بسم الله بانو، بسم الله مادر...

یک زن، قبل از مادر شدن، مسئول تربیت فرزند خویش است و حتی قبل از آنکه ازدواج کند

۸ مهر ۱۳۹۸ 30 356 KB 1 0

بسم الله بانو، بسم الله مادر...

مادر که می شوی، به یک باره دنیایت رنگ دیگری می گیرد. مربی می شوی و معلم، سنگ صبور می شوی و مشاور، رفیق دلسوز می شوی و... تا دیروز تو فقط، مسئول رفتارهای خودت بودی؛ اما از این پس، دنیا تو را در آیینه فرزندت به تماشا می نشیند؛ زیر ذره بینی انگار. هر لحظه اما، در عوض نگاه ویژه خودِ خدا را نیز با خود همراه داری. وقتی قرار است اولین چراغ فروزان باشی که مسیر خدایی ماندن فرزندت را روشن کنی، وظیفه ات سنگین می شود؛ اما برکتش را از خود خدا می گیری: بسم الله بانو، بسم الله مادر...

یکی از وظایف مهم زن، عبارت از این است که فرزند را با عواطف، با تربیت صحیح، با دل دادن و رعایت دقت، آن چنان بار بیاورد که این موجود انسانی، چه دختر و چه پسر، وقتی که بزرگ شد، از لحاظ روحی، یک انسان سالم، بدون عقده، بدون گرفتاری، بدون احساس ذلت و بدبختی ها و فلاکت ها و بلایایی که امروز نسل های جوان و نوجوانان غربی در اروپا و آمریکا به آن گرفتارند، به بار آمده باشد.[1]

یک زن، قبل از مادر شدن، مسئول تربیت فرزند خویش است و حتی قبل از آنکه ازدواج کند. این نوشتار بر آن است تا نقشی را که مادر در دوره های زندگی اش در شکل گیری باورهای اعتقادی فرزند ایفا می کند، پیگیری نماید.

یک زن، قبل از مادر شدن، مسئول تربیت فرزند خویش است و حتی قبل از آنکه ازدواج کند.

مادرانه های تربیتی همیشگی است

تأثیرپذیری تربیت اعتقادی فرزندان از مادر طی چند مرحله صورت می گیرد که عبارت اند از: قبل از ازدواج، قبل از تولد و بعد از تولد.

گام اول: دغدغه های مربی گری، قبل از ازدواج

اگر اعتقادات دینی خودت محکم باشد و به آنچه اعتقاد داری، عمل هم کنی، در تربیت اعتقادی فرزندان، موفق تری. یادت باشد همسری که برای همسفری برمی گزینی، رکن مهم تربیت فرزندان است. مراقب باش که چه مردی را پدر فرزندانت می کنی...

از نگاه تعالیم دینی، پایه های بنیادین تربیت اعتقادی فرزند قبل از ازدواج پدر و مادر پایه ریزی می شود. مادر باید در این دوران به این مهم توجه داشته و بداند که نگرش ها، عقاید، رفتارها و انتخاب های او در سرنوشت فرزند آینده اش مؤثر است. آگاهی از این مسئله، موجب می شود دختران جوان دقت بیشتری بر امور خود داشته باشند و از همان دوران جوانی، مسئولیت پذیری را در خود ارتقا دهند. در ادامه، به بیان عوامل تأثیرگذار در این دوره پرداخته می شود.

از نگاه تعالیم دینی، پایه های بنیادین تربیت اعتقادی فرزند قبل از ازدواج پدر و مادر پایه ریزی می شود.

- مربی باید اعتقاداتش را محکم کند

مادر در جایگاه اولین مربی کودک، باید ابتدا خودش شناخت و آگاهی کافی به باورهای اعتقادی داشته باشد و آن ها را در وجودش نهادینه کرده باشد تا پس از آن، بتواند این باورها را با توجه به ویژگی های سنی فرزند و با روش های مناسب به او بیاموزد. این مؤلفه منشأ و اساس تربیت اعتقادی است.

مادر باید خود از شناخت اعتقادات عمیق و ریشه ای برخوردار باشد تا بتواند فرزندانی با مبانی اعتقادی عمیق، ریشه ای و استوار تربیت نماید[2] و همچنین، خود و فرزندش را از آسیب عقاید باطل حفظ و مصون نگه دارد، زیرا گاه می شود که گمراهی فرزند عامل سقوط والدین می شود؛ همان گونه که زبیر با اینکه یکی از دوستان اهل بیت علیهم السلام بود، تحت تأثیر فرزند خود از دشمنان اهل بیت علیهم السلام شد و به جنگ با آن ها برخواست. حضرت علی علیه السلام درباره زبیر می فرمایند: «مَا زَالَ الزُّبَيْرُ رَجُلًا مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ حَتَّى نَشَأَ ابْنُهُ الْمَشْئُومُ عَبْدُ اللَّه‏؛[3] زبیر همواره از ما اهل بیت بود تا آن زمان که فرزند شومش عبدالله رشد یافت».

در این میان، مادر به دلیل عواطف مادرانه، بیشتر در معرض این آسیب قرار دارد، اما همان گونه که آسیب پذیر است، باز به خاطر برخورداری از عاطفه، بهتر می تواند موقعیت تغییر مسیر فرزند خود را فراهم سازد.

- مربی باید به اعتقادش عمل کند

این مؤلفه از دو جهت اهمیت دارد: اولاً طبق آیه 42 در سوره آل عمران، تقوا، پرهیزگاری، ایمان و عبادت جوانی مریم در سرنوشت فرزندش، اثرگذار بود و این امر باعث شد خداوند او را به فرزندی همچون عیسی علیه السلام بشارت دهد.[4] و ثانیاً این یک اصل روان شناسی است که سخنان کسی پذیرفته می شود که به گفته خود عمل کند.[5] مادر یکی از مربیان تعلیم و تربیت است و مربیان تربیت باید قبل از گفتار با کردار، فرزندان شان را تربیت نمایند.[6]

زیرا اثرگذاری های رفتاری ناخودآگاه است و نقش آن از اثرگذاری های گفتاری، ماندگارتر است. چون ناهمگونی گفتار و رفتار مادر، شخصیت فرزندان را دچار آسیب کرده و در شخصیت فرزند، اثرات نامطلوبی برجای می گذارد؛ از جمله اینکه فرزندان از والدین خود فریب کاری را می آموزند، نمی توانند به آن ها اعتماد کنند و همچنین خود احساس تهی بودن و بی ارزشی دارند.[7]

مادر یکی از مربیان تعلیم و تربیت است و مربیان تربیت باید قبل از گفتار با کردار، فرزندان شان را تربیت نمایند.

- مربی باید همسر نیکو انتخاب کند

انتخاب همسر نیکو، پل ورودی تربیت فرزندان سالم و صالح است. مهم ترین معیارهای ازدواج که در شکل گیری نگرش صحیح اعتقادی در فرزندان مؤثرند عبارتند از:

همسر نیکو باید هم کفو باشد: یکی از معیارهای انتخاب همسر رعایت اصل همتایی است.[8] امام صادق علیه السلام درباره مفهوم کفویت می فرمایند: «المؤمنون بعضهم أکفّاء بعض و قال علیه السلام الکفو أن یکون عفیفاً و عنده یسار؛[9] مؤمنان کفو و همسوی یکدیگرند و همسر هم کفو و هم شأن آن است که با عفت باشد».

طبق روایت ذکر شده، کفویت، سازگاری را بین همسران ارتقا داده و آرامش را در محیط خانواده به همراه دارد. آرامش و امنیت، زمینه ساز انتقال بهتر نگرش ها و باورها به فرزندان می شود. اگر والدین از نظر اعتقادی با یکدیگر هماهنگ نبوده و حتی به تضعیف همدیگر بپردازند، فرزند را در پذیرش مبانی اعتقادی دچار آسیب و سردرگمی می کنند.

همسر نیکو باید مؤمن و متقی باشد: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: «مَنْ زَوَّجَ كَرِيمَتَهُ مِنْ فَاسِقٍ نَزَلَ عَلَيْهِ كُلَّ يَوْمٍ أَلْفُ لَعْنَةٍ؛[10] کسی که دختر عزیز و باکرامتش را به فرد بی دین شوهر دهد، روزی هزار بار لعنت بر او نازل می شود».

درباره زندگی حضرت علی علیه السلام و همسر گران قدر ایشان فاطمه زهرا سلام الله علیها آمده است که آن ها یکدیگر را بهترین یاور در انجام فرمان خدا می دانستند.[11] انتخاب همسر باتقوا از سوی زن، موجب می شود که شریک و همیار تربیتی مادر هماهنگ با او بوده و او نیز الگوی رفتاری برای فرزندان باشد.

همسر نیکو باید حُسن خُلق داشته باشد: شخصی خدمت امام رضا علیه السلام نامه ای نوشت و از آن امام پرسید: «ای فرزند رسول خدا! از میان خویشان، خواستگاری برای دخترم آمده که از هر جهت خوب است؛ اما به نظرم این خواستگار خیلی بداخلاق است.» حضرت فرمودند: «به شخص بداخلاق دختر ندهید؛ حتی اگر دین دار هم باشد.»[12] اخلاق حسنه موجب می شود که فرزند مبانی اعتقادی را با علاقه قلبی، پذیرش نماید.

همسر نیکو باید رزق حلال کسب کند: امام صادق علیه السلام می فرمایند: «كَسْبُ الْحَرَامِ يَبِينُ فِي الذُّرِّيَّةِ؛[13] آثار حرام در نسل آشکار می گردد.» لقمه حلال در اثرپذیری سخنان حق تأثیر فراوان دارد تا آنجا که امام حسین علیه السلام علت تأثیرناپذیری سخنان حق در لشکر یزید را خوردن لقمه حرام از سوی آنان می دانند.»[14]

اخلاق حسنه موجب می شود که فرزند مبانی اعتقادی را با علاقه قلبی، پذیرش نماید.

گام دوم: آمادگی برای مربی گری با ازدواج

«بله» را که گفتی، مونس و همدم شوهرت که شدی، مهم است که او را و سرپرستی اش بر اهل خانه را بپذیری. این گونه هم آرامش را مهمان همیشگی خانه می کنی و هم فرزندان را ولایت پذیر بار می آوری. در دوران بارداری، هرچه بیشتر مراقبت کنی، در تربیت به مشکل کمتری برمی خوری. رعایت آداب ولادت فرزند هم زمینه را برای تربیت اعتقادی فراهم می کند...

- مربی باید سازگار و ولایت پذیر باشد

آیه «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ»[15]سرپرستی خانواده را بر عهده مرد می گذارد تا زن در کمال آرامش به همسرش تکیه کند و بنیان خانوادۀ امن، مستحکم و آرام باشد. در چنین خانواده ای، مادر و به تبع او، سایر اعضا سخن پدر را فصل الخطاب برای پایان دادن به اختلاف سلایق می دانند. این امر موجب می شود فرزندان درس محبت و احترام را از رفتار مادر فراگیرند. اگر مادر بر اساس فرمان خداوند و طبق وظیفه الهی خود به این مهم توجه نماید، درس توحید و اطاعت و بندگی را با رفتار خود به فرزندان آموزش می دهد و اطاعت از ولیّ و امام معصوم را می آموزاند.

- مربی باید مراقب دوران بارداری باشد

مادر در این دوران باید درباره خوراک، تغذیه و حلال بودن آن، دقت ویژه ای داشته و از شنیدن آوازهای نامشروع پرهیز کند. او همواره بهتر است با وضو بوده و با وضو هم بخوابد.[16] در دوران بارداری، وظیفه پدر فقط تأمین غذای سالم، حلال و ایجاد امنیت و آرامش برای مادر است.

اگر خانواده ای در جامعه نباشد، همه تربیت های بشری و همه نیازهای روحی انسان ها ناکام خواهد ماند؛ زیرا طبیعت و ساخت بشری این گونه است که جز در آغوش خانواده و در محیط خانواده و در آغوش پدر و مادر، آن تربیت سالم و کامل و بی عیب و بی عقده و آن بالندگیِ لازم روحی و عاطفی، صحیح و سالم و کامل باز نخواهد آمد که در خانواده باز بیاید و در خانواده تربیت شود.[17]

منبع: کتاب چند لقمه حرف حلال برای خانواده، ص146-157.

پی نوشت ها:

[1]. بیانات رهبر معظم انقلاب در اجتماع زنان خوزستان، 20/12/1375.

[2]. اسکندری نژاد، خدیجه، نقش شخصیت مادر در تربیت دینی فرزند، مجله طهورا، ص118، 1389.

[3]. سید رضی، نهج البلاغه، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، نشر امام علی علیه السلام، حکمت 453، 1391.

[4]. پوراصفهانی، مریم السادات، آثار تربیتی توحید افعالی در خانواده، پایان نامه کارشناسی ارشد، ص87، 1390.

[5]. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، نشر دارالکتب الاسلامیه، ج12، ص438، 1390.

[6]. سید رضی، نهج البلاغه، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، نشر امام علی علیه السلام، حکمت 73، 1391.

[7]. قائمی، علی، نقش مادر در تربیت، دارالتبلیغ اسلامی، ص176 تا 179، 1386.

[8]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دارإحیاءالتراث العربی، ج103، ص236، 1403 ق.

[9]. طبرسی، حسن، مکارم الاخلاق، ترجمه سید ابراهیم میرباقری، نشر فراهانی، ج10، ص398، 1365.

[10]. نوری الطبرسی، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، نشر مؤسسه آل البیت الحیاء التراث، ج 14، ص192، 1409 ق.

[11]. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمدبن علی، مناقب آل ابی طالب علیهم السلام، نشر علامه، ج3، ص 345، 1409 ق.

[12]. نوری الطبرسی، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، نشر مؤسسه آل البیت الحیاء التراث، ج 14، ص192، 1409 ق.

[13]. حرعاملی، محمد، وسائل الشیعه، نشر اسلامیه، ج18، ص82، 1367.

[14]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، نشر دارإحیاءالتراث العربی، ج45، ص8، 1403 ق.

[15]. سوره نساء، آیه 34.

[16]. پوراصفهانی، مریم السادات، آثار تربیتی توحید افعالی در خانواده، پایان نامه کارشناسی ارشد، ص120، 1390.

[17]. بیانات رهبر معظم انقلاب در خطبه عقد، 11/5/1374

یا فاطمه الزهرا.    وظیفه مادری واقعا سخته