استان البرز با زیبایی‌های ناشناخته و طبیعتی حیرت‌انگیز و جذاب، از نظر وجود پدیده‌های طبیعی به یکی از زیباترین استان‌های گردشگری کشور تبدیل شده است.

استان البرز سی و یکمین استان کشور است که در تاریخ ۸۹٫۴٫۷ به‌طور رسمی شکل گرفته است. البرز در منطقه رشته کوه‌های البرز غربی و در یک ناحیه تقریبا کوهستانی قرار دارد و شامل شهرستان‌های کرج، طالقان، ساوجبلاغ، نظرآباد، اشتهارد و فردیس است شهر کرج نیز مرکز استان است.

بخش مهمی از رشته‌کوه البرز از شمال استان عبور می‌کند و نام استان را از آن خود کرده است. اقوام گوناگونی از گذشته در دامنه رشته کوه‌های البرز به خاطر آب و هوای مناسب و رودخانه‌های جاری آن سکونت داشتند. این استان از نظر زیبایی‌های طبیعی نظیر چشمه‌ها و رودخانه‌ها، آبشارهای مرتفع، کوه‌های بلند، درختان کهنسال، پوشش گیاهی و جانوری متنوع یکی از گردشگرپذیرترین استان‌ها است. همچنین مناظر طبیعی و تاریخی محور کرج-چالوس به‌عنوان «یکی از زیباترین جاده‌های گردشگری جهان» در راس این زیبایی‌ها قرار دارد.

_{عکاس: مهدی ترابی}

البرز از استان‌های مهم کشور در بخش تولید محصولات کشاروزی محسوب می‌شود و این موقعیت خود را مدیون داشتن شرایط اقلیمی ممتاز، خاک حاصلخیز، خاکدار بودن بیش از ۷۰ درصد از اراضی، کیفیت مناسب و مطلوب آب‌های سطحی و زیرزمینی، وجود شرایط کشت دوم و سوم در برخی نقاط، وجود نهالستان برای عرضه به کل کشور و به ویژه امکان تصفیه و بازیافت فاضلاب است. دامپروری، پرورش ماهی‌های سرد آبی و صنایعی همچون صنایع غذایی، نساجی، چرم سازی و صنایع سلولز تامین‌کننده اقتصاد استان است.

تاریخچه

قدمت استان البرز  با توجه به آثار به دست آمده از محوطه ازبکی و تپه چگینی نظرآباد و همچنین تپه مردآباد و حسین‌آباد کرج، به ۹ هزارسال قبل بازمی‌گشت، اما اکنون پناهگاه‌های صخره‌ای سرهه از تاریخ ۴۰ تا ۵۰ هزار سال پیش یعنی دوران پارینه سنگی میانه و جدید این استان حکایت می‌کند.

_{عکاس: فرزان احمدنژاد}

این استان از دوران پیش از تاریخ و باستان نیز سرزمینی پرجاذبه و مرکز آب و آبادانی بوده است. استعدادهای طبیعی و منابع آبی فراوان سلسله جبال البرز، همچنین خاک حاصلخیز دامنه‌های البرز و دشت منتهی به آن زمینه را برای سکونت انسان‌ها مهیا کرده بود. در تپه‌های آق تپه، مراد تپه و تپه مرادآباد، قلعه‌های تاریخی تنگ گسیل و شهرستانک و آثار دوران اسلامی همچون برج میدانک مغولی، پل و کاروانسرای صفوی، کاخ‌های قاجاری و کاخ‌های رضاشاهی و محمدرضا شاهی می‌توان سکونت جوامع بشری را درک کرد.

در مورد کرج گفتنی است که این منطقه مدتی جزء مازندران و زمانی قسمتی از ری بود و گاهی از روستاهای طالقان یا شهرستانک به شمار می‌رفته است. رفت و آمد کاروان‌ها تا پیش از حمله مغول بیشتر از راهی بوده که از طریق سگزآباد و شهریار به ری می‌رفته است. از این دوره به بعد راه قزوین-کرج-ری به قبلی ترجیح داده شده، ولی کرج به علت قرار گرفتن بر سر راه قزوین به تهران و تبریز در دوره صفوی دارای ارزش بیشتری بوده و کاروانسراها، پل‌ها و قلعه‌های ایجاد شده در حاشیه این جاده به آن هویت بخشیده است.

_{عکاس: سجاد حسینی یکتا}

جغرافیا و اقلیم

استان البرز با مساحت ۵۱۲۱٫۶۹۴ کیلومتر مربع در شمال ايران قرار دارد و ۳٫۶۵ درصد از مساحت کل کشور را از آن خود کرده است. این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان مرکزی، از غرب به استان قزوین و از شرق به استان تهران محدود می‌شود.

اقلیم استان البرز متاثر از ارتفاعات البرز  است. بارندگی‌های این منطقه از ماه‌های آبان و آذر آغاز شده و تا اواسط اردیبهشت ماه ادامه می‌یابد.

استان البرز از نظر اقلیمی متنوع است به گونه‌ای که از اقلیم بیابانی در قسمت‌های جنوبی (به دليل مجاورت با دشت) شروع و تا اقلیم‌های نیمه مرطوب و مرطوب در قسمت‌های شمالی ادامه پیدا می‌کند. متوسط میزان بارندگی البرز ۲۵۰ میلی‌متر در سال است. بیشتر بارندگی استان به شکل برف بوده و در اواخر زمستان و اوایل بهار بیشترین میزان بارش و در مرداد ماه نیز کمترین میزان بارش را دارد. دی و مرداد به ترتیب سردترین و گرم‌ترین ماه‌های سال هستند.

_{عکاس: امین شعبانی (پارک جهان نما)}

استان البرز در دامنه‌های جنوبی سلسله جبال البرز واقع شده است. این بخش از ارتفاعات البرز مرتفع‌ترین قلل البرز را دارد. ارتفاعات کندوان و کوه‌های طالقان در شمال و شمال غربی استان تا محل تلاقی رودخانه الموت به رودخانه طالقان کشیده شده و همچون دیواری عظیم دو اقلیم شمال و جنوب ارتفاعات البرز را از یکدیگر جدا کرده است. منطقه بیابانی استان (زمین‌های دشتی و هموار ) نیز از جنوب شرق منطقه یعنی از جنوب شرق شهریار شروع شده و در حد فاصل جاده شهریار، اشتهارد و بزرگراه تهران-قزوین تا غرب نظرآباد و آبیک (سه راهی زیاران و طالقان) امتداد می‌یابد که بخش اعظم آن از جنس رسوبات آبرفتی و بخش کمی هم از جنس رسوبات آهکی و نیکل و زمین‌های شوره‌زار است.

_{عکاس: مهدی شیرازی (پیست اسکی دیزین)}

این استان در یک ناحیه تقریبا کوهستانی قرار دارد، طوری که بیش از دو سوم آن را منطقه کوهستانی و کمتر از یک سوم آن را دشت و زمین‌های خشک و شوره‌زار ، تپه‌ها و کوه‌های کم‌ارتفاع، رشته‌کوه‌هایی با ارتفاع متوسط، اراضی تراس گونه، زمین‌های هموار، نیمه هموار پای کوهی یا میان کوهی، ارتفاعات و قلل مرتفع تشکیل داده است.

اختلاف ارتفاع استان ۳۵۵۹ متر است که این امر یکی از دلایل تنوع اقلیمی و زیستگاهی و … در این استان است.

دره‌های عميق و دشت‌های وسيع همراه با طبیعت سرسبز و دیدنی، حاصل وجود ناهمواری‌های طبيعی در این استان است.

مردم‌شناسی

براساس سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت این استان ۲ ملیون و ۴۱۲ هزار و ۵۱۳ نفر است. استان البرز به دلیل مهاجرت بالای خود همواره زادگاه انواع اقوام بوده و نقطه قوت آن ترکیب قومیتی است و در زمره یکی از قطب‌های فرهنگی کشور قرار دارد و هر کدام از قومیت‌ها به زبان یا لهجه خود سخن می‌گویند. قوم‌هایی نظیر لر، کرد، ترک و مازندرانی به‌صورت غیر متمرکز در نقاط مختلف استان ساکن هستند و به این زبان‌ها یا گویش‌ها نیز صحبت می‌کنند. 

استان البرز به دلیل مهاجرت بالای خود همواره زادگاه انواع اقوام بوده و نقطه قوت آن ترکیب قومیتی است

مردم ترک در نظرآباد و کرج، تات‌ها در اشتهارد، طالقان و آسارا زندگی می‌کنند. همچنین در کرج عده‌ای از کرد، لر، شمالی و عرب ساکن هستند.

پوشاک محلی

به‌طور کلی شرایط جغرافیایی و محیطی و آب و هوا، نحوه زندگی و اسکان و اوضاع اجتماعی،‌ جنگ‌ها و اوضاع سیاسی و نوع حکومت، شرایط و اوضاع اقتصادی و پیشرفت‌های تکنولوژی، اعتقادات مذهبی و آداب و رسوم، نظام طبقاتی حاکم بر جامعه و روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با سرزمین‌های مجاور از عوامل موثر در نحوه استفاده از پوشاک هستند.

کلاه و کاپشن و جوراب‌های پشمی و دستباف محلی با ساف‌های بلد و دستکش‌های پشمی دستباف محلی لباس مردان طالقان در زمستان‌های سخت است. مردان مسن‌تر بعضا کلاه نمدی بر سر دارند. چکمه‌های ساقدار نیز در مواقع بارانی استفاده می‌شود.

زنان طالقان از بلوز، شلوار-شلیته، کفش و جوراب، چارقد یا روسری، جلیقه/جلزقه و چادر استفاده می‌کردند.

بلوز که در طالقان پیرهن نام داشت، عموما تا نیمه جلو باز بوده و با دکمه بسته می‌شده است. شلوار زنان پاچه گشاد بوده و از بالا با بند تنبان سفت می‌شده است. شلیته که دامنی بسیار پرچین و کوتاه بود و در رنگ‌های مختلف دوخته می‌شد، روی شلوار پو‍شیده می‌شد‍. عموما زنان از چارقد ململ سفید استفاده می‌کردند. جلیقه/جلزقه نیم‌تنه‌ای بوده که درونش آستر داده شده و روی پیرهن یا همان بلوز کوتاه پوشیده می‌شد.

سوغات و صنایع دستی

خرید سوغات از لذت‌بخش‌ترین بخش‌های سفر است و به وسیله آن می‌توان خاطره شیرین سفر را تا مدتی زنده نگه داشت. اما خرید صنایع دستی که حاصل هنر دستان ارزشمند است، خاطره سفر را تا ابد زنده نگه می‌دارد.

سیب، عسل، کوزه‌سازی و گلدان‌سازی از مهم‌ترین سوغات و صنایع دستی البرز است.

_{عکاس: پژمان مرزی}

دیدنی‌ها

استان البرز که به آن ایران کوچک نیز گفته می‌شود به خاطر موقعیت جغرافیایی سالانه پذیرای میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی است. این استان زیبا با وجود وسعت کم خود کلکسیونی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری است.

جاده چالوس، باغ لاله گچسر در آسارا، سد امیرکبیر یا سد کرج در ۲۵ کیلومتری جاده کرج به چالوس، پیست اسکی دیزین کرج، روستای برغان ساوجبلاغ، کاروانسرای شاه عباسی کرج، کاخ مروارید یا شمس کرج، کاخ سلیمانیه کرج، غار یخ مراد گچسر، قلعه احمدآباد (خانه دکتر مصدق) نظرآباد، پارک جنگلی جهان نما در کرج، روستای آتشگاه کرج، سد و دریاچه‌ زیبای طالقان، آبشار و روستای اورازان طالقان، پل شاه عباسی کرج، آق‌تپه مهرشهر، حمام مصباح کرج، شاهزاده حسین ساوجبلاغ از مهم‌ترین دیدنی‌های استان است.

_{عکاس: سعید اخته (روستای برغان)}

ثبت آثار شاخص استان در فهرست آثار ملی

آثار بسیاری در استان البرز وجود دارد که موفق به ثبت ملی شده‌اند. از میان این آثار، کاروانسرای شاه عباسی، کاخ سلیمانیه، کاخ  شمس، قلعه احمدآباد، پل شاه عباسی، غار یخ مراد، قلعه احمدآباد، حمام مصباح و شاهزاده حسین آثار شاخصی هستند که در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده‌اند.