در محضر خورشید

در محضر خورشید (ابراهیم اخوی)

پرسش و پاسخ با امام مهدی علیه السلام

سعد بن عبد اللّه قمی می گوید: از امام مهدی علیه السلام پرسیدم: چرا مردم نمی توانند خود، امام را برگزینند؟

فرمود: نیکوکار را برگزینند یا تبهکار را؟

عرض کردم: نیکوکار را.

فرمود: آیا امکان دارد از سر ناآگاهی از خوبی و بدی درون یکدیگر، فرد فاسد و بدکاری را برگزینند؟

عرض کردم: بله.

فرمود: علّت این است. اینک برای تو برهانی می آورم که اندیشه ات قانع شود. به من بگو آیا پیامبرانی چون موسی و عیسی علیه السلام که خداوند آنان را برگزید و بر آنان کتاب فروفرستاد و از حمایت وحی و عصمت برخوردارشان ساخت و سران امّت خود بودند، آیا ممکن است این دو اگر بخواهند انتخاب کنند، انتخاب‎شان به یک منافق تعلّق گیرد و گمان برند او مؤمن است؟

عرض کردم: خیر.

فرمود: اما همین موسی کلیم اللّه با آن همه عقل و کمال علمی و نزول وحی بر او، برای میقات پروردگار خود، از میان سران قوم و سردمداران سپاهش هفتاد نفر را که در ایمان و اخلاص آنها شک نمی شد، برگزید، ولی انتخاب او بر منافقان تعلّق گرفت. خداوند متعال فرموده است: «موسی برای میقات با ما هفتاد مرد از میان قوم خود برگزید و چون زلزله آنان را فراگرفت، گفت: پروردگارا، اگر می خواستی، آنان را و مرا، پیش از این هلاک می ساختی. آیا ما را به [سزای] آنچه کم خِردانِ ما کرده اند، هلاک می کنی؟» پس وقتی مشاهده می کنیم کسی که خداوند متعال او را به پیامبری برگزیده است، افسد را انتخاب می کند و نه اصلح را و می پندارد که او اصلح است نه افسد، پی می بریم انتخاب امام تنها برای کسی رواست که از نهان د‎‎ل‎ها آگاه است. (محمدی ری شهری، 1377، ج1: 254: ح926)

محبت برتر

دل‎بستگی به خانواده، کاری پسندیده و بجاست و در نقطه مقابل وابستگی قرار دارد. زمانی که عواطف در مسیر اعتدال و میانه قرار دارد، سلسله مراتب آن به خوبی مراعات می گردد، ولی گاه افراط در علاقه مندی، سبب بروز وابستگی های عاطفی است که می تواند عاملی برای انحراف از مسیر حق باشد.

از دیدگاه آموزه های دینی، محبت، مراتبی دارد که از محبت به خدا آغاز و به علاقه های دیگر کشیده می شود. شاهکار دین، کمک به انسان ها برای مدیریت و طبقه بندی احساسات است. ازاین‎رو، زمانی که محبت به خانواده مانعی برای انجام دستورات خداوند و اثبات اولویت عاطفی به خداست، مسئله ای ناپسند شمرده می شود.

امام مهدی علیه السلام در سخنی می‎فرماید: «موسی علیه السلام در وادی مقدس با خدای خود به راز و نیاز پرداخت و عرض کرد: پروردگارا، من محبّت خود را خالصانه از آنِ تو کردم و دلم را از جز تو شستم ـ موسی علیه السلام خانواده اش را زیاد دوست می داشت ـ آن‎گاه خداوند متعال فرمود: "کفش های خود را برکن"؛ یعنی اگر محبّت تو خالصانه از آنِ من است و دلت از هوای جز من شسته شده است، پس محبّت خانواده ات را از دل خود برکن». (همان: ج 2: 420: ح3253)

احترام به حریم ها

جامعه سالم زمانی شکل می گیرد که احترام به حقوق دیگران در آن فرهنگ سازی شده باشد. این احترام از نمونه های عمومی، مانند احترام به قوانین ترافیکی گرفته تا موارد خاص، مانند محترم شمردن حریم های خصوصی تعریف می شود. یکی از جنبه های حریم آفرینی به روابط مالی افراد جامعه با یکدیگر برمی گردد که ضوابط قانونی استواری برای آن تدارک دیده شده است. به دلیل فراوانی داد و ستدهای مالی مردم، بخش زیادی از فقه به مکاسب و متاجر اختصاص یافته است. کوتاهی در این باره می تواند سبب بروز نزاع های شدید و تخریب لایه های سازگاری اجتماعی گردد. از این رو، تأکید جدی دین بر شفاف سازی مسائل اقتصادی و رعایت مرزهای مالی است.

در سخنی از امام مهدی در این باره می خوانیم: «لایحِلُّ لأِحدٍ أن یتَصَرَّفَ فی مالِ غَیرِهِ بغَیرِ إذنِهِ؛ بر هیچ کس روا نیست بدون اجازه دیگری در مال او تصرف کند.» (حر عاملی، 1409ق: ج17: 309: ح 4) این تصرف به هر شیوه ای و با هر توجیهی، بدون اجازه مالک آن، تجاوز به حقوق مالی شمرده می شود.

ما شریک خدا نیستیم!

یکی از تلاش های همیشگی پیشوایان دینی، زدودن اندیشه های انحرافی، به ویژه از ساحت توحیدی است. عده ای از مردم، با مبالغه در حق رهبران دینی، آنان را در حدّ خداوندگاری بالا برده و شریک جدی برای خداوندی دانسته اند که یکتاست. در سفارش های پیامبران و خوبان، فراوان تنزیه خداوند از این مسئله دیده می شود که نمونه هایی از آن را در قرآن درباره حضرت عیسی علیه السلام می خوانیم.

پیشوایان دینی در توانمندی و دیگر خصوصیات برجسته، در عرض توانایی های خداوند نیستند، بلکه به دلیل موهبت های الهی، از ویژگی هایی چون دانش سرشار، قدرت رهبری، عصمت در برابر گناهان، توانمندی و مانند آن برخوردار شده اند که همه این توانایی ها در مراتبی پایین تر از صفات خدا و برتر از انسان های مادی طبقه بندی می شود. امام مهدی علیه السلام در تبیین این موضوع فرمود: «خداوند عزّوجلّ از آنچه در وصفش می گویند برتر است. پاک است و ستایش، همه از آنِ اوست. ما نه در علم او شریک او هستیم و نه در قدرتش». (مجلسی، 1403ق: ج 25: 266: ح 9)

منابع

حر عاملی، محمد بن حسن. 1409ق. وسائل الشیعه. تحقیق: مؤسسه آل البیت، قم: مؤسسه آل البیت.

مجلسی، محمد باقر. 1403ق. بحارالانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.

محمدی ری شهری، محمد، 1377. میزان الحکمه. قم: درالحدیث.