابطه پناه برند. به همین خاطر وجود این روابط باعث شادمانی افراد می شود. دیدن فرد صمیمی، انسان را خوشحال می کند و در مواقع بحران، گفت و گو با چنین افرادی باعث شادی و آرامش می شود.

- خلاقیت

ذهن خلاق داشتن در تحصیل، شغل و کار باعث می شود که فرد احساس کسالت نداشته باشد و همیشه به دنبال راه حل های تازه و نو برای حل مسائل باشد. همین رفتار باعث ایجاد شادی و سرزندگی می شود.

- کاهش توقعات

میزان انتظار انسان از خود و دیگران باید واقع بینانه باشد. خواسته هایی که فرد از خود یا دیگران دارد اگر فراتر از انتظار باشد و به گونه ای باشد که برآورده نشود، باعث ناراحتی، سرخوردگی و نگرانی او می شود.

به هر حال کاهش توقع از خود، دیگران، زندگی، آینده و... می تواند در ایجاد شادمانی سهم مؤثری داشته باشد.

- خود واقعی داشتن

اگر انسان ضعف ها و نقص های خود را بشناسد و بپذیرد نیازی به نقش بازی کردن و پنهان کردن خود واقعی ندارد. همچنین دیگر نگران قضاوت از جانب دیگران نمی شود. بنابراین خود واقعی داشتن شرایط به وجود آوردن شادی در زندگی را فراهم می کند.

- برنامه ریزی و سازمان دهی

سردرگمی ناشی از بی برنامگی آشفتگی می آورد و این آشفتگی از شادی انسان می کاهد. برای رفع چنین مشکلی ابتدا باید به شناخت امور حیاتی زندگی مشغول شد و بعد با برنامه ریزی های صحیح به انجام آن ها پرداخت. برنامه ریزی می تواند بلند مدت یا کوتاه مدت باشد. مهم، داشتن برنامه است. برنامه ریزی های تحصیلی، شغلی و... فرد را از سرگردانی، تشویش و فشار رها می سازد. همین امر باعث افزایش شادمانی او در زندگی می شود.

- زندگی در زمان حال

ذهن اکثر افراد نمی تواند در زمان حال سیر کند و همین امر شادی را از آن ها سلب می کند. بسیاری از مواقع فشارهای گذشته و نگرانی های آینده این اجازه را به ذهن نمی دهد که در حال سپری شود، این حالت ناشی از افکار است. با تمرین کردن و تمرکز حواس، می توان افکار را کنترل کرد، به آن ها جهت بخشید و افکار مزاحم را کنار زد، تا فرد بتواند در حال زندگی کند. به این ترتیب با کنترل افکار مزاحم و زندگی در زمان حال، می توان شادی و نشاط را ایجاد کرد.

با کنترل افکار مزاحم و زندگی در زمان حال، می توان شادی و نشاط را ایجاد کرد.

- دوری از افکار نگران کننده

روزانه در زندگی انسان ها افکار نگران کننده زیادی نظیر احتمال به وجود آمدن بیماری، فوت عزیزان، قبول نشدن در امتحان، نگرانی از اختلاف والدین و مشکلات مالی وجود دارد که اهمیت دادن و پرداختن به آن ها می تواند همه شادی ها را از بین ببرد. کودکان باید بدانند که مشکلات همیشه در زندگی وجود دارد ولی باید به صورت منطقی با آن ها برخورد کرد. بسیاری از مردم قبل از آنکه با مشکلی رو به رو شوند، هراس رو به رو شدن با آن مشکل آنان را از پای در می آورد به قول سعدی:

مردی همه شب بر سر بیمار گریست /// چون صبح بشد بمُرد و بیمار بزیست

افکار مثبت را می توان جایگزین افکار نگران کننده کرد، این جایگزینی می تواند شادمانی را زیادتر کند. والدین نیز این نکته را رعایت کنند و اگر در زندگی خود مشکل، نگرانی و ناراحتی دارند آن را به دنیای کودکان منتقل نکنند. از امام علی علیه السلام است که: «شادی مؤمن در چهره اش و اندوه وی در دل اوست».[4]

- اولویت دادن به شادی

در نظر داشتن شادی و طراحی برنامه هایی برای شاد بودن باعث افزایش شادمانی می شود. بنابراین یکی از اصول زندگی فرد باید اولویت دادن به شادی باشد.

- شوخ طبعی

خنده و شوخی از عوامل شادکامی است. شوخی کردن باعث کاهش فشار روانی انسان می شود و روان افراد را باصفا و با نشاط می سازد. امام صادق علیه السلام شوخ طبعی را از نشانه های مؤمن بر می شمارند؛ ایشان در سؤال و جوابی به صراحت اعلام می دارند که «مؤمنی نیست که در وجود او خوش طبعی نباشد».[5]

پیشوای ششم شیعیان، افرادی را که در میان جمع، دیگران را با شوخی و خوش طبعی شاد می کنند، بدون اینکه گناهی مرتکب شوند و عفت کلام را از میان ببرند، دوستان خداوند می داند و می فرماید: «خداوند کسانی را دوست دارد که در میان مسلمانان شوخی و خوش طبعی می کنند بدون اینکه کلمات زشت و ناروا به زبان بیاورند».[6]

به وسیله شوخی و خنده می توان بار غم و اندوه را کاست. ایمان و شوخ طبعی منافاتی با یکدیگر ندارند. الگویی که دین از زندگی ارائه می دهد، هرگز همراه با ترش رویی نیست، بلکه بر عکس، پیامبر خدا یکی از ویژگی های اهل ایمان را شوخ طبعی آنان می داند: «مؤمن خنده روست و منافق چهره اش گرفته و خشمگین است».[7]

لازم به ذکر است که شوخ طبعی نباید از مرز حق گویی و صداقت خارج شود و به باطل یا دروغ کشیده شود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در روایتی تصریح می کنند که: «من اگرچه با شما شوخی می کنم، ولی جز حق نمی گویم».[8]

منبع: کتاب فرزندانی برای آینده: آشنایی با شیوه های تربیت کودک، ص86-93.

پی نوشت ها:

[1]. کنزالعمال، ج3، ص170.

[2]. غرر الحکم و درر الکلم، ص344.

[3]. همان.

[4]. الکافی، ج3، ص573.

[5]. همان، ج4، ص746.

[6]. همان، ص747.

[7]. تحف العقول، ص49.

[8]. مکارم الاخلاق، ص21.