موزه باستان شناسی
در طول چند دهه گذشته تاسیس موزه ها و نگارخانه های متعدد در سراسر ایران زمین بیانگر توجه سران این مرز و بوم به فرهنگ و تمدن است. علاوه برآن توجه به نگاهداری آثار باستانی و حفاظت از آن نیز جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. به طوری که توجه به آثار گذشتگان در حقیقت حفاظت از هویت ملی است. در همین راستا ایجاد موزه های مردم شناسی، صنایع دستی، باستانشناسی و… در جای جای استان اردبیل نشانه عنایات خاص به فرهنگ و تمدن و حفاظت از مواریث گرانبهای این منطقه است.
ساختمان فاخر موزه باستانشناسی اردبیل نیز از جمله طرح های مهم استان در زمینه معماری است. این موزه ،که در دو طبقه و با مساحتی بالغ بر ۱۷۰۰ متر مربع در بیست و نهم آبان ماه سال ۱۳۸۷ش تکمیل و تجهیز و راه اندازی شد، یکی از موزه های باستانشناسی مجهز کشور به شمار می رود.
ساختمان موزه باستانشناسی بخشی از فضای پیرامون مجموعه تاریخی و فرهنگی شیخ صفی الدین اردبیلی را در برگرفته و آثار آن نمایانگر بخشی از فعالیت های تمدنی انسان در استان اردبیل محسوب می شود. آثار و اشیاء این موزه مشتمل بر دوره های مختلف پیش از اسلام، تاریخی و اسلامی است. اشیاء تاریخی و فرهنگی موزه باستانشناسی اردبیل با در نظر گرفتن قدمت و جنس آنها در دو طبقه سیر تحول و تطور تاریخ فرهنگ اردبیل را در دوره های مختلف تاریخی نشان می دهد.
در ویترین های به نمایش گذاشته شده طبقه اول و زیرزمین سفالینه های متنوع ساده و منقوش دوره های مختلف تاریخی و اسلامی؛ ظروف خاکستری رنگ، سفالهای منقوش سبک اردبیل متعلق به عصر هخامنشی و اشکانی و ریتون(تکوک) های مربوط به هزاره اول قبل از میلاد در معرض دید قرار دارد.
سفالهای دوره اسلامی که مشتمل بر سفال های اوایل اسلام، سده های میانی و متاخر است در طیف گسترده ای از سفالهای یکرنگ فیروزه ای، منقوش چند رنگ، نقش کنده زیر لعاب، سفالهای آبی و سفید، سلادون(سنگینه) را شامل می شود. بیشتر این سفال ها از برجسته ترین سفالهای دوره اسلامی ایران و اردبیل به شمار می رود.
اشیاء شیشه ای و فلزی از دیگر آثار ارزشمند به نمایش گذاشته شده در موزه باستانشناسی است که هنر و تکنیک شیشه گری و فلزکاری این سرزمین را معرفی می نمایند. قدمت این اشیاء به هزاره اول قبل از میلاد تا عصر ساسانی و دوره پرشکوه اسلامی می رسد.
در برخی از ویترین ها سکه هایی از دوره های مختلف تاریخی ایران و بیزانس از جنس طلا، نقره و … نگهداری می شود که تاریخ آنها به عصر ساسانی و اوایل اسلام تا سده ی ۱۲ هجری قمری متعلق است. این سکه ها از نظر تحقیقاتی و باستانشناسی مهم بوده و بخشی از هنر فلزکاری و مهارت ضرب سکه ایران را معرفی می نماید، ضمن اینکه از نظر خطوط خوشنویسی و مطالعه سیر تحول خطوط قابل توجه هستند.
در موزه باستانشناسی اردبیل علاوه بر نگاهداری اشیاء و اموال تاریخی- فرهنگی، طبقات و لایه های محوطه باستانی قلعه بوینی یوغون شهرستان نیر طراحی و بازسازی شده است که بازدید کنندگان در قسمت شرقی طبقه زیرین می توانند از آن بازدید نمایند.
