لرستان استانی زیبا و سرسبز است که در غرب ایران عزیزمان قرار دارد. این استان زیبا و مردم مهماننوازش پیشنه فرهنگی و تاریخی بسیار غنیای دارند. سفر به لرستان قطعا برای شما سفری خاطره انگیز خواهد بود. از مناظر طبیعی زیبا گرفته تا جاذبههای تاریخی، همه و همه شما را ترغیب میکنند تا به این مرز و بوم سرسبز پا بگذارید و لذت دیدن این همه زیبایی در یک جا را بچشید. اما مگر میشود به استانی زیبا با قدمت تاریخی زیاد سفر کرد و طعم دست پخت مردم آنجا را نچشید؟ غذاهای لرستان جزء غذاهای خوشمزه ایران به شمار میآیند.
غذاهای لرستان ، تنوع گسترده و طعم بینظیر
زمانی که صحبت از غذاهای لرستان به میان میآید، قطعا به یاد غذاهای چرب، خوشمزه و سرشار از پروتئین میافتیم. آب و هوا و نحوه زندگی در لرستان باعث شده تا مردم این منطقه تنوع غذایی زیاد داشته باشند. غذاهای آنها اکثرا از گوشت تهیه میشود و چرب و سنگین هستند.
البته جالبی غذاهای لرستان در تنوع آنها نیز است. یعنی حتی اگر گیاه خوار باشید هم میتوانید به سراغ آشهای سنتی و یا دلمههای خوشمزه آنها بروید. در نتیجه سفر به لرستان برای شما یک شکمگردی خارقالعاده نیز خواهد بود. اما در سفر به لرستان چه غذاهایی را حتما باید امتحان کنیم؟
آش شله ماش درود
آش شله ماش درود نام یکی از غذاهای لرستان است که بیشتر در منطقه درود تهیه میشود. البته به دلیل طعم مطبوعی که این آش دارد، در اکثر شهرهای لرستان میتوانید این آش را میل کنید. مردمان لر دست پخت بسیار خارقالعادهای دارند و طعم غذاهای لرستان را تا سالهای سال زیر دندان خود خواهید داشت.
با وجود اینکه چشیدن طعم این آش در خود لرستان مزه دیگری دارد، اما در منزل خودتان نیز میتوانید این آش خوشمزه را درست کرده و از طعم خاص و منحصر به فرد آن لذت ببرید. در تهیه این آش از لوبیا چیتی، برنج، عدس، ماش، آب گوشت، پیاز داغ، زعفران، کشک و نعناع داغ استفاده میشود.
آب گوشت طعمی بسیار لذیذ و چرب به آش میبخشد. شاید در ذهنتان نتوانید این طعمها را کنار هم ترکیب کنید. زمانی که اولین قاشق از آش شله ماش درود را در دهانتان بگذارید، زبانتان هزاران طعم را کنار هم تجربه خواهد کرد. بهتر است چشمان خود را ببندید و از عطر و بویی که در دهانتان میپیچد لذت ببرید.
آش کلونک الیگودرز
یکی دیگر از غذاهای سنتی لرستان، آش کلونک الیگودرز نام دارد. همانطور که از نام آن مشخص است، دستور پخت ابتدایی این آش به شهر زیبا و سرسبز الیگودرز باز میگردد. این آش بر خلاف آش شله ماش درود، اکثرا در خود الیگودرز پخت میشود. نکته قابل توجه در مورد آش کلونک این است که تنها در فصل بهار پخت میشود!
درون این آش سبزیجات و گیاهانی استفاده میشود که تنها به صورت خودرو در دشتهای اطراف الیگودرز و تنها در فصل بهار رشد میکنند. با آمدن بهار همیشه بوی آش کلونک در کوچه و پس کوچههای الیگودرز به مشام میرسد.
آش گوشت خرم آباد
خب تعجبی از مردمان عزیز لر نیست که یک آش مقوی را در برنامه غذایی خود قرار دهند. این آش مختص شهرستان خرمآباد است. در برخی شهرهای ایران همانند تهران یا مازندران، آشی با همین نام طبخ میکنند اما آش گوشت خرم آباد تنها نام آش را یدک میکشد. آش گوشت خرم آباد بیشتر شبیه به چلو گوشت خودمان است و شباهت زیادی به آش ندارد.
برای مردم لرستان، آش گوشت اکثرا مخصوص عروسیها و اعیاد مختلف است. نام دیگر آش گوشت، زیر برنجی است. بر اساس سنت دیرینه مردم لرستان، این غذا را در سینیهای بزرگ فلزی که به آن مجمع میگویند سرو میکنند. یک سینی بزرگ معمولا برای سه نفر کافی است. به این ترتیب سه نفر کنار هم دور سینی جمع میشوند و این غذای خوشمزه را میل میکنند.
سرو این غذا نیز بسیار مهم است. اگر به لرستان سفر کنید، خواهید دید که برای سرو این غذا ابتدا کمی برنج را کف سینی میریزند. سپس در گام بعدی گوشت و آب آن را روی برنج قرار میدهند. در مرحله بعد روی گوشت را با برنج همانند کله قند پر میکنند. در نگاه اول اصلا نباید گوشت از برنج بیرون زده باشد. سپس روی برنج را پلو زعفرانی میریزند و روی آن را نان سنتی خود را قرار میدهند. دلیل قرار دادن نام روی برنج، جلوگیری از سرد شدن آن است، اما اکثر افراد این نان را همراه برنج میل میکنند.
چطور آش گوشت را در خانه خودمان تهیه کنیم؟
این غذا طرفداران بسیار زیادی دارد. شاید قصد سفر به لرستان را نداشته باشید و یا اینکه یک بار این غذا را چشیدهاید و قصد دارید ان را در خانه خودتان درست کنید. به هر صورت باید بدانید که تهیه این غذا در منزل آنقدر هم دشوار نیست. در ابتدا باید پیازها را خرد کرده و سپس با کمی روغن آن را تفت دهید. در ادامه گوشت را به همان ظرف پیاز داغ اضافه کرده و آن را به همراه پیاز کمی تفت دهید.
بهتر است از گوشت گوسفندی و آن هم مغز ران استفاده کنید تا حسابی لذیذ و خوشمزه شود. مرحله بعدی نوبت به اضافه کردن ادویهها میرسد. در این غذا از نمک، فلفل، زرچوبه و رب گوجه فرنگی استفاده میشود. توجه داشته باشید که نمک را در انتها اضافه کنید که گوشت شما سفت نشود. البته برای اضافه کردن طعم بیشتر، میتوانید از زعفران نیز استفاده کنید. اجازه دهید تا حسابی گوشت شما مغز پخت شود و سپس آن را با باقی مختلفات داخل سینی بکشید.
شامی کوو خرم آباد
در میان غذاهای لرستان ، شامی کوو خرم آباد یا همان شامی کباب مخصوص لرستان به چشم میخورد. مردم لرستان در گویش محلی خود آن را “شومی کوو” مینماند. پس اگر در سفر خود با چنین عبارتی رو به رو شدید، تعجب نکنید. طرز تهیه این شامی لذیذ لرستان تفاوتی با طرز تهیه سایز شامیها ندارد. البته با این تفاوت که برای تهیه این شامی از رب انار و گردو استفاده میکنند.
به همین دلیل باید انتظار داشته باشید که طعمی کمی ترش را تجربه کنید. به علاوه اینکه مردم محلی لرستان برای اضافه کردن طعم منحصر به فرد، از سبزیهای تازه محلی خود در تهیه این شامی استفاده میکنند. اگر تا به حال ترشه شامی گیلانی را میل کرده باشید، میتوانید طعم شامی کوو لرستان را نیز تصور کنید. این غذا در بین مردم لرستان بسیار پر طرفدار است و حداقل هفتهای یک بار خودشان این غذا را میل میکنند.
نکته جالب در مورد شامی کوو خرم آباد این است که اصلا در تهیه آن از سیب زمینی استفاده نمیشود. این در حالی است که اکثر دستورهای پخت شامی کوو دارای سیب زمینی هستند. در نتیجه میتوان گفت که شامی کوو خرم آباد با چیزی که خودتان درست کنید خیلی تفاوت خواهد داشت.
دلمه برگ بروجردی
شاید در ابتدا از خودتان بپرسید که مگر دلمه برگ مخصوص لرستان است؟ خیر اینطور نیست. در اکثر مناطق کشور دلمه برگ تهیه میکنند. دستور پختهای متفاوتی برای تهیه دلمه برگ وجود دارد و همگی شکل نسبتا یکسانی دارند. اما دلمه برگ بروجردی دستور پخت متفاوتی داشته و طعم منحصر به فردی دارد.
برای تهیه دلمه برگ بروجردی از روغن حیوانی، باقلا و ماست کم چرب محلی استفاده میشود. همچنین باید از تره، پیازچه، شوید، مرزه، ترخون، نعناع، گشنیز و جعفری خرد شده نیز استفاده کنید. به جای ماست کم چرب در برخی موارد از ماست ترش محلی نیز استفاده میکنند که طعمی منحصر به فرد را به آن میبخشد.
کباب بروجردی
کباب بروجردی تفاوت خاصی با کباب کوبیده خودمان ندارد. البته با این تفاوت که در تهیه این کباب از گوشت تازه محلی استفاده میشود. همانند گلپایگان یا بناب که کباب بسیار معروفی دارد، کباب بروجردی نیز بسیار مشهور است. شما حتی میتوانید به رستورانهایی مراجعه کنید که گوشت را جلوی چشم خودتان چرخ کرده و به سیخ میکشد.
کباب بروجردی آنقدر لذیذ است که در دهان همانند شیرینی آب میشود. طعم لذیذ و کیفیت عالی مشخصه کباب بروجردی است.
خورش قلیه ترش
شاید بارها و بارها نام قلیه به گوش شما خورده باشد. به عنوان مثال قلیه کدو یا قلیه ماهی که مربوط به نقاط مختلف کشور است. جالب است بدانید که در دوران صفویه به خورش قلیه میگفتند. در عربی نیز کلمه قلیه وجود دارد و به معنای تکههای گوشت است. اما در زبان فارسی به خورش یا یک غذای سرخ شده، قلیه میگفتند.
همانطور که انتظار میرود، برای طبخ این غذا نیاز به گوشت است. البته برخی این غذا را با گوشت و برخی دیگر با مرغ تهیه میکنند. یکی از رازهای خوشمزگی منحصر به فرد خورش قلیه ترش مردم لرستان، استفاده از شیره تمر هندی در پخت آن است. این شیره باعث میشود تا خورش کمی مزه ترشی به خود بگیرد. اگر به غذاهای ترش علاقهای هم ندارید، باز هم توصیه میشود که حداقل یک بار این غذا را بچشید. طعم ترش آن اصلا آزار دهنده نیست و بسیار مطبوع است.
سغدو – دلمه سیراب شیردان
سغدو را میتوان یکی از عجیبترین غذاهای لرستان دانست. قطعا مشابه چنین غذایی را نمیتوانید در هیچ یک شهرهای ایران بیابید. برای طبخ سغدو از سیرابی گوسفند، آلو بخارا، ادویه، برنج، آب و روغن استفاده میشود! در اکثر شهرهای ایران سیرابی را معمولا به صورت پخته شده و سوپ تهیه میکنند. در برخی از شهرهای شمالی استان گیلان، آن را روی سیخ سرخ میکنند، اما روش دلمه پیچ کردن آن، مخصوص غذاهای لرستان است.
برای تهیه این غذا در ابتدا برنج را با آب و ورغن میخیسانیم. سپس در ادامه آلو را خیس کرده و اجازه میدهیم تا حسابی نرم شود. سیرابی را پاک کرده و برنج و آلو را درون آن میریزیم. سپس سیرابی را با نخ و سوزان میدوزیم تا دقیقا شبیه به یک توپ شود.
حالا سیرابی را داخل دیگ گذاشته و آب و روغن به دیگر اضافه میکنیم. دیگر را روی شعله گذاشته و در دیگ را میبندیم. بهتر است بعد از جوش آمدن آب، روی دیگ دم کنی بگذارید و اجازه دهید که محتویات آن کاملا دم بکشد. همانند آش گوشت، این غذا را نیز داخل مجمع سرو میکنند. از این رو محتویات دیگ را داخل یک سینی بزرگ ریخته و به همین شکل آن را سرو کنید.
آش پلدختری دنورو یا همان آش دندونی لرستان
در فرهنگ هر شهری، آشی با نام آش دندونی وجود دارد. در مورد مردم لرستان نیز دقیقا قضیه به همین ترتیب است. از گذشته تا به امروز مردم لرستان به مناسبت اولین دندانی که یک کودک در میآورد، آشی به نام آش دنورو میپختند. این آش یا سوپ درون خانه کسی که فرزندش دندان در آورده پخته میشد. البته چند کاسه از آش را نیز به حالت نذری در بین همسایگان پخش میکردند.
جالب است بدانید که مردم لرستان چنین باوری دارند که اگر برای بچهای که تازه دندان در آورده، آش دنورو بپزند، در آینده دچار دندان قروچه نخواهد شد. این یک مراسم آیینی در بین مردم لرستان به حساب میآید و معمولا نمیتوانید در داخل رستورانها این آش را سفارش دهید. برای تهیه این آش از لوبیا، عدس، باقلا، گندم و نمک استفاده میشود.
آش پرشکه
آش برشکه بین مردم کردستان و لرستان مشترک است. اگر در ایام ماه رمضان و محرم به لرستان یا کردستان سفر کنید، احتمال دارد که بتوانید طعم این آش را بچشید. معمولا آش پرشکه که از آرد، عدس، اسفناج، پیاز داغ، سبزی آش و ادویههای مختلف محلی دست میشود، مخصوص نذری و ایام عزاداری و ماه رمضان است.
ظاهر آش پرشکه مشابه فالوده است. با آرد و آب خمیری تهیه کرده و آن را به اندازه عدس خرد میکنند. این خمیرهای ریز را خرد کرده و درون آش میریزند. در تهیه این آش از نوعی سبزی کوهی با نام کویز استفاده میشود. استفاده از این گیاه نقطه تمایز آش پرشکه با سایر آشهاست. به علاوه اینجا این سبزی تنها در فصل بهار و در کنار چشمهها محلی رشد میکند. پس بهترین فصل برای خوردن این آش، بهار خواهد بود.
آش ترخینه
آش ترخینه نام آشنایی است که حتی شاید چند باری هم خودتان آن را میل کرده باشید. اما باید بدانید که آش ترخینه هر شهر با شهر دیگر تفاوت دارد. در حال حاضر شهرهایی مثل کردستان، ایلام و قم آش ترخینه مخصوص به خود را طبخ میکنند. به همین ترتیب در میان غذاهای لرستان نیز نام آش ترخینه به چشم میخورد. مردم خوش ذوغ لرستان برای تهیه آش ترخینه از سبزیجات محلی خودشان استفاده میکنند.
مهمترین نکته در مورد آش ترخینه این است که به صورت رسمی این آش به نام مردم لرستان ثبت شده. حتی جالب است بدانید که این موضوع ثبت جهانی شده و به صورت بین المللی آش ترخینه را مختص مردم لرستان میدانند.
ترخینه، اولین غذای نیمه آماده جهان
شاید باور این موضوع برای شما سخت باشد که ترخینه نوعی غذای نیمه آماده است. مردم لرستان از گذشته تا به امروز، بلغور گندم یا جو را به مدت ۱۰ روز درون دوغ میخیساندند. البته اگر قصد داشتند تا ۱۰ روز صبر نکنند، بلوغ را چند ساعت در دوغ میجوشاندند. پس از ۱۰ رو، تکههای خمیری شکلی روی آب به وجود میآمد. این خمیر را از روی دوغ جمع کرده و به آن سبزیجات بومی خودشان را اضافه میکردند. معمولا شلغم و پونه جزء سبزیجاتی بودند که همه افراد به این خمیر اضافه مینمودند.
سپس این خمیر را به شکل گلوله در آورده و اجازه میدادند تا در آفتاب خشک شود. جالب است بدانید که ترخینه به دلیل وجود گندم یا جو و دوغ، نوعی آنتی بیوتیک طبیعی به شمار میآمده. زمانی که این گلولهها کاملا خشک شد، آنها را کنار میگذاشتند و در مواقعی که قصد تهیه آش ترخینه داشتند، یکی یا چند گلوله را داخل آب جوش انداخته و کمی ادویه و مختلفات به آن اضافه میکردند. دقیقا ترخینه را میتوان مشابه پودر سوپهای آماده دانست.
کوفته نخودچی
معروفترین کوفته ایران، کوفته تبریزی است. اما اگر کمی با غذاهای لرستان آشنا شوید، خواهید دید که کوفتهای با نام کوفته نخودچی وجود دارد که مختص مردم همین مرز و بوم است. برای تهیه این کوفته از آرد نخودچی استفاده میشود و به همین دلیل است که نام آن را کوفته نخودچی قرار دادند. کوفته نخودچی از نظر ابعاد بسیار کوچکتر از کوفته تبریزی است و بافت نسبتا سفتتری دارد.
در دستور پخت کوفته نخودچی نیز گوشت وجود دارد. برای تهیه این غذا ابتدا باید گوشت، پیاز و هویج را با نمک، فلفل، گردو، تره و زردچوبه ترکیب کرده و به خوبی هم بزنید. آنقدر هم بزنید تا مخلوطی یکنواخت به دست بیاید. سپس آرد نخودچی و تخم مرغ را به مخلوط اضافه کرده و مجدد هم بزنید. این کار را آنقدر ادامه دهید تا مخلوط شما کاملا منسجم و چسبناک شود.
سپس تکههای کوچک از مایع را برداشته و کف دست خود به شکل گلوله در بیاورید و آن را داخل روغن سرخ کنید. پس از آن سس مخصوص کوفته نخودچی لرستان که از پیاز، زردچوبه، تره و رب تهیه شده را باید درست کنید. در مرحله انتهایی باید کوفتهها را درون سس مخصوص گذاشته و اجازده دهید حدود سی دقیقه در سس بپزد.
آبگوشت دوگوله دو دار
آبگوشت دوگوله دو دار که به آبگوشت دوغ دار نیز شناخته میشود، نوعی آبگوشت است. این آبگوشت هم در اراک و هم در لرستان پخت میشود. البته جالب است بدانید که دستور پخت این دو شهر کمی با هم تفاوت دارند. اگر عاز لرستان هستید و قصد دارید طعم این آبگوشت را بچشید، باید بدانید که در لرستان این غذا را با نام آبگوشت کشک لری میشناسند. مهمترین تفاوت آبگوشت دوگله دو دار اراک با لرستان این است اراکیها به آن چغندر سفید نیز اضافه میکنند.
برای تهیه این آبگوشت به روش لری، از گوشت، نخود، لوبیا سفید، پیاز، سیر، بادمجان سرخ کرده، کشک، نعنا خشک، نمک، زرچوبه و روغن مایه استفاده میشوند. پخت این غذا نسبتا ساده است. البته همه مواد را به غیر از بادمجان و کشک درون دیگ ریخته و اجازه دهید کاملا بپزند. سپس بادمجان و کشک را اضافه کرده و اجازه دهید کمی دیگر بجوشد.
سپس باید اجازه دهید تا آبگوشت حسابی جا بیافتد. آب آن را برای تیلیت کردن با نان جدا کرده و مابقی مخلفات را با هم بکوبید تا تبدیل به گوشت کوبیده شود. روی آبگوشت را کمی نعناع داغ ریخته و با پیاز، سبزی خوردن و دوغ محلی نوش جان کنید.
پر تله
پر تله نام یکی دیگر از غذاهای لرستان است. این غذا به عنوان غذایی ساده در بین مردم لرستان شهرت دارد. از گذشته تا به امروز مردم لرستان پر تله درست میکنند و هنوز هم در بین بومیان لرستان این غذا بسیار محبوب است. در طبخ پر تله از شیر و گندم استفاده شده و معمولا آن را در مراسم مذهبی میپزند.
با وجود اینکه مواد اولیه پر تله بسیار ساده است، اما روش طبخ نسبتا پیچیدهای دارد. در ابتدا گندم و شیر را داخل هاون ریخته و با هم حسابی بکوبید. سپس آن را داخل دیگ بزرگی ریخته و حدود یک لیتر به آن شیر اضافه نمایید. دیگ را روی اجاق گذاشته و اجازه دهید حدود نیم ساعت روی شعله ملایم بماند. در دو نوبت به فواصل ۱۵ دقیقه شیر را به قابلمه اضافه کنید. هر بار که شیر را اضافه میکنید، کاملا محتویات دیگر را هم بزنید تا ته نگیرد و شیر سر نرود.
در انتها و پس از گذشت حدود نیم ساعت دیگر، کمی نمک به غذا اضافه کنید. حالا تنها باید به گندم اجازه دهید تا لعاب بیاندازد. زمانی که غذا حسابی لعاب انداخت، زمان مناسبی برای سرو آن خواهد بود.
گوله ریزه
مردم لرستان علاقه زیادی به غذاهایی همانند آش و آبگوشت دارند. گوله ریزه نوعی آبگوشت بوده و در بین غذاهای لرستان بسیار مشهور است. برای تهیه این غذا به گوشت چرخ کرده، برنج نیم دانه، آرد گندم، روغن، سیب زمینی، رب گوجه، نم، زردچوبه و فلفل نیاز است.
اگر بخواهید طعم آن را در ذهن خود تداعی کنید، بهتر است روش طبخ آن را بهتر بشناسید. در ابتدا رب گوجه، زردچوبه و نمک را با روغن درون قابلمه ترکیب میکنیم. سپس در ادامه یک و نیم لیتر آب را به روغن اضافه کرده و اجازه میدهیم تا بجوشد.
حالا نوبت به درست کردن گوله ریزه یا همان گوشت قلقلی میرسد. به این منظور در یک ظرف باید گوشت چرخ کرده، برنجهای نیم دانه، آرد گندم و زرد چوبه و نمک را با هم ترکیب کنیم. سپس با کف دسته گلولههای ریزی را از این گوشت درست کرده و درون آب جوش میاندازیم و اجازه میدهیم تا نیم پز شود.
زمانی که گوشت ما نیم پز شد، باید سیب زمینی را پوست کنده، خرد کرده و به آب جوش اضافه کنیم. نیم ساعت دیگر که دیگ روی اجاق باشد، گوله ریزه آماده میل کردن خواهد بود. این آبگوشت لری بسیار مقوی و لذیذ است. بهتر است آن را با نان سنگک، سبزی تازه و دوغ محلی میل کنید.
خورش سیب درختی
یکی دیگر از غذاهای لرستان که مخصوص همین خطه است و در جای دیگر یافت نمیشود، خورش سیب درختی نام دارد. شاید در ابتدا تصور کنید که این خورش تنها با سیب تهیه میشود و میتوان آن را اولین خورش مردم لرستان دانست که گوشت ندارد! اما اینطور نیست! این خورش را نیز با استفاده از گوشت گوسفند و یا مرغ تهیه میکنند و طعم بسیار منحصر به فرد و لذیذی دارد.
برای تهیه این خورش از گوشت ران گوسفندی، برگ مو، روغن، پیاز، نمک، فلفل، اب، سیب درختی، پیاز داغ، سرکه، شیره انگور یا شیره خرما و نشاسته ذرت استفاده میکنند. در ابتدا گوشت را به حالت خورشی خورد کرده و در روغن سرخ میکنند. سپس برگ بو، آب و پیاز را به آن اضافه کرده و اجازه میدهند تا حدود سه ساعت روی حرارت قرار بگیرد.
بعد از گذشت دو ساعت، زمان اضافه کردن نمک و فلفل میرسد. حالا نوبت به سیب درختی میرسد. سیب را شسته، پوست بگیرید و وسط آن را بیرون بیاورید. در دقایق پایانی و پس از پخت گوشت، زمانی که تنها دو پیمانه آب داخل دیگ باقی مانده، پیاز و برگ بو را بیرون آورده، سیبها را حلقه حلقه کرده و به آن اضافه کنید.
سپس باید سرکه را با شیره خرما یا شیره انگور مخلوط کرده و داخل خورش بریزید. نشاسته ذرت را باید با کمی آب سرد ترکیب کرده و در اواخر پخت داخل دیگ بریزید. زمانی که سیبها نرم شدند، میتوانید غذا را سرو کنید.