سنندج، دومین شهر بزرگ کردنشین ایران و شهری محصور بین کوه‌های زیبا و بلند است و یکی از زیباترین شهرهای کشور محسوب می‌شود.
سنندج مرکز استان کردستان و دومین شهر بزرگ کردنشین و بیست و سومین شهر بزرگ ایران است. سنندج به شهر هزارتپه یا شهر مساجد مشهور است. این شهر از نظر موقعیت جغرافیایی و فعالیت‌های شهرسازی دوره صفوی و قاجار، دارای بافت شهری سنتی باارزشی است که در آن بناهای مسکونی و عام‌المنفعه گوناگونی همچون حمام، مساجد و بازار برجای مانده است. محدوده بافت تاریخی فرهنگی با مساحت ۱۱۲ هکتار در این شهر وجود دارد.
جغرافیا
سنندج ۶٫۳۶۸۸ هکتار مساحت داشته و در غرب ایران و در بخش جنوبی استان کردستان واقع شده است. این شهر از نظر طبیعی محصور بین تپه‌هایی در یک جام فضائی است؛ به‌طوری که کوه‌ها و تپه‌های که ادامه سلسله کوهای زاگرس هستند، در پیرامون این شهر قرار گرفته و قسمتی از نقاط از جمله جنوب غربی و شمال شرقی، به‌خاطر این کوه‌ها و تپه‌ها با محدودیت رشد و گسترش مواجه شده‌اند.
عکاس: کیوان فیروزه‌ای
شهر سنندج به علت وضعیت توپوگرافی و کوه‌های پیرامون آن، به‌صورت طبیعی در یک دره نسبتا تخت محصور شده و در سمت‌های دیگری گسترش یافته است. شبکه معابر و خیابان‌های اصلی و فرعی، کوچه‌ها و محلات بر حسب شیب زمین شکل یافته‌اند. در بیشتر قسمت‌های شهر، ساختمان‌ها به شکل پله‌بندی و تراس‌بندی مستقر شده و به جز محلات نوساز، بیشتر کوچه‌ها باریک و پرپیچ و خم و پله‌ای است.
اقلیم
سنندج آب و هوایی سرد و نیمه‌خشک دارد. در فصل بهار و تابستان نیز آب و هوای آن معتدل است. میانگین دمای سنندج در بهار ۱۵٫۲۰، در تابستان ۲۵٫۲۰، در پاییز ۱۰٫۴۰ و در زمستان ۱٫۶۰ درجه سانتی‌گراد است. حداکثر دمای آن در تیر ماه حدود ۴۴ درجه سانتی‌گراد و حداقل آن در بهمن، ۱۳٫۵- درجه سانتی‌گراد است. بارندگی سالیانه ۳٫۴۹۷ میلی‌متر به طور میانگین بوده و حداکثر روزانه، ۶۱ میلی‌متر است.
تاریخچه
شهر سنندج به علت قرار گرفتن در دامنه کوه، در قدیم سنه خوانده می‌شد و چون قلعه شهر از نظر نظامی دارای اهمیت زیادی بود، آن را سنه‌دژ (قلعه‌ای در پای کوه) می‌نامیدند که به تدریج به سنندج تبدیل شد.
سنندج (سنه یا سنه‌دژ) که از شهرهای قدیمی و مقدس است، به آیین مهر و زرتشت در این بخش ایران مربوط می‌شود. اهمیت و قدمت سنندج از ارتباط این شهر و نواحی همسایه آن با اساطیر پهلوانی آریایی مشخص می‌شود.
زمان زیادی از پیدایش سنندج نمی‌گذرد. هسته اولیه سنندج در سال ۱۰۴۶ هجری قمری به همت سلیمان خان اردلان، با هدف نظامی و ایجاد مرکزیت سیاسی برای حکومت، روی تپه‌ای کنار روستای «سینه» ایجاد شد. سنندج تا سال ۱۳۴۰ حالتی از شهرنشینی ایستا و طبیعی داشته است. اما بعد از این دوره شهر از حالت ایستایی شهرنشینی خارج شده و قدم بر شهرنشینی سریع گذشته می‌شود. گونه‌ای که رشد کالبدی شهر از این دوره تا سال ۱۳۵۷، برابر با دوره ۳۵۰ ساله تاریخ شهر بوده و جمعیت آن نیز دو برابر شده است.
عکاس: ساحل محمدی
بیشتر از ۸۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی روستاهای این منطقه بعد از سال ۱۳۴۵ وارد محدوده شهری شده‌اند.
مهاجران روستایی و قشرهای کم‌درآمد شهر، که از وابستگان بلافصل فئودال‌ها بوده‌اند، با شکل‌گیری محله‌های اصلی، به تدریج در خارج از محدوده محله‌های مرکزی استقرار یافته‌اند.
ساختار اجتماعی-اقتصادی شهر سنندج، به دنبال اجرای اصلاحات ارضی در سال‌های آغازین دهه ۴۰، نظیر بسیاری از شهرهای دیگر ایران تغییر می‌یابد. سنندج در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ دارای رونق اولیه اسکان غیررسمی می‌شود. در فاصله سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ بیشترین مهاجرت به سمت شهر ایجاد می‌شود که اوج بحران‌های سیاسی-اجتماعی مخصوصا در کردستان در این سال‌ها است.
مردم‌شناسی
جمعیت شهر سنندج در سال ۱۳۸۵، براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن این سال بالغ بر ۳۳۱٬۴۴۶ نفر بوده است. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۸۱٬۳۸۰ خانوار بوده است.
ساکنان سنندج، کرد زبان و گوران زبان هستند که به لهجه اردلانی از گویش سورانی صحبت می‌کنند. لهجه اردلانی (شاخه‌ای از زبان هورامی کهن) لهجه رایج در استان کردستان است؛ این لهجه در سنندج و شهرهای اطراف رایج است.
اسلام دین مردم سنندج بوده و بیشتر آن‌ها پیرو مذهب تسنن از شاخه شافعی و تعدادی نیز پیرو مذهب تشیع هستند. اقلیت‌های مسیحی (کاتولیک) و کلیمی نیز در این شهر موجود است که طی چند سال گذشته از کشور مهاجرت کرده‌اند.
عکاس: معصومه فریبرزی
صنایع‌دستی
صنایع‌دستی سنندج از قدمت بسیاری برخوردار بوده و نمادی از فرهنگ و سبک زندگی مردم این منطقه است. قالی‌بافی، پارچه‌بافی سنتی، کلاش، نازک‌کاری، تنبور سازی و دف از صنایع دستی معروف این شهر است.
سوغات
سنندج دارای سوغاتی‌های متنوع بوده که متشکل از قسمت‌های مختلف است. از این میان شیرینی کنجدی، بادام‌سوخته و آدامس طبیعی گزینه‌ای مناسب برای سوغاتی سنندج محسوب می‌شوند.
دیدنی‌های سنندج
این شهر تاریخی دیدنی‌های زیادی دارد که از میان آن‌ها می‌توان به بازار سنندج، مسجد جامع سنندج (دارالاحسان)، عمارت آصف وزیری (خانه کرد)، عمارت وکیل‌الملک، مجموعه تفریحی و کوهستانی پارک آبیدر، موزه سنندج، چهار باغ و عمارت خسروآباد، حمام خان، عمارت مشیر دیوان، امامزاده هاجر خاتون، حمام شیشه، آرامگاه امامزاده پیر عمر و عمارت حبیبی اشاره کرد.
