در حدیث معروفی از پیامبر (ص) آمده: «هر کس لقمه ای از حرام بخورد تا چهل شب نماز او قبول نمی شود و تا چهل روز دعای او مستجاب نمی گردد و هر گوشتی که از حرام بروید، آتش دوزخ برای آن سزاوارتر است و حتی یک لقمه نیز باعث روییدن گوشت می شود.»[1] منظور از روییدن می تواند این باشد که حتی یک لقمه دارای همان آثار و عواقب شوم است.
مسأله غذای حلال، عنوان جا افتاده ای است که در ممالک غیراسلامی بر درب مغازه های مختلف خودنمایی می کنند. به برکت رشد و گسترش روزافزون مسلمانان در دنیا و به ویژه در غرب، امروزه عموم غیرمسلمانان می دانند که مسلمین مقیدند تا غذای خود را با شرایطی خاص تناول کنند و بسیار اتفاق می افتد که از دوستان مسلمان خود، درباره چرایی غذای حلال سؤال می کنند.
حلال "نشان رضایت الهی است" و حرام "نشان عدم رضایت او". پروردگار مهربان، گونه خوردن و آشامیدن ما را بر مبنای حلال تشریع نموده است. آن چه می خوریم باید پاک، بهداشتی و به دور از ناپاکی ها باشد، مجموعه این بایدها و نبایدها، عنوان "غذای حلال" است که از حیث پاکی و سلامت حتی شماری از غیرمسلمانان را جذب خود نموده است.
حلال "نشان رضایت الهی است" و حرام "نشان عدم رضایت او".
آنچه مسلم است غذای پاک و حلال در روح و قلب انسان اثر نیکو و غذای حرام، اثر بدی می گذارد و مخصوصاً روح های لطیف و سبک با خوردن حتی یک لقمه غذای حلال یا حرام این اثر را به خوبی حس می کنند.
اثر غذاهای حلال در سبکی و نور باطن و توجه به عبادات و نیز اثر غذاهای حرام در سنگینی و کدورت و کسالت در عبادات به خوبی مشهود است و لذا در روایات بسیاری بر کسب حلال و اجتناب از حرام تأکید شده است که به گوشه ای از آن اشاره می کنیم:
رسول خدا (ص) در سه روایت چنین فرموده اند:
«عبادت هفتاد جزء است که بهترین جزء آن طلب روزی حلال است.»[2]
«هر کس لقمه حلال بخورد، فرشته ای بالای سر او می ایستد و برای او طلب مغفرت می نماید تا از خوردن دست بکشد.»[3]
«هر کس غذای حلال بخورد خداوند قلب او را تا چهل روز نورانی می گرداند.»[4] و امام صادق (ع) فرمودند: طلب رزق حلال را رها نکن، زیرا روزی حلال انسان را در دینش کمک می نماید.[5]
در مورد اجتناب از غذای حرام و کسب حرام هم روایات زیادی از رسول خدا (ص) وارد شده از آن جمله:
«هر کس از راه غیر حلال مالی به دست آورد، توشه اش به سوی آتش است.»[6]
«وقتی لقمه حرام در شکم کسی واقع شد، هر فرشته ای در آسمان ها و زمین او را لعنت می کنند.»[7]
«عبادت همراه با حرام خواری مانند ساختمان بر روی شن یا بر روی آب است.»[8]
اگر از منظر دیگر به غذای حرام نگاه کنیم، می بینیم بسیار در مورد آن سخت گیری شده است و در روایات یک لقمه از غذای حرام را هم تحریم و ممنوع دانسته اند و پیامدهای ناخوش و آثار سوء تغذیه حرام را در همان یک لقمه موجود می دانند و شاید به همین خاطر در عرف مردم و در دین به جای تعبیر از تغذیه حرام از لقمه حرام استفاده زیادی شده است، چون لقمه یعنی چیزی که در یک مرحله خورده می شود و کوچک ترین واحد غذا می باشد.
برای شناسایی و شناخت تغذیه حرام یکی از بهترین ابزارها، صحبت و گفتگو پیرامون ویژگی ها و خصوصیات آن می باشد. همان طور که قبلاً بحث شد غذای حرام و یا مال و تصرفات نامشروع شاید از لحاظ فیزیکی و ظاهری با غذاهای پاک و طیب فرقی نداشته باشد، اما اگر از منظر معصومین (ع) یعنی کسانی که به حقیقت و ماهیت واقعی اشیاء و احکام آگاهی دارند به قضیه نگاه کنیم و تمام پیامدها و مضرات سوء آن را لحاظ نماییم ما هم با امیرمؤمنان حضرت علی (ع) هم کلام خواهیم شد که می فرمایند: «بد خوراکی است خوراک حرام.»[9]
امام کاظم (ع) می فرماید: «حرام افزون نمی گردد و اگر افزون گردد برکت در آن نخواهد بود و اگر انفاق شود اجری ندارد و آن چه به جای بگذارد توشه اوست به سوی آتش.»[10]
همان طور که در این حدیث اشاره شده است غذا و تصرف حرام، برکت و نما ندارد و رشد و فلاحی برای انسان به بار نمی آورد و می توان اشاره کرد که امروزه آن چه زندگی را برای ما تنگ می کند و بی برکتی در مال و سختی و مشقت را در پی می آورد، ناشی از احتمالاً تصرفات حرام است. در گوشه و کنار جامعه شما افرادی را سراغ دارید که درآمد بسیار خوبی دارند و خرج شان با دخل شان سازگار می باشد، اما در آخر از نظر اقتصادی همیشه شکایت دارند و می نالند، می توان گفت که این ها مال بی برکتی دارند.
از مجموعه این احادیث روشن می شود که انسان باید در کسب خود دقت کند تا حلال باشد و در نتیجه غذایی که می خورد حلال باشد تا اثرات آن در قلب و روح او، نورانیت و لطافت باشد و عباداتش مقبول درگاه حضرت حق واقع گردد.
منبع: ماهنامه راه قرآن (60)
