پیدایش مذهب صوفی

بعضيها ضمن اطلاقِ نام اولين صوفي به ابو هاشم كوفي، گفته اند: ابو هاشم اول كسي است كه خانقاه جهت صوفيان ساخته است.[1] دكتر غني نيز بناي خانقاه را در اواخر قرن دوم، توسط ابو هاشم كوفي ذكر مي كند، ولي زندگي دسته جمعي صوفيان را در يك صومعه بعيد مي شمارد.[2]
در مورد اولين خانقاه در محيط اسلامي دو نظر وجود دارد. گروهي به پيروي از خواجه عبدالله انصاري (م 481ه‍.ق) آن را در «رمله» فلسطين (= شام) و عده اي مطابق نظر ابن تيميه (م 738 ه.ق) آن را در ناحيه «عبادات» و شهر «بصره» دانسته اند.[3]
و چون سران صوفيه نظر اول را معتبر دانسته اند، ما نيز همين را بررسي و پي گيري مي كنيم. به گفته خواجه عبدالله انصاري:
«اولين خانقاهي كه براي صوفيان بنا شد، در «رمله» شام بود. سبب آن بود كه اميري ترسا، يك روز به شكار رفته بود و در راه دو تن را ديد كه به هم رسيدند و دست در آغوش يكديگر كردند و در آنجا نشسته و آنچه داشتند از خوردني، پيش نهادند و بخوردند و برفتند. اميرترسا را معامله و الفت ايشان با يكديگر خوش آمد... و گفت: من براي شما جايي بسازم تا با يكديگر آنجا گرد هم آييد؛ پس آن خانقاه را در رمله بساخت.»[4]
اين نظريه توسط «عبدالرحمن جامي» (م 898 ه.ق)[5] و زين العابدين شيرواني )م 1253)[6] و نايب الصدر (م 1288 ه.ق) تأييد و بازنويسي شده است.[7]
پس به گفته سران صوفيه، اول خانقاهي كه براي صوفيان در سرزمين اسلامي بنا كردند؛ در رمله شام - مركز دشمنان اهل بيت - به وسيله فرمانروايي مسيحي بوده است. آيا فرمانرواي مسيحي در ساختن خانقاه در كشور اسلامي، غير از ايجاد تفرقه و فاسد كردن عقايد مسلمانان چه هدفي مي توانسته داشته باشد؟ نيز معلوم مي شود كه صوفيگري به ياري مسيحيان وارد جوامع اسلامي شده است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. سرچشمه‌ي تصوف در ايران، سعيد نفسيي
2. تصوف و تشيع، هاشم معروف الحسيني(ترجمه ي سيد محمدصادق عارف)

---

[1] . رازى، امين، هفت اقليم، ج 1، ص112.
[2] . غني، قاسم، تاريخ تصوف در اسلام، ص 19.
[3] . كيائى، تاريخ خانقاه در ايران، ص 137.
[4] . انصاري، خواجه عبدالله، طبعات الصوفيه، ص 10 ـ 9.
[5] . جامي، عبدالرحمن، نفحات الانس، ص 32 ـ 31.
[6] . شيرواني، زين العابدين، حدائق السياحه، ص 258.
[7] . علي شاه، معصوم، طرائق الحقايق، ج 1، ص151.