مشهد، شهر مذهبی و کلان‌شهری تمام‌عیار است که امروز به یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران تبدیل شده است. مشهد دومین شهر بزرگ ایران است و پس تهران توانسته عنوان پرجمعیت‌ترین شهر را به دست بیاورد.
شهر مشهد برای همه ما ایرانی‌ها، شهر زیارت و شهر هشتمین اختر تابناک آسمان ولایت است. این شهر زیبا در سال‌های اخیر به یک کلان‌شهر تمام‌عیار تبدیل شده است. شهر مشهد دومین شهر بزرگ ایران پس از تهران است و امروز توانسته رتبه دوم در میان پرجمعیت‌ترین شهرهای ایران را هم به دست بیاورد.
فراموش نکنید که کجارو علاوه‌بر معرفی جاذبه‌های گردشگری مقاصد داخلی و خارجی و معرفی رستوران‌ها و راهنمای سفر، به معرفی برترین تورهای مسافرتی نیز پرداخته است. اگر تمایل دارید که سفری برنامه‌ریزی شده و راحت به مشهد و یا هر مقصد دیگری داشته باشید، می‌توانید تور مشهد را در کجارو به‌سادگی جستجو کنید و از میان فهرست تورهای ده‌ها آژانس معتبر، بهترین تورها را مشاهده و قیمت آن‌ها را مقایسه و در نهایت ارزان‌ترین تور به مقصد مورد نظرتان را انتخاب کنید.
جغرافیا
شهر مشهد، در سال‌های اخیر از رشد جمعیت بالایی برخوردار بوده است. در اولین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت، این شهر با ۲۴۱٬۹۸۹ نفر جمعیت، پس از شهرهای تهران، تبریز و اصفهان، چهارمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری بعدی و در سال ۱۳۴۵، این شهر پس از تهران و اصفهان، جایگاه سوم را در میان شهرهای ایران داشت و امروز به دومین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شده است.
جمعیت قابل‌توجهی از مهاجران افغان در مشهد سکونت دارند. این مهاجران بیشتر پس از حمله شوروی سابق به افغانستان و ظهور طالبان و حمله به افغانستان توسط آمریکا و نیروهای ناتو، به ایران مهاجرت کردند. در سال‌های اخیر، مشهد شاهد مهاجرت اقوام بلوچ و کرد نیز بوده است.
مشهد به‌واسطه وجود هشتمین امام شیعیان به‌عنوان یکی از توریستی‌ترین شهرهای ایران شناخته شده است و سالانه بیش از ۲۷ میلیون زائر از خارج ایران به مشهد می‌آیند.
مشهد در حوزه رودخانه کشف رود و در دشت مشهد بین کوه‌های هزار مسجد و بینالود قرار دارد. بیشترین ارتفاع شهر مشهد ۱۱۵۰ متر و کمترین ارتفاع آن ۹۵۰ متر است. شهر مشهد دارای آب و هوای متغیر، اما معتدل و متمایل به سرد و خشک است و تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و مرطوب دارد.
بیشتر از ۹۳٪ مردم مشهد فارسی‌زبان هستند. تراکم جمعیت در مشهد بیش از نه هزار تن در هر کیلومترمربع است. این شهر در سال ۱۳۸۸ به‌عنوان «پایتخت معنوی ایران» انتخاب شد. هم‌چنین مشهد به‌عنوان «پایتخت فرهنگ اسلامی» در سال ۲۰۱۷ انتخاب‌شده است.
مشهد دارای یک فرودگاه بین‌المللی، یک ایستگاه راه‌آهن و سه پایانه که ارتباط آن با شهرهای دیگر را برقرار می‌کند. اقتصاد مشهد متکی به گردشگری مذهبی با تمرکز بر حرم امام رضا است. در کنار آن، وجود مراکز تجاری بزرگ و امکانات پزشکی قابل‌توجه، موجب رونق گردشگری تفریحی و گردشگری سلامت در این شهر هم شده است.
تاریخچه
قبل از شهادت علی بن موسی‌الرضا (ع)، در اسناد توجه زیادی به مشهد نشده است، ولی بارها به وجود توس در این ناحیه اشاره شده است. در عصر اسلامی مشهد بیش از همیشه مورد اهمیت قرار گرفت و پس از دفن حضرت رضا در این خاک، مشهد با نام مشهد رضوی در بسیاری از منابع ثبت شد. در عصر صفوی به دلیل رسمی شدن مذهب تشیع، مشهد بیش از پیش اهمیت پیدا کرد.
یکی از بزرگ‌ترین حمله‌های طول تاریخ به مشهد به سال ۹۳۶ برمی‌گردد. خوانین شیبانی در این سال به مشهد حمله کردند و فاجعه‌ای بزرگ در مشهد رخ داد.
در دوران حکومت شاه‌عباس مشهد علاوه بر وجه مذهبی از نظر تجاری هم گسترش یافت. در عصر افشاریه مشهد به روال قبل از شهرهای پراهمیت ایران بود.
یکی از مهم‌ترین وقایع در تاریخ معاصر مشهد، واقعه مسجد گوهرشاد است که در زمان رضاشاه در تاریخ ۲۱ تیر ۱۳۱۴ رخ داده است. در این اتفاق جمعیت زیادی در مسجد گوهرشاد تجمع کردند و علیه اقدامات دولت در رابطه با قوانین برای مدرن ایران (مثل اجباری شدن کلاه شاپو) اعتراض کردند. مامورین نظامی با مردم درگیر شدند و تعدادی از مردم درون مسجد کشته شدند. در این واقعه تعداد بسیاری مجروح و بازداشت شدند. کشتار مردم در این مسجد به‌اندازه‌ای بود که به گفته از شاهدان چند کامیون جنازه از محل خارج شد.
کلمه «مشهد» به معنی محل شهود و شهادت است. به اعتقاد شیعیان، علی بن موسی‌الرضا پس از کشته شدن به دست خلیفه عباسی، در سال ۲۰۳ هجری قمری، در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن به بعد «سناباد نوغان» بانام «مشهدالرضا» خوانده شد و کم‌کم به وسعت آن، به‌خصوص در زمان شاه تهماسب صفوی، اضافه شد و مردم توس به مشهد کوچ کردند؛ و به‌مرورزمان نام مشهد بر روی این شهر ماند. به مشهد نام «قبله هفتم» را هم می‌گویند.
فرهنگ و مردم شناسی
زبان
زبان مردم مشهد، زبان فارسی با گویش و لهجه مشهدی است. این لهجه پر از واژه‌های قدیمی و ریشه‌دار زبان فارسی است. لهجه مشهدی یکی از لهجه‌های مهم و تأثیرگذار فارسی است و به‌نوعی خاستگاه ادبیات اصیل شاعران بزرگی چون فردوسی، عطار و خیام است. این لهجه را شاخه‌ای از فارسی دری می‌دانند و بسیاری از واژگان گمشده این زبان را می‌توان در گفتار عامیانه مشهدی‌ها پیدا کرد.
پوشش
اقوام مختلفی در مشهد کنار هم زندگی می‌کنند به همین گوناگونی در لباس‌های محلی هر ناحیه دور از انتظار نیست.
سادات مسن یا روحانی دستار سیاه و بدون دنباله، نیمه مسن‌ها، دستار سیاه دم‌دار، افراد حج رفته دستار زردرنگ، کربلا رفته‌ها دستار شیر و شکری یا قهوه‌ای، و بقیه مردم هم دستار سپید و کرکی به سر می‌بندند.
بلوچ‌ها بیشتر در شرق و جنوب مشهد زندگی می‌کنند و مردان و زنان بلوچ ساکن در استان خراسان رضوی در بیشتر اوقات از لباس‌های محلی خود استفاده می‌کنند. زنان بلوچ علاوه بر به‌کارگیری پارچه‌های گل‌دار، در تهیه پوشاک سنتی خویش از هنر سوزن‌دوزی استفاده می‌کنند.
در شمالی‌ترین نواحی استان خراسان رضوی، ترکمن‌ها زندگی می‌کنند. پوشاک مردان و زنان ترکمن بسیار ظریف و زیبا است. زیورآلات خاص ترکمن‌ها بر زیبایی پوشاک زنانه اضافه می‌کند.
در شهرهای قوچان، درگز و کلات، مردان و زنان کرد و ترک لباس‌های مخصوص به خود را دارند. در این مناطق پوشاک مردان و زنان از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که آن را از بقیه نقاط خراسان متمایز ساخته است. ظریف‌ترین پارچه‌های ابریشمی در کارگاه‌های سنتی زاوین کلات بافته می‌شود. به‌کارگیری رنگ‌های قرمز، زرد، صورتی و سورمه‌ای در این پارچه‌ها، پوشاک محلی آنان را به یک اثر هنری تبدیل کرده است.
مذهب
بیشتر مردم شهر مشهد، مسلمان و شیعه دوازده‌امامی هستند. به دلیل وجود مرقد مطهر امام رضا (ع)، این مسأله تشدید شده است. بااین‌حال، اقلیت‌های دینی دیگری هم در مشهد وجود دارد.
«محله جدید»، محله سکونت یهودیان مشهد است. این محله منازل بزرگ و محکم با دیوارهای بلند داشت و خانه‌ها از داخل با یکدیگر مرتبط بود. اقلیت یهودی مشهد که بینش و هوشیاری اقتصادی داشتند، با توسعه عمرانی مشهد به خیابان‌های جنت و جم (پاسداران کنونی) نقل مکان کردند.
جاذبه‌های گردشگری
جاذبه‌های تاریخی
بدون شک مهم‌ترین جاذبه مذهبی مشهد، مرقد مطهر امام رضا (ع) است که ازنظر مساحت بزرگ‌ترین و ازلحاظ جمعیت دومین مسجد در ایران است.
از سناباد و توس قدیم آثار تاریخی زیادی بر جای نمانده است. امروز شهر توس در حال بازسازی است. چهارطاقی بازه هور از قدیمی‌ترین بناهای موجود در محدوده شهر مشهد است که زمان ساخت آن را سده سوم میلادی است.
بعضی از جاذبه‌های تاریخی و جاهای دیدنی مشهد عبارت‌اند از: آرامگاه نادرشاه، آرامگاه خواجه ربیع، آرامگاه فردوسی، ایستگاه راه‌آهن، گنبد خشتی، گنبد هارونیه و مدرسه عباسقلی خان.
جاذبه‌های طبیعی
جاذبه‌های طبیعی مشهد کم نیستند، ازجمله آن‌ها می‌توانیم ییلاقات شاندیز، طرقبه، زشک، روستای کنگ، نغندر، جاغرق، چالیدره، پارک جنگلی وکیل‌آباد، باغ‌وحش وکیل‌آباد، آبشار ارتکند، پارک جنگلی نه‌دره در دو کیلومتری جنوب مشهد، پارک کوهسنگی وآبشار قره سو اشاره‌کنیم.
سوغات
تصویر از خبرگزاری ایسنا
از معروف‌ترین سوغاتی های مشهد، زعفران است که نه در ایران بلکه در جهان شهره خاص و عام است. از دیگر سوغاتی‌های مشهد باید به زرشک، خشکبار، اویه هفت قلم، نبات و نقل، جیلی بیلی ،مهر و سجاده، انگشتر و زینت‌آلات عقیق و فیروزه و عطر اشاره کرد.
صنایع دستی
پوستین دوزی، قالی بافی، گلیم بافی، هرکاره تراشی، سماورسازی، آینه‌کاری، ارغوان بافی، تولیدات نمدی و تابلو های نقره از صنایع دستی مشهد است.
غذای محلی
از غذاها و خوراکی‌های معروف مشهد می‌توان به دیگچه، ششلیک، شله مشهدی، کوکو شیرین و چنگالی اشاره کرد. شله مشهدی در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است. این غذا هرساله به‌ویژه در ماه‌های محرم و صفر و در مجالس عزاداری پخته می‌شود.
