بطور كلي مردم گناباد و روستاهاي تابعه آن مانند اكثر ايرانيان به زبان فارسي دري كه يكي از فروع زبان هند و اروپايي است و ريشه سانسكريت دارد تكلم مي‌كنند و داراي لهجه خراساني مي‌باشند. در گناباد و روستاهاي تابعه آن كمتر با كلمات بيگانه برخورد مي‌كنيم. بسياري از واژه‌ها را بايد در منتهاي قرنهاي گذشته جستجو كرد. زنده ياد دكتر علي شريعتي در راهنماي خراسان مي‌نويسد: «اكنون كه درميان مردمي در جنوب خراسان به دور مانده از دگرگونيهاي زمانه هستم هنوز زبان كهن فارسي قرنهاي چهارم و پنجم زنده است و آنگاه كه توده مردم جنوب خراسان سخن مي‌گويند گويي سخن بيهقي و بلعمي است كه مي‌شنوم» در لهجه روشناوند از حرف شين زياد استفاده مي‌شود و معمولا به آخر كلمات آن رااضافه مي‌كنند. مانند:
بِرَفتِش: برفت خِبِدِش: خواهد بود اومَدِش:آمد مَيَش: مي‌خواهد مِيَش: مي‌آيد
نِدِش تِش : نداشت واستِنِدِش: خريداري كرد (گرفت )
براي مثال در جمله زير به تكرار حرف (( شين )) توجه كنيد.
اگرمَيَش بِيشِ بِيِش وُ اگرنَمِيش بِيِش مِنِيِش
( اگر مي‌خواهد بيايد، بيايد و اگر هم نمي‌خواهد بيايد،نيايد)
در زير با برخي از كلمات محلي آشنا مي‌‌شويم:
1- اَخْتلاط= گفتگوي دوستانه
2- عي رتينَه= دختر – زن
3- الواط= ولگرد و قدرتمند
4- جير= لاستيك
5- بوك= گُونِه
6- خَلو= دايي
7- خاش = مادر زن
8- خُسور = پدر زن
9- خوسور بره = برادر زن
10- خُفَه = سرفه
11- مُسموسوك =آهسته كار
12- پِتْي= رو به آفتاب
13- نِسَر = رو به سايه
14- قُچّاق = سر حال
15- پَتيل = ظرف مسي كه چوپانان در آن غذا مي‌خورده‌اند.
16- پِرِخْيَ = انبار كي كوچك كه در آخر اطاق مي‌باشد.
17- پُرَسه = مجلس عزاداري
18- پِنا پِسقول = گوشه وكنار
19- پُوخَل = ساقه گندم
20- تِنْبو = زير شلواري
21- چِرَقو = شب نشيني
22- جِش = چيز زشت
23- چِكِنَه = خرده مالك
24- چِلغوز= آدم ريز نقش و فرز
25- خروس خو= صبح زود
26- دِلنگو = آويزان
27- دولخ = گردو خاك
28- سوسلنگ = پرستو
29- شلخته = بهم ريخته
30- اََشول = ورَم
31- قِبله زده = تاول زدن از سوختگي
32- قديفه = حوله حمام
33- لخ لخ = آهسته رفتن
34- مُنج = زنبور
35- لِسك = لق = بي‌لباس
36- پِلشت = كثيف
37- آس و پاس = معْطل = بي‌چيز
38- اَجير = بيدار شدن
39- اَچه = در مانده و به تنگ آمدن
40- عَكف = ضررو زيان
41- اَلِش = عوض
42- اَرمو = اميد – آرزو
43- از پي دِل = از روي بي‌ميلي
44- از تَه دل = ازروي ميل و علاقه
45- عنتكه = نوعي فحش محلي
46- اَياس = آسمان صاف
47- اَستاق = حيوان غير آبستن
48- اَستقو = استخوان
49- اَندر = ناتني
50- دو شلِمه = حبه قند
51- پِتُولا =خارش
52- پَچَخ = پهن
53- پفتَل = چيز بي‌مصرف
54- پِلو شداغ = پنبه سوزي زخم
55- پُوت = لاف بيهوده
56- گورده = پهلو
