مرمت و احیای بنا‌های تاریخی در همه جای دنیا امری بسیار حائز اهمیت به لحاظ حفظ میراث ملی هر کشور  است. در ایران هم مدتی است که شهرداری‌ها در شهر‌های تاریخی، خانه‌های ارزشمند قدیمی را مورد بازسازی قرار داده و به‌ عنوان جاذبه‌های گردشگری مورد بازدید عموم قرار می‌دهند. برخی از این خانه‌ها جنبه‌ی بازدید صرف نداشته و با کاربری‌هایی نظیر کافه و رستوران به گردشگران و مشتریان سرویس می‌دهند. خانه یزدان‌ پناه در شهر مقدس قم یکی از این خانه‌های تاریخی است که مدتی است به عنوان رستوران افتتاح شده است. به جز گردشگران غیر بومی، احتمالاً عده‌ی زیادی از اهالی خود قم نیز از وجود چنین جاذبه‌ای در شهر قم مطلع نیستند. لذا سفر‌زون بر آن شده تا شما همراهان همیشگی را با این جاذبه‌ی غیر‌منتظره در شهر زیارتی قم آشنا کند. با ما همراه باشید.

خانه یزدان‌ پناه قدمتی ۱۲۰ ساله دارد. این خانه که تا همین اواخر هم کاربری مسکونی داشت متعلق به چندیدن نسل از خانواده‌ی یزدان‌ پناه بوده است؛ اما این روز‌ها با واگذاری به بخش خصوصی به عنوان رستورانی سنتی در حال ارائه‌ی خدمت به گردشگران داخلی و خارجی است. خانه در دل محله‌های باغ‌ پنبه‌ی شهر قم و نزدیک به بازار کهنه، قدیمی‌ترین محل داد و ستد شهر قرار دارد. معماری چشم‌نواز آن هم به دوران قاجار و اوایل پهلوی برمی‌گردد. وارد خانه که می شوید حال‌و‌هوای سال‌های دور شما را به قلب تاریخ می‌برد. اتاق‌ها با معماری قجری و چیدمانی باسلیقه و دیدنی به شما خوش‌آمد می‌گویند. هر اتاق با نامی خاص، رنگی خاص و چیدمانی خاص در انتظار شماست تا خاطره ای منحصربفرد از این خانه را در ذهنتان حک کند.

بنای عمارت یزدان‌ پناه

خانه‌ یزدان‌ پناه وسعتی بیش از هزار متر مربع دارد که ۹۲۸ متر آن زیربناست. سوای از سرویس‌های بهداشتی بنا دارای ۱۰ اتاق بوده که سه تا از اتاق‌های جنوب غربی در گذشته به همسایه‌ی مجاور واگذار شده است‌. در بنای عمارت به هنگام ساخت امکانات خوبی در نظر گرفته شده که از آن جمله می‌توان به آب‌انبارها و باد‌گیر‌ها اشاره کرد. آب‌انبار‌ها مستقیماً با آب قنات‌ پر می‌شدند و بادگیر‌ها هم برای خنک کردن زیرزمین خانه در فصل تابستان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. نحوه‌ی جهت‌گیری خانه به‌گونه‌ای طراحی شده که مسائل مربوط به آب و هوا، زاویه‌ی تابش آفتاب و جهت وزش باد به صورتی استاندارد رعایت شود. راهرو‌های پیچ در پیچ خانه هم از دیگر ابتکارات خانه‌های قدیمی ایرانی است که در ادامه‌ی مطلب با جزئیات به آن‌ها خواهیم پرداخت.

آدرس خانه یزدان پناه روی نقشه گوگل

ورودی خانه یزدان‌ پناه

عمارت یزدان پناه دارای ورودی بسیار زیبایی است که شامل سردری بلند با طاق آجری چهار ترک و چهار ستون سنگی مدور است. سرستون و پایه‌ستون‌‌ها حجاری شده‌اند و هر سردر با کاشی‌های کنگره‌ای لب چینی شده است. این ورودی از طریق پاگرد و دالان جبهه‌ شمال شرقی به ایوان شمالی و سپس به حیاط مرکزی می‌رسد. مطابق با سنت خانه‌های قدیمی دیوارهای بیرونی کاه‌گلی بوده و فقط سردر بناست که مجلل ساخته شده است. سکوهای کناری که پاخوره نام داشتند هم برای کسانی که با صاحب خانه کار داشته، ولی لازم نبوده وارد خانه شوند در ورودی این بنا در نظر گرفته شده است.

راهروهای پیچ در پیچ خانه یزدان‌ پناه

بعد از سر‌در خانه وارد هشتی یا کرباس می‌شوید. این فضا به صورت راهروهای پیچ در پیچی طراحی شده که منتهی به حیاط‌های اندرونی و بیرونی‌اند. فلسفه‌ی طراحی این راهرو‌ها در معماری سنتی ایرانی این است که مانع دید افراد غریبه به حریم خانه و خانواده شود. مهمانان برای وارد شدن به فضا‌های مختلف خانه از جمله پذیرایی و اندرونی می‌بایست از داخل این راهروهای پر پیچ و خم عبور کنند. در گذشته این راهروهای پیچ در پیچ را دالان می‌گفتند.

دالان‌های پیچ در پیچ خانه مطابق انتظار به حیاط یا میانسرا ختم می‌شوند. مانند بسیاری از خانه‌های قدیمی ایرانی، اتاق‌ها دور‌تا‌دور حیاط گرد آمده‌اند. حیاط عمارت، در تمام طول سال محیط مطبوعی را از گردش آفتاب و نور خورشید فراهم کرده و برای اتاق‌های گرداگرد خود حیاطی چهار‌فصل است. چیدمان اتاق‌ها بدین گونه است که در سمت شمالی حیاط که آفتاب در زمستان مایل می‌تابد و گرمای بیشتری دارد اتاق زمستان‌نشین قرار دارد. در اتاق‌های زمستان‌نشین برای ورود بیشتر نور خورشید، اغلب پنجره‌ها‌ ارسی‌های بزرگ است و سطح ارتفاع اتاق در این ضلع کوتاه‌تر بوده تا هوای اتاق زود‌تر گرم شود. اما سطح ارتفاع اتاق‌ها درضلع جنوبی ساختمان بلند‌تر است تا هوا درون اتاق دیر‌تر گرم شود و هوای گرم به سطح بالا صعود کند. یک پنجره نیز در نزدیک سقف وجود دارد که هوای گرم از اتاق خارج شود تا فضای نشستن که به کف زمین نزدیک است، خنک‌تر باشد.

اتاق‌های خانه یزدان‌ پناه

این خانه در حال حاضر دارای هفت اتاق بوده که سه اتاق آن بزرگ‌تر از بقیه است. شاخص‌ترین آن‌ها پنج‌دری جبهه‌ی غربی و سه دری‌های جبهه‌ی شمالی ـ جنوبی با ستون‌های سنگی ایوان‌ها هستند. سه‌دری، نام اتاق‌ خواب بوده و پنج‌دری هم‌ به عنوان اتاق مهمانی به نوعی عملکرد اتاق نشیمن را داشته است. اتاق‌ها در خانه یزدان پناه جداگانه و از هم مستقل هستند، اما میان آن‌ها درب چوبی کار گذاشته شده تا در صورت نیاز به صورت موقت فضای بزرگتری ایجاد شود. در زمان حضور مهمانان یا گرفتن مراسم‌های عبادی، جشن‌ها و مهمانی‌ها، به وسیله این در‌ها اتاق‌ها را به یکدیگر متصل می‌کردند. در این خانه مانند دیگر خانه‌های اقلیم گرم و خشک اتاق‌ها گرداگرد حیاط به صورت تو‌در‌تو قرار گرفته‌اند و این خاصیت انعطاف‌پذیر باعث شده تا تمام اتاق‌ها با درب‌هایی به یکدیگر راه یابند. این امر موجب می‌شود اتاق‌ها با یکدیگر در تبادل دمایی بیشتری بوده و در فصل گرم و سرد سال به هم‌دمایی برسند.

نور‌گیر‌های خانه یزدان‌ پناه

در خانه‌های قدیمی شهر‌های گرمسیری نظیر قم، چه در خانه‌های بزرگ اشرافی و چه در خانه‌های کوچک روستایی، بخشی از نور از سقف گرفته می‌شد. نورگیری از سقف روشی برای جلوگیری از تابش مستقیم افتاب به بعضی از فضاها‌ست‌. نورگیری اتاق‌ها‌ بسته به نوع آن متفاوت بوده است. در بعضی اتاق‌ها که مطلقا آفتاب به آن نمی‌تابید و کم‌نور بود، روشن‌دانی در بالای آن می‌گذاشتند.

رستوران عمارت یزدان پناه

عمارت یزدان پناه جدا از یک قرن کاربری مسکونی، مدتی هم به عنوان موزه‌ی صنایع دستی قم فعالیت داشت. اما این روز‌ها به عنوان یک رستوران سنتی فعالیت می‌کند. انواع غذا‌های ستنی ایرانی را می‌توان در منوی این رستوران پیدا کرد. از شیشلیک و کوبیده و چنجه گرفته تا لقمه‌ی قجری و چلو مرغ شمسه را می‌توان با کیفیتی قابل قبول در رستوران عمارت یزدان‌ پناه نوش جان کرد. می‌توانید پس از یک دل سیر زیارت در حرم حضرت معصومه (س)، برای صرف ناهار یا شام سری به این رستوران بزنید و در حیاط با‌صفا و هوای روح‌بخش آن، دمی بیاسایید.

اطلاعات رستوران عمارت یزدان‌ پناه

ساعت بازدید : ۱۲ ظهر تا ۴ بعدازظهر – ۸ شب تا ۱۲ شب

پنجشنبه و جمعه ها : ۱۲ ظهر تا ۴ بعدازظهر – ۷ شب تا ۱۲ شب

قیمت : بسته به سفارش غذا

آدرس رستوران یزدان‌‌ پناه : استان قم، شهرستان قم، خیابان ۱۹ دی، انتهای کوچه ۱۱، پلاک ۱۵، خانه یزدان‌ پناه

مسیر دسترسی به خانه‌ یزدان‌ پناه : برای دسترسی به این مسجد باید به شهر قم و منطقه‌ باجک برویم. پس از رسیدن به خیابان ۱۹ دی کوچه یازدهم را پیدا کرده و در انتهای کوچه وارد خانه و رستوران یزدان پناه می‌شویم.