خبرگزاری شبستان، گروه مهدویت و غدیر: «حاء مشدد» عنوان متفاوت رمانی است که با هدف پرداخت به روزهای ابتدایی امامت امام زمان(عج) نگاشته شده است. این رمان با پرداختن به زندگی حکیمه خاتون(س) و حدیثه خاتون(س) از منظری متفاوت به جریانات دوره غیبت صغری می‌پردازد.
نویسنده از روزهای پرالتهاب پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) و آغاز امامت امام زمان(عج) روایت خود را شروع می‌کند و داستانش را با ماجرای تلاش خلیفه وقت برای یافتن امام عصر و به شهادت رساندن ایشان ادامه می‌دهد. عترت اسماعیلی سعی کرده در خلال حوادث تاریخی در قالب رمان به بخشی از زندگی این دو بانوی بزرگوار بپردازد و نقش مهمی را که ایفا کرده‌اند با مصالح داستانی نشان دهد.
به گفته کارشناسان نویسنده موفق شده در این اثر برای تمامی کسانی که در دل داستان به انتظار کشف نکاتی ظریف از دل تاریخ و آشنایی با سیره زندگی اهل‌بیت(ع) هستند، اتفاقاتی تازه را رقم بزند و لطایف و دقایقی شیرین را برای آن‌ها به ارمغان بیاورد. اسماعیلی مدتی معلم بوده و سال‌ها به عنوان خبرنگار در مجله کتاب هفته،سپیده دانایی و همشهری ماه قلم زده است.
این نویسنده درباره این اثر که نخستین رمان او پس از انتشار داستان کوتاهش در مجموعه قصه‌های آمین است، به خبرنگار قدس گفت: کتاب «حاء مشدد» قرار بود در آغاز درباره زندگی حکیمه خاتون باشد. این بانوی بزرگوار دختر امام‌جواد(ع) و عمه امام حسن عسکری(ع) هستند. تحقیقات و پژوهش‌هایی که من انجام دادم در خصوص این خانم بود و بنا بود داستان با شهادت امام حسن‌عسکری(ع) شروع شود و به جریانات عصر غیبت و توطئه‌هایی بپردازد که پیرامون امامت حضرت مهدی(عج) شکل می‌گیرد.
من در طول تحقیقاتی که در مورد آن عصر انجام می‌دادم، متوجه شدم در کنار حکیمه خاتون شخصیت دیگری به نام حدیثه هم وجود دارد که مادربزرگ امام‌زمان(عج) و همسر امام هادی (ع) هستند. ایشان در زمان تبعید امام‌حسن‌عسکری(ع) از مدینه به سامرا در کنار حکیمه خاتون هستند و حضور مؤثری داشته‌اند و نام مستعار ایشان جده است. به همین خاطر این دو بانوی بزرگوار را به عنوان شخصیت‌های اصلی رمانم انتخاب کردم و بنا شد کتاب با محوریت این دو بزرگوار پیش برود. داستان با شهادت امام حسن عسکری(ع) و آغاز دوران غیبت صغری شروع شده و با فلاش‌بک به چندین سال قبل و دوران امامت امام جواد(ع) بازمی‌گردد و به نقش این دو بانو و سایر افرادی که نقشی در حفظ جان حضرت مهدی(عج) و خنثی کردن این توطئه‌ها داشتند، می‌پردازد.
نقش‌آفرینی زنان در دوران مهم تشیع
وی در ادامه افزود: در دوران غیبت صغری افراد محدودی حضرت را می‌دیدند و افرادی که از حضور ایشان اطلاع داشتند اندک بودند، به همین خاطر «حاءمشدد» رمانی زنانه است و به نقش‌آفرینی زنانی می‌پردازد که در حفاظت از این امام بزرگوار نقش داشته‌اند. همچنین در کنار این دو بانو در رمان، شخصیت زن دیگری به نام صغیل حضور دارد که او هم شخصیت پررنگی دارد و کسی است که در آن زمان ادعا می‌کند امام زمان(عج) را باردار است چون همان طور که می‌دانید در آن دوران هر زنی که باردار بود را برای پیدا کردن حضرت مهدی(عج) دستگیر می‌کردند.
وی درباره راوی داستان «حاء مشدد» گفت: رمان سه راوی دارد و از سه زاویه دید داستان را تعریف می‌کنند. داستان این رمان از زبان حکیمه خاتون، لیلی و بریهه بیان می‌شود. حکیمه خاتون نخستین راوی هستند و راوی دیگر بریهه، دختر جعفر کذاب است. او نیز بر خلاف پدرش همراه امام حسن عسکری(ع) و حضرت مهدی(عج) بوده است. شخصیت سوم زنی به نام لیلی است که همسر نحریر زندانبان امام حسن عسکری(ع) است و اتفاقاتی را در پشت پرده در کاخ بازگو می‌کند و خودش اهل بیت(ع) را دوست دارد. شخصیتی که برای خودم جالب بود و در تاریخ با او آشنا شدم، بیشتر داستان از زبان لیلی بازگو می‌شود.
وی درباره میزان استفاده از عنصر خیال در این اثر توضیح داد: در نوشتن این رمان قوه تخیل هم وجود دارد، من زمانی که قسمت‌هایی از رمان خودم را می‌خوانم با اینکه باور دارم وجود داشته‌اند، اما برخی از آدم‌های رمان من تخیلی هستند و شخصیت‌های اصلی داستان واقعی‌اند و براساس حقیقت نوشته شده‌اند. همه این شخصیت‌ها در دل تاریخ حضور داشتند اما رمان ترکیب تخیل و واقعیت است. به عنوان مثال شخصیت لیلی که در این اثر خلق شده ، نامش در تاریخ آمده اما اطلاعاتی درباره‌اش بیش از چند خط نیست. من این اطلاعات را با تحلیلی که از مطالعه درباره آن دوران داشتم ترکیب کردم و با بهره بردن از تخیل، شخصیت‌ها را شکل داده و به صورتی که در رمان هستند، پروراندم.
در مورد عصر غیبت داستان‌های اندکی وجود دارد
این نویسنده بیان کرد: برخلاف اینکه کار تاریخی است و براساس مستندات تاریخی نوشته شده اما در آن از زبان امروزی استفاده کردم. آن چیزی که بسیار برایش تلاش کردم این بود که زبان رمان را زبانی انتخاب کنم که مخاطب جامعه امروز آن را بپسندد و بتواند با شخصیت‌ها همذات‌پنداری کند.
اسماعیلی درباره منابعی که برای نوشتن این رمان استفاده کرده است، گفت: پژوهش این رمان دوسال طول کشید. بالای 150 اثر را مطالعه کردم و برای اینکه تحقیقاتمان درباره زندگی این دو بانو کامل باشد تحقیقات را از دوران امام رضا(ع) آغاز کردیم، حکیمه خاتون، نوه این امام بزرگوار و حدیثه عروس ایشان بودند، قصدم این بود که با مطالعه اتفاقاتی که پیش از تولد ایشان و پس از آن در زمان کودکی‌شان افتاده به طرح بهتری از زندگی آن‌ها برسیم.در طول این تحقیقات من از همراهی چند استاد بهره‌مند بودم نظیر دکتر مرضیه محمدزاده که پابه پای رمان با من آمدند و همکاری مؤثری داشتند و همچنین آقای سید مجتبی حسینی، دکتر دلشاد و آقای سروش محلاتی از دیگر استادانی بودند که من در طی تحقیقات به سراغشان رفتم و گفت‌وگوهای مفصلی با آن‌ها پیرامون این شخصیت‌ها و حوادث آن دوران داشتم.
وی درباره چالش‌های پیش رو در بخش منابع این دست آثار اظهار کرد: تاریخ اسلام با فاصله زیادی به شکل مکتوب درآمده است. قسمت مهمی از این تاریخ زبان به زبان و توسط افراد مطمئن نسل به نسل منتقل شده تا به صورت یک کتاب نوشته شده است. حتی منابع اولیه نیز با فاصله زمانی زیادی نوشته شده‌اند. به جز این چون آن دوران همه چیز در مخفیانه‌ترین شکل ممکن بیان می‌شد، تاریخ در رابطه با آن دوران خیلی شفاف صحبت نمی‌کند و اکثر کتاب‌های تاریخی که من خواندم به گونه‌ای به یکدیگر شباهت داشتند و چالش دیگر زبان منابع است که بیشتر به زبان عربی هستند و ترجمه نشده‌اند اما من سعی‌ام این بود که حتماً به منابع اولیه دسترسی داشته باشم.
وی در پاسخ به این پرسش که انتخاب قالب رمان تا چه اندازه برای روایت زندگی اهل‌بیت(ع) مناسب است، بیان کرد: روایت زندگی اهل بیت(ع) در قالب رمان در گذشته کم بود. ما اگر بخواهیم این شیوه را دنبال کنیم شاید در گذشته به آثار زیادی نرسیم به این دلیل که بیشتر در این 40،30 سال اخیر به این شیوه پرداخته شده است. شاید پیش از انقلاب تعداد داستان‌های اندکی درباره زندگی اهل بیت(ع) به این شکل وجود داشت. درحال حاضر هم ما چند نفر نویسنده داریم مانند سیدمهدی شجاعی که جزو نویسندگان تراز اول در حوزه ادبیات آیینی و مذهبی هستند که به حوزه رمان و داستان هم پرداخته‌اند. رمان‌های مذهبی نوپا هستند و باید عبور سال‌های بیشتری را تجربه کنیم و آن وقت آدم‌هایی که در این خصوص تبحر دارند بیایند و قضاوت کنند و به اعتقاد من هنوز برای اینکه بگوییم این شیوه مؤثر بوده یا نه زود است، اما از دید خودمن قالب داستان برای مخاطب جوانی که می‌خواهد پیگیر حوادث تاریخی و شخصیت‌ها باشد، زبان جذابیست. کششی که کتاب رمان دارد در آثار تاریخی نیست.
وی در کاربرد عنصر تخیل در کتاب‌های مذهبی ابراز کرد: در رمان‌هایی که با موضوع آزاد هستند، نویسنده این امکان را دارد که به هر شکلی که می‌خواهد داستانش را بیان کند. در نوشتن داستان‌های تاریخی دست نویسنده بسته است. خط قرمزهایی در این حوزه وجود دارد. نویسنده در کاربرد تخیل 100درصد آزاد نیست. سختی‌هایی در این حوزه وجود دارد. به طور مثال در نشان دادن و توصیف این بزرگواران دست نویسنده بسته است و همچنین در کلام این بزرگواران نباید چیزی را اضافه یا کم کرد. نویسنده در کنار نشان دادن تاریخ آن دوران باید مراقب حفظ شأن و منزلت ائمه(ع) هم باشد. با وجود این نکات نویسندگانی بوده‌اند که آثاری را در قالب داستان با موفقیت تولید کرده و توانسته‌اند مخاطب‌های مختلفی را جذب کنند.
این نویسنده در پاسخ به این پرسش که مخاطب این رمان چه افرادی هستند، بیان کرد: هر گروهی از جامعه از نوجوان تا پیرمرد می‌توانند این رمان را بخوانند همچنان که در این مدت تنها طیف مذهبی مخاطب این اثر نبوده‌اند . این کتاب مخاطب خاصی ندارد و سعی کردم به گونه‌ای باشد که هر کس دغدغه غیبت حضرت ولی‌عصر(عج) را دارد این کتاب را بخواند و حداقل به تاریخ آن زمان آگاه شود و بتوانند مانند لیلی شخصیت این داستان، تحلیلی از آن دوران داشته باشند و نسبتشان را تا حدودی به امام زمان(عج) در این دوران که خیلی با آن شرایط تفاوتی ندارد، مشخص کنند.
اسماعیلی در پایان خاطرنشان کرد: در مورد عصر غیبت داستان‌های اندکی وجود داشته و کار هم برای من بسیار سخت بود اما در مسیر احساسم این بود که من نقش اندکی دارم و مسیری برایم باز شده تا آن تاریخ و ائمه و افرادی که با آن‌ها همدل بودند را بهتر بشناسم و اگر کار اثری دارد از همان بزرگواران است و کاستی‌هایش متوجه من است. آن چیزی که برای من ارزشمند است این است که مردم جامعه را می‌توانیم با زبان رمان که زبان قابل فهمی است از آن دوران مطلعشان کنیم و در این اطلاع از آن دوران امیدوار باشیم که به تحلیلی هم برسند
