استان سیستان و بلوچستان پس از استان کرمان به عنوان دومین استان پهناور کشور در جنوب شرقی ایران واقع است. این استان با حدود ۱۸۰٬۷۲۶ کیلومتر مربع وسعت کمابیش اندازه کشور سوریه بزرگی دارد و بیش از ۱۱ درصد وسعت ایران را دربرمی‌گیرد.  سیستان شامل زاهدان، زابل و هامون و هیرمند و نیمروز و زهک است که البته بخش بزرگ سیستان قدیم در افغانستان بوده که هم‌اکنون جز خاک افغانستان می‌باشد دو شهرستان خاش و میرجاوه نیز جزو مناطق سرحد میباشند و بلوچستان امروزی (مکران) دربرگیرنده بقیه شهر‌ها از ایرانشهر تا چابهارمی‌باشد، البته بخش بزرگی از سیستان و بلوچستان بر اساس قرارداد گلدسمید از ایران جدا شد و تا مدت‌ها به نام بلوچستان انگلیس شناخته می‌شد، ولی در حال حاضر تحت عنوان ایالت بلوچستان بخشی از پاکستان است.

اقوام و مذاهب

سیستان به مردم منطقه‌ای (سکاها) گفته می‌شد که در اطراف رود هیرمند ساکن بودند و بخشی از سیستان در افغانستان امروزی است که قبلا جزو ایران بوده‌است (ادامه رود هیرمند و بخش اعظم ان در افغانستان است) و بخشی دیگر در شهرستان‌های زاهدان و زابل. بلوچ‌ها (مکاها) قومی دیگر بودند با فرهنگ متفاوت از سکا‌ها در مکران ساکن بودند؛ که بعد‌ها به دلایل نامعلوم به بلوچستان تغییر نام یافت. مردم استان سیستان و بلوچستان از قومیت‌های سیستانی و بلوچ می‌باشد که سیستانی‌ها به زبان زبان فارسی با لحجه سیستانی حرف می‌زنند و پیرو دین اسلام با مذهبتشیع‌ می‌باشند و بلوچ‌ها به گویش بلوچی صحبت می‌کنند و پیرو اسلام و مذهب تسنن می‌باشند.

جغرافیا

سیستان و بلوچستان ۱۱۰۰ کیلومتر مرز با کشور‌های پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان دارد و تنها استان ایران است که با پاکستان مرز مشترک دارد و همچنین به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است 

این استان بیشتر آب و هوای گرم و خشک دارد، اما در عین حال از تنوع آب و هوایی و اقلیمی ویژه‌ای برخوردار است و مناطق کوهستانی، جنگلی و باتلاقی نیز در این استان پهناور به چشم می‌خورد.

مرکز استان

زاهدان مرکز این استان که در محدوده سیستان است از طریق راه‌آهن با میرجاوه و پاکستان ارتباط دارد و از سوی کرمان هم به راه‌آهن سراسری ایران متصل است.

موقعیت راهبردی استان

 استان سیستان و بلوچستان با داشتن موقعیت راهبردی بازرگانی و ترانزیتی و دارا بودن کشاورزی و باغبانی (به ویژه میوه‌های استوایی و گرمسیری) و همچنین جاذبه‌های فراوان تاریخی و طبیعی و نیز صنعت در حال رشد از توانایی و ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای توسعه و آبادانی برخوردار است

شهرستان‌های استان

استان پهناور سیستان و بلوچستان دارای ۲۰ شهرستان و شهرستان زاهدان مرکز استان می‌باشد. منطقه بلوچستان جنوب استان را در برگرفته است و از ۱۵ شهرستان (زاهدان، میرجاوه، خاش، سراوان، ایرانشهر، نیکشهر، چابهار، سرباز، کنارک، دلگان، مهرستان، سیب وسوران، بمپور، قصر قند، فنوج) تشکیل می‌گردد. منطقه سیستان نیز شمال استان را در برگرفته است و شامل ۵ شهرستان (زابل، زهک، نیمروز، هامون و هیرمند) می‌باشد.

تاریخچه استان

سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان از دو ناحیه شمال و جنوب تشکیل شده است. سیستان امروزی که قسمت شمالی استان را در برمی گیرد و سرزمین بلوچستان امروزی که ناحیه جنوبی استان را تشکیل می‌دهد.  

بنادر استان

بنادر شهید بهشتی و شهید کلانتری چابهار در فاصله ۵ کیلومتر از یکدیگر قرار گرفته اند. با توجه به نتایج حاصل از مطالعات توسعه محور شرق، عمده‌ترین امکان ایجاد کار و اشتغال برای ساکنان استان، به دلیل کم آبی و طبیعت خشک این سرزمین بخش تجارت و حمل و نقل می‌باشد که در این خصوص بنادر چابهار با توجه به شرایط جغرافیایی و منطقه‌ای خود و نیاز کشور‌هایی همانند افغانستان و همسایگان شمالی کشور می‌تواند به عنوان تنها دروازه تأمین کننده ارتباط این کشور‌ها با آب‌های آزاد و دسترسی به سایر کشور‌های جهان مطرح باشد.

شهرستان چابهار با مساحت ۱۳۱۶۲ کیلومتر مربع حدود ۷ درصد مساحت استان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان در جنوب استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۶۸۲ کیلومتر است. این شهرستان دارای ۲ مرکز شهری، ۳ بخش ۷ دهستان و ۵۴۳ آبادی دارای سکنه است.  بندر چابهار به عنوان یکی از بنادر مهم کشور در بخش شمالی دریای عمان واقع شده واز دیر باز کانون داد و ستد، تجارت و دریانوردی بوده است. از نقطه نظر مبادلات بازرگانی بندر چابهار به علت موقعیت استرتژیک و دستیابی به آب‌های آزاد بین المللی جایگاه ویژه‌ای در انجام مبادلات کشور با سایر کشور‌های منطقه دارد.

با توجه به نتایج حاصل از مطالعات توسعه محور شرق،  عمده‌ترین امکان ایجاد کار و اشتغال برای ساکنان استان، به دلیل کم آبی و طبیعت خشک این سرزمین بخش تجارت و حمل و نقل‌ می‌باشد که در این خصوص بندر چابهار با توجه به شرایط جغرافیایی و منطقه‌ای خود و نیاز کشور‌هایی همانند افغانستان و همسایگان شمالی کشور می‌تواند به عنوان تنها دروازه تأمین کننده ارتباط این کشور‌ها با آب‌های آزاد و دسترسی به سایر کشور‌های جهان مطرح باشد.  شهرستان‌های چابهار و کنارک با دارا بودن ۳۱۵ کیلومتر ساحل با دریای عمان بین تمام شهرستان‌های کشور موقعیت منحصر به فردی دارند. این مقدار خط ساحلی حدود یک ششم کل مرز‌های جنوبی کشور است. اما امتیاز چابهار نسبت به سایر بنادر و جزایر خلیج فارس،  تماس مستقیم و بدون واسطه سواحل مکران با آب‌های آزاد است.

بندر چابهار در حال حاضر شامل ۲ بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری است که در فاصله ۵ کیلومتر از یکدیگر قرار گرفته اند.

عملیات اجرایی بندر شهید کلانتری که یکی از دو بندر مهم چابهار میباشد، از سال ۶۲ بطور جدی آغاز و باتکمیل ۴ پست اسکله فلزی در سال ۶۲ عملاً به بهره برداری رسید و بندر شهیدبهشتی نیز به عنوان دومین بندر مهم چابهار در سال ۶۱ با توجه به شرایط خاص حاکم بر خلیج فارس (جنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران) و با تاکید دولت بر لزوم داشتن بندر در خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس احداث گردید.

بندر چابهار در حال حاضر شامل ۲ بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری است که در فاصله ۵ کیلومتر از یکدیگر قرار گرفته اند.

وضعیت موجود بندر شهید بهشتی

مساحت کل: ۲۴۰ هکتار

مساحت محوطه‌های بارانداز: ۱۶ هکتار

مساحت انبار‌های مسقف: ۳۰۰۰۰ مترمربع

دارای پنج اسکله:

اسکله شماره یک: کالا‌های عمومی

اسکله شماره دو: نفتی با عمق آبخور ۸ متر

اسکله‌های شماره سه و چهار:چندمنظوره با عمق آبخور ۹ متر هر کدام دارای ۱۵۰ متر طول و ۱۵ متر عرض هستند، که در سال ۱۳۶۲ ساخته شده اند و قابلیت پهلودهی به کشتی‌های ۲۵ هزار تن را دارا می‌باشند.

اسکله شماره پنج:چندمنظوره به طول ۲۶۲.۸ متر، عرض ۴۸.۵ متر و عمق آبخور ۱۱ متر که در سال ۱۳۸۳ احداث شده و قابلیت پهلودهی کشتی‌های تا ۷۰ هزار تن را دارد.

وضعیت موجود بندر شهید کلانتری

مساحت کل: ۳۰ هکتار

مساحت محوطه‌های بارانداز: ۳۵۰۰۰ مترمربع

مساحت انبار‌های مسقف: ۳۰۰۰ مترمربع

مساحت محوطه‌های کانتینری: ۱۸۵۰۰ مترمربع

دارای یک اسکله بتنی با عمق ۱۱.۶ متر

ظرفیت پهلودهی DWT ۴۰۰۰۰

بطول ۱۷۵ متر

۳ اسکله پیش ساخته با ظرفیت پهلودهی  DWT ۲۵۰۰ جهت استفاده لنج‌های باری و شناور‌های خدماتی

یک اسکله کوچک محلی جهت استفاده نیروی انتظامی می‌باشد.

مزیت ترانزیتی چابهار

بندر چابهار تنها بندراقیانوسی جمهوری اسلامی ایران است که خارج از منطقه پرتنش خلیج فارس قرار دارد و با آب‌های آزاد جهان از طریق اقیانوس هند نزدیکترین فاصله را داراست . وجود آب‌های عمیق و بریدگی‌های طبیعی خلیج چابهار فضایی مناسب را برای اسکله‌سازی با عمق‌زیاد و مختصات لنگرگاهی مطلوب برای پهلوگیری کشتی‌های بزرگ اقیانوس پیما فراهم آورده بطوریکه یکی از ده بندر مهم جهان که قابلیت تبدیل به بندر بزرگ را دارد ، به شمارمی‌رود لذا باید چابهار را دروازه ترانزیت شرق ایران دانست.

 با نگاهی به پیشینه تاریخی چابهار می توان گفت در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی ، عمده فعالیت‌های بندر چابهار محدود به امور صیادی و نظامی بوده است.  اما پس ازپیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و در دوران جنگ تحمیلی مجدداً این بندر مورد توجه جدی قرار گرفت تا اینکه منطقه آزاد تجاری چابهار تاسیس گردید . اجرای طرح‌های مختلف ، ساخت و بهره‌برداری از بنادر بزرگ و کوچک تجاری،  باعث رشد و شکوفایی این بندر گردید که نشان از آینده روشن منطقه می‌باشد. محور شرق به دلیل افزایش سهم و نقش ایران در  ترانزیت کالا و حمل و نقل بین المللی و همچنین گسترش پیوندهای اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی وامنیتی با کشورهای همجوار شرق و شمال شرق برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد.

از مسیرهای ترانزیتی محور شرق می توان به مسیر ترانزیتی میلک در سیستان و بلوچستان اشاره نمود که با ساخت پل ابریشم و گمرک زرنج افغانستان توسط جمهوری اسلامی ایران و تجهیز و تکمیل آن؛ افزایش مراودات تجاری میان دوکشور را سبب گردیده و همچنین محور ترانزیتی دوغارون و مسیر ترانزیتی به آسیای مرکزی از سرخس که توسط یک شرکت ایرانی ساخته  شده تا شمال قرقیزستان را به جنوب متصل نماید.

پروژه ها و طرح های اجرایی مورد نیاز برای توسعه ظرفیت ها ی بنادر استان:

ایجاد مجتمع صنایع پتروشیمی در بندر چابهار

راه اندازی خط منظم کشتیرانی از بنادر آسیای جنوب شرقی به بندر چابهار

تسری قوانین مناطق آزاد به اسکله های شهید بهشتی و شهید کلانتری چابهار با حفظ مالکیت  دولت  بر این اسکله ها

صدور مجوز تردد 500 الی 1000 دستگاه کامیون ترانزیت با پلاک منطقه آزاد از مقصد چابهار به کشورهای افغانستان و همچنین مرز سرخس

افزایش شعاع تردد خودروهای سواری پلاک منطقه آزاد چابهار تا مرکز استان

تسریع در ایجاد خط آهن چابهار- زاهدان – میلک

تسریع در انتقال گاز متان از عسلویه به بندر چابهار

انتقال گاز شهری  از ایرانشهر به چابهار

ایجاد فرودگاه بین المللی در چابهار و یا منطقه آزاد چابهار

توسعه ظرفیت های بندر چابهار از طریق امکان واردات برخی از  کالاهای خریداری شده از سوی دولت نظیر گندم، شکر و برنج از بندر چابهار

فعال سازی بازارچه مرزی پسابندر به عنوان تنها بازارچه صیادی کشور

افزایش تخفیف در سود بازرگانی کالاهای وارداتی به بندر چابهار  از 10 درصد به 20 درصد و شمول آن به کالاهای اساسی وارداتی

اعطای ردیف اعتباری از محل صندوق توسعه ملی  جهت تأمین منابع مالی مورد نیاز برای احداث و فعالیت واحدهای تولیدی در منطقه آزاد چابهار

الحاق شهر چابهار به محدوده منطقه آزاد

کشاورزی در استان

استان سیستان و بلوچستان برای فعالیت‌های زراعی در تمام فصول سال شرایط مساعد دارد.   در شهرستان سراوان خرما، مهمترین محصول کشاورزی است.  شهرستان سراوان با دارا بودن نخلستان‌های عظیم به عنوان قطب تولید خرما و در نوع خود بهترین خرمای مضافتی ایران را داراست. ۶۰ نوع مختلف از خرما در این شهرستان کشت می‌شود که در نوع خود بی نظیر است. خرمای مضافتی داودی، مضافتی معمولی، ربی سیاه هسته، زرد دان، ربی معمولی، حلیله، راسکوائی، دنبه، ودرود، گرارمال، ربی دان، یک مشتی، رنگنو، ماکیلی، گوزلو، حلیله دان، شندشکن، پیو، مرس، سراسپید، دیداری، سبزو، خشکیج، بهن لدی، وش کنک، ببگمه جنگی، پیمازو، سونت گراگ، زرد دان شهر، جرپان، سکی دان، چرپان بادو، هادوکی، پشتو، گهربا، دگو، کلوت، ساپو، کروچ بی هسته، کلگی، برنی، وشتام، دراز دان، گلدو، جوزبولک، کیاس کنک، وشدان، جوابنزین، شکری کنک، شکری، ابو  از مشهور‌ترین انواع خرمای شهرستان سراوان می‌باشند. دیگر محصولات از قبیل: گندم، محصولات گلخانه‌ای و جو، انار، انگور، برنج، پرتقال، لیمو، گوجه نیز در شهرستان سراوان کشت می‌شود.

در حال حاضر عمده‌ترین محصولات مورد کشت در بخش باغی شهرستان چابهار شامل موز، انبه، چیچک، لیمو، گواوا و کنار و در بخش زراعی، سبزی و صیفی و محصولات جالیزی می‏باشد. همچنین میوه‌هایی همچون نارگیل و خربزه درختی  را دارا می‌باشد.

محصولات شهرستان میرجاوه با توجه به تفاوت‌های اقلیمی در سه بخش آن متنوع هستند. در بخش ریگ ملک و مرکزی در بخش محصولات زراعی بیشتر گندم، جو، ذرت، یونجه و در بحث باغداری بیشتر نخل خرما وجود دارد. ولی در بخش لادیز با توجه به لطافت هوا در این بخش و وجود منابع آبی درکوهستان‌ها انواع و اقسام محصولات زراعی باغی به عمل می‌آیدکه عمده محصولات زراعی عبارتند از: گندم، جو، ذرت، یونجه، کلزا، پیاز، گوجه فرنگی، نخود، عدس، لوبیا  و محصولات جالیزی. در بحث باغداری تمام میوه‌های سردسیری و حتی خرما دربخش لادیز بعمل می‌آید که مواردی از آن عبارتند از::زرد آلو، آلو، هلو، شلیل، گردو، بادام، آلبالو، گیلاس، زرشک و انواع و اقسام میوه‌های دیگری مثل توت، شاه توت و ...   بعمل می‌آید.

از جمله محصولات کشاورزی شهرستان فنوج نیز می‌توان به گونه‌های مختلف خرما-انواع مرکبات-انگور-انار و همینطور محصولات زراعی نظیر یونجه، انواع حبوبات، تنباکو، برنج و... اشاره نمود. همچنین چندگونه گیاهی منحصر به فرد نیز در شهرستان فنوج وجود دارد: ۱-آلوورا یا صبر زرد (شگلم) که دومین محصول پرفروش در جهان می‌باشد. ۲-درخت گز روغن که به معجزه عالم گیاهی معروف بوده و در ارتفاعات و برروی صخره‌ها رشد می‌کند. ۳- بنه یا پسته کوهی و کسور  

مردم شناسی استان سیستان و بلوچستان

مجموعه اقوام ساکن در استان سیستان و بلوچستان همراه با سنن و شیوه‌های خاص زندگی، به تنهایی یکی از جاذبه‌های بی نظیر این منطقه است. زندگی ایلی با الگوی سکونت و آداب و رسوم ویژه، مورد علاقه دیدارکنندگان داخلی و خارجی است. نحوه معیشت و زیست، الگو‌های سکونت و باورداشت ها، سنت‌ها و آداب و رسوم از جمله جاذبه‌های دیدنی این شیوه زندگی است.