پیاده روی اربعین بیانگر این حقیقت است که مردم به امامت امامی معتقدند که گرچه او را نمی بینند اما لطف او را در زندگی احساس می کنند و محبت اش را نسبت به خود و علاقه شان نسبت به امام را در می یایند و از آنجا که این محبت دوسویه است لذا در این پیاده روی شرکت و عرض مودت و محبت می کنند.»
با توجه به ارتباط تنگاتنگ مهدویت و عاشورا آیا زیارت اربیعن سیدالشهداء(ع) نیز دارای مولفه های مهدوی و جلوه هایی از سبک زندگی منتظرانه است؟
زیارت اربعین ازجمله زیارات وارد برای سیدالشهداء(ع) است که در فضایی خاص وارده شده، به گونه ای که این زیارت از علائم مومن معرفی می شود؛ بدین معنا که شیعیان دوازده امامی را که قائل به امامت امام دوازدهم(عج) هستند، با این زیارت می شناسند.
زیارت اربعین در فضایی از ناحیه امام عسکری(ع) مورد توصیه و تاکید قرار گرفته که شهادت سیدالشهداء(ع) از سوی عده ای مورد تردید و تشکیک قرار گرفته و این شبهه مطرح می شد که مگر ممکن است ولی خدا توسط دشمن خدا موردحمله و در جدالی نابرابر قرار گیرد؟
با این شبهه عده ای زیارت امام حسین(ع) را مورد هجمه و شبهه قرار دادند، لذا امام عسگری(ع) برای پاسخ به این شبهه زیارت اربعین را توصیه و آن را از نشانه های مومن برشمردند که نشان می دهد قیام امام حسین(ع) کاملا بحق و گونه ای از امتحان الهی برای سنجش ولایت پذیری شیعیان خاص حضرت(ع) بوده است.
از این رو، اربعین گرچه مصادف با ایام بیستم صفر است و عده ای تلقی می کنند این روز مصاددف با زیارت اهل بیت از مزار اولیه و قبور شهدای کربلا بوده اما علاوه بر این به معنای زیارتی تام و تمام برای شهادت کامل است یعنی زیارتی که برای امام واجب الاطاعه وارد شده است، زیارت اربعین به عنوان زیارت امامی است که در مبارزه حق و باطل به بهترین شکل عمل کرده و بهترین سرنوشت نصیب او شده است.
این زیارت با سلام بر حضرت(ع) آغاز می شود تا می رسیم به جایی که شهادت می دهیم: «اَشْهَدُ اَنَّهُ وَلِیُّکَ وَابْنُ وَلِیِّکَ وَ صَفِیُّکَ وَابْنُ صَفِیِّکَ الْفاَّئِزُ بِکَرامَتِکَ اَکْرَمْتَهُ بِالشَّهادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعادَةِ وَاَجْتَبَیْتَهُ بِطیبِ الْوِلادَةِ».
در پاسخ به شبهات مطرح، در زیارت اربعین شهادت امام حسین(ع) چگونه تبیین و توصیف شده است؟
زیارت اربعین تصریح می کند که سیدالشهداء(ع) همان مسیر انبیاء و اولیای الهی را پیموده و این مسیر به دعوت مردم به حق منتهی شد و ایشان به قدری در این دعوت مُصر بود که در این راه به شهادت رسید. هدف حضرت(ع) برای مبارزه با جهالت، بود به این معنا که ایشان فقط با یک انسان جاهل مواجه نبود بلکه با جریان جهل روبرو بود و با چالش درونی جهان اسلام که از سوی اهل نفاق ایجاد می شد، مواجه بود چالشی که نهایتاً موجب شهادت ایشان شد.
امام حسین(ع) زندگی با عزت و سعادتی و شهادتی مظلومانه در راه حق داشت و هیچ ذلت و سرکوبی از ناحیه باطل در امامت امام اتفاق نیتفاده است چنان که صفات امام حسین(ع) با ویژگی های امام عصر(عج) یکی است و برای هر دوی آن حضرات(ع) این صفات مطرح شده است.
چنان که در زیارت اربعین می خوانیم: «اَشْهَدُ اَنَّکَ الاْمامُ الْبَرُّ التَّقِىُّ الرَّضِىُّ الزَّکِىُّ الْهادِى الْمَهْدِىُّ» یعنی امامی که راه حقیقی را رفته و او رشته ای محکم برای شریعت الهی و طرقیت آسمانی است و حجت خدا برای اهل دنیا و راه رسیدن به آخرت است.
در این زیارت سه مسئله قابل توجه است: نخست آنکه زیارت اربعین تبارشناسی سلسله امامت و ولایت به ویژه مهدویت است، در این زیارت می خوانیم: «وَاَشْهَدُ اَنَّ الاْئِمَّةَ مِنْ وُلْدِکَ کَلِمَةُ التَّقْوى وَاَعْلامُ الْهُدى»؛ یعنی ائمه علیهم السلام از فرزندان سیدالشهدا(ع) هستند و این در عصر غیبت برای ما بیانگر این مساله است که امام مهدی(عج) از تبار سیدالشهداء است و هر گونه ادعایی در این زمینه مبنی بر امامت و ولایت و هر جریان انحرافی که در تضاد با امامت و ولایت سیدالشهداء(ع) باشد، غیر قابل دفاع است، برای مثال در زمانه خودمان حرکاتی مثل یمانی را شاهد بودیم ولی این زیارت برای ما روشنگر حقیقت و تنویرکننده افکار است و فکر ما را آگاه کرده و رشد و ارتقا می دهد.
دستاوردهای زیارت اربعین برای منتظران چیست؟
این زیارت به ما تبارشناسی خاندان امامت و ولایت را عرضه می کند. این زیارت راهنمای تشنگان حقیقت است؛ مساله دیگری که در این زیارت مطرح می شود آن است که راه سیدالشهدا(ع) توسط امام زمان(عج) هم سپری می شود و امام بر اساس همین مسیر با جامعه رو به رو خواهد شد و امامت ایشان از جنس امامت سیدالشهدا(ع) است.
دوم آنکه وقتی امام عصر(عج) ظهور کند، به قرآن کریم و سنت عمل می کند، یعنی در حقیقت گمشده زائران سیدالشهدا(ع) در مسیر اطاعت و ولایت عمل به قرآن کریم و سنت شریف پیامبر اعظم(ص) و اهل بیت(ع) است.
زیارت اربعین چگونه می تواند مسیری برای تحقق معارف دین باشد؟
این زیارت در واقع یک راهبرد برای رسیدن به حقایق ناب اسلامی ایجاد می کند و تذکر برای اهل ایمان و ذکر برای عموم جامعه اسلامی برای بیان حقیقت از مسیر امامت و ولایت است، یعنی ما باید کشور را به گونه ای اداره کنیم که مطابق با سنت شریف پیامبر(ص) و سیره اهل بیت(ع) باشد، هر حرکت غیرقابل دفاع که از نظر قرآن و سبک و سیره پیامبر(ص) و اهل بیت ایشان باشد در تضاد با نهضت حسینی است. در حقیقت زیارت اربعین حسینی شدن حسینی ماندن و مهدی باوری را می آموزد. این مساله در زیارت اربعین مورد توجه قرار گرفته است.
چنان که در این زیارت می خوانیم انسانی که راوی زیارت اربعین شد شعارش می شود: «مُوقِنٌ بِشَرایِعِ دینى وَخَواتیمِ عَمَلى وَقَلْبى لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَاَمْرى لاِمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَنُصْرَتى لَکُمْ مُعَدَّةٌ».
این فراز بیانگر آن است که شعائر موجود در زیارت اربعین بیانگر اهتمام مردم به دستورات دینی است، یعنی در این سفر، زائر خود را موظف به همراهی با امام حسین(ع) می کند، تجدیدعهد با امام و تعلیم عملی دین می کند یعنی هم از نظر اعتقادی با فکر و آگاهی و بصیرت حرکت و هم در مقام عمل درست رفتار می کنیم.
مساله دیگر اینکه امام(ع) از نظر زیارت اربعین حاضر و ناظر بر اعمال ما است. ما در فراز تقریبا آخر زیارت می خوانیم: «صَلَواتُ اللهِ عَلَیْکُمْ. وَعلى اَرْواحِکُمْ وَاَجْسادِکُمْ وَشاهِدِکُمْ وَغاَّئِبِکُمْ وَظاهِرِکُمْ وَباطِنِکُمْ»
یعنی امام را شاهد و ناظر و ظاهر و غائب می دانیم و به آنچه که در باطن امرِ امامت و ولایت است و برای ما مکشوف نیست هم معتقدیم یعنی چه امام را ببینیم چه نبینیم، امام چه ظاهر باشد و چه غائب، امامت او برای ما معلوم و مشهود باشد یا محسوس و موجود نباشد، ما به این امام اعتقاد داریم این از مسائل بسیار قابل توجه در زیارت اربعین آن است که ما امام(ع) را شاهد و ناظر بر اعمال خود می دانیم حتی اگر آن امام، امام غایب باشد. به همین دلیل زیارت اربعین را زمینه ساز ظهور می دانند.
پس چه خوب است با این شور که ایجاد شده است، شعور در پی رضایت امام بودن هم ایجاد شود که اگر چنین شود زیارتی مقبول تر خواهیم داشت.
پیاده روی اربعین بیانگر این حقیقت است که مردم به امامت امامی معقتدند که گرچه او را نمی بینند اما لطف او را در زندگی احساس می کنند و محبت اش را نسبت به خودشان و علاقه شان نسبت به امام را در می یایند و از آنجا که این محبت دوسویه است لذا در این پیاده روی شرکت می کنند و عرض مودت و محبت می کنند.
طرح مباحث مهدوی در زیارت اربعین چه کیفیتی دارد؟
زمینه ظهور از طریق پیاده روی اربعین و تجدیدعهدی که با امام می کنیم، ایجاد می شود؛ به عبارت بهتر، در سایه حس حضور امام(عج) و رابطه عاطفی ای که میان امام و زائران ایجاد می شود، زمینه اطاعت پذیری و ولایت پذیری که مصداق معین آن امام عصر(عج) است، فراهم می شود.
یعنی ما در پی رضایت امامی هستیم که از تبار سیدالشهداء(ع) است به تصریح و با تاکید زیارت اربعین که این امام مسیری را پیش روی ما قرار می دهد که جد او امام حسین(ع) در پی تحقق آن بوده است. لذا از آنجا که منتقم خون ایشان خواهد بود تمامی این موارد باعث تجدیدعهد بیشتر با امام و تحکیم بیشتر روابط شیعه امامیه و حتی جامعه اسلامی است و جذابیت اسلام نسبت به سایر پیروان ادیان خواهد بود که زمینه ظهور و گرایش مردم به حقیقت و رهایی از شرک را فراهم می کند.
روح زیارت اربعین این است که زائر ابتدا به امام حسین(ع) توجه می کند اما در فرازهای پایانی زیارت، توجه او به امام غائب(عج) که ناظر و حاضر بر اعمال است، معطوف می شود و خود را به مسیر اطاعت از امام ملزم کرده و باورمند به مساله امامت و مهدویت می داند و این دستاورد مهمی است که نصیب زائران سیدالشهداء(ع) در زیارت اربعین می شود.
آیا برکات این زیارت فقط به آنها که در کربلا هستند می رسد یا منتظران و مهدی باوران فارغ از بعد مکان می توانند از برکات آن استفاده کنند؟
زیارت اربعین محصور در مکان نیست که اگر کسی نتوانست حضرت(ع) را در روز اربعین در کربلا و در داخل حرم و کنار ضریح زیارت کند پس از مومنین نباشد، زیارت اربعین یعنی زیارتی تام و تمام برای معتقدان به امامت و ولایت که به مکان و روز خاص محدود نمی شود.
اینکه اشاره شده که زیارت اربعین از علائم مومن است به دلیل توجه دادن امام عسکری(ع) به شیعیان بود که در مقام پاسخ به شبهه ای که عده ای امام حسین(ع) را شهید راه حق نمی دانستند و فکر می کردند که حضرت اگر ولی خدا بود نباید در این نبرد مقهور قدرت باطل می شد و باید در ظاهر هم پیروز می شد؛ لذا حضرت به رغم جواب مفصلی که داده است این زیارت را هم وارد دانسته که دلالت بر حقانیت سیدالشهدا(ع) می کند، هر کس با این اعتقاد که سیدالشهداء(ع) قیامی به حق داشت و به درستی انتخاب کرد و به شهادت رسید این زیارت را بخواند، مشمول صفات مومنین می شود.
شبستان
بخش هایی از سخنان
حجت الاسلام «سیدمجتبی معنوی»
http://shabestan.ir/detail/News/735339
کارشناس مهدوی
