آیین روز عاشورای تفت با چاووشی‎‎خوانی تعدادی از  چاووشی‎‎خوانان بر بالای حسينيه امام تفت آغاز می‎‎شود که برنامه نخل‌برداري از مهمترين بخش‏‏‎های اين مراسم بشمار مي‌آيد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ايسنا) –منطقه يزد، آداب و رسوم عزاداری محرم از جمله پدیده‌های فرهنگی است که با حفظ عناصر اصلی، به زیور خلاقیت‌های اجتماعی و فرهنگی و اقلیمی جوامع و مناطق مختلف آراسته شده و اگر چه دارای مضامین  واحدی است اما به تبع اختلافات اقلیمی و حوزه‌های فرهنگی، با نمودهای مختلفی پا به عرصه ظهور گذاشته و بر جذابیت هر چه بیشتر خود، دامن می‌زند.

"نخل و نخل‌گرداني" يكي از شيوه‌هاي رايج عزاداري حضرت امام حسين(ع) در ماه محرم خصوصاً روز عاشوراست كه در دوره صفويه با رواج مذهب شيعه در ايران رونق بيشتري در برخی نقاط كشور گرفته است.

"نخل" يا به اصلاح يزدي‌ها "نقل" محدوده معنایی نامشخصي دارد، ولي قطعاً در وهله نخست، برای هر بيننده‌اي یادآور و تداعی‌کننده درخت خرماست و شاید مهمترین رواج این نام و رسم در سوگواري عزاي سيدالشداء(ع) این باشد که در روایات و اعتقادات مردم، پیکر مقدس امام حسین (ع)، روی شاخه‌های درخت خرما قرار گرفته و به محل دفن حمل شده ‌است.

البته صاحبنظران دیگری همچون دکتر اسلامی ندوشن، نخل را بی‌شباهت به درخت خرما مي‌دانند و بر این عقیده هستند که  نخل شباهت بسیاری به درخت سرو دارد چرا که سرو در فرهنگ عامه یعنی جاودانگی، رشادت و زندگی اخروی و آزادگی که یادآور روحیات و خصایص امام حسین(ع) است.

براساس برخي تعاريف ديگر، نخل نمادی از یک تابوت بزرگ و بلند است که در روز عاشورا بر آن خنجر و شمشیر و پارچه‌های قیمتی و چندین آيینه بسته و آن را به عنوان تابوت امام حسین(ع) حرکت می‎‎دهند.

آیین نخل‌بندی در دارالعباده یزد غالباً از چند روز پیش از شروع ماه محرم آغاز می‎‎شود و حداقل یک هفته به طول می‌انجامد.

در طول این مدت، باباهای میدان، زیورآلات و وسایل مربوط به تزئین نخل را از انبار بیرون آورده و تمام روز را با پاهای برهنه به این امر می‌پردازند. البته بستن نخل نیاز به مهارت و سلیقه خاص دارد و خادمان میدان، شیوه‌های آن را از پدر و اجداد خود آموخته‌اند.

نخل‌های بزرگ مانند نخل‌های میدان امیرچخماق،میدان امام تفت یا نخل مهریز، پس از تزئین شدن بسیار سنگین و وزن آنها به چندین تن می‌رسد لذا برای بلند کردن و حرکت دادن آنها نیروی بسیاری لازم است.

روز عاشورا و در هنگامه بلند کردن نخل، ‌ده‌ها تن از مردان محل با پاهای برهنه، زیر پایه‌های نخل رفته و آن را با عظمت تمام به حرکت در می‌آورند و چون جنازه‌ای باشکوه، آن را از میان موج جمعیت عزاداران عبور می‌دهند.

یکی از بزرگترین آیین‎‎های نخل‌‌برداری در استان یزد در شهرستان تفت برگزار می‎‎شود که بارها در سالیان اخیر از شبکه‌‌های سراسری نیز به نمایش در آمده است.

"مهدی جمالیان" مسئول میراث فرهنگی شهرستان تفت در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) – منطقه يزد، در مورد مراسم نخل‌برداري در حسينيه امام تفت می‎‎گوید: آيين نخل‌برداري شهر تفت در عصر روز عاشورا با هيجان معنوي خاصي در این حسينيه برپا مي‌شود و خيل عاشقان اباعبدالله را از سراسر كشور بسوي خود جلب مي‌كند.

وی اظهار می‎‎کند: شهرستان تفت داراي دو نخل بزرگ است که يکي درميدان شاه‌ولي(امام) و ديگري در ميدان گرمسير نگهداري مي‌شود.

جمالیان با بیان این که حسينيه شاه‌ولي مهمترين مرکز تجاري شهر تفت است که احتمالاً در دوره صفويه به عنوان مرکز مهم عزاداري امام‌حسين( ع) در نظر گرفته ‌شده است، تصریح می‎‎کند: طبق اسناد و مدارک موجود در سال 1261 جهت تقويت‌بخشي و مرمت حسينيه توسط يکي از متمولين شهر، املاک نسبتاً زيادي نظير مغازه‌هاي موجود در اطراف حسينيه و مياه قنوات شهر وقف شده است که هم اکنون عمده مراسم براساس اين موقوفات صورت مي‌گيرد.

وی در مورد برنامه روضه‌خواني در این محل می‎‎گوید: ابتدا عده‌اي به عنوان ذکر به پشت‌بام حسينيه رفته و اشعاري را به عنوان چاووشي مي‌خوانند و با اين عمل شروع مراسم را اعلام مي‌کنند که برنامه نخل‌برداري از مهمترين بخش‏‏های اين مراسم بشمار مي‌آيد.

این مسئول عنوان می‎‎کند: نخل بزرگ حسينيه امام (ره) از چند روز قبل از مراسم، سياه‌پوش و تزئين می‌‌شود و عمدتاً بستن نخل‌ها و آذين‌بندي آنها در اين شهرستان از روز پنجم محرم آغاز و تا شب عاشورا به پايان مي‌رسد .

به گفته‎‎ی وی، بستن نخل مهارت و سليقه‌اي خاص لازم دارد که علم آن از پدر به پسر مي‌رسد به نحوی که ابتدا بدنه آن را با پارچه سياه مي‌پوشاندند و آنگاه روي پارچه سياه را شمشيربندان مي‌کنند به طوری که صدها شمشير و قمه و خنجر برهنه که از جنس بسيار عالي هستند و نام سازنده‌شان روي آنها نقش شده بر دو بدنه نخل بسته مي‌شود بدان‌گونه که جلو و عقب نخل شمشيرآجين مي‌شود و هيچ جاي خالي باقي نمي‌ماند.

وی ادامه می‎‎دهد: آنگاه روي شمشيرها تزئين‌هاي ديگري جاي مي‌گیرد که عبارت هستند از چند آينه بزرگ، منگوله‎‎ها، ‌دستمال‌هاي ابريشمي رنگي و زري‌ها و ‌بر تارک نخل، جقه‌هاي فلزي از جنس فولاد و برنج و بر نوک جقه‌ها نیز میوه‎‎های انار و به مي‌گذارند.

جمالیان می‎‎گوید: براساس يك سنت ديرينه، هيات محله "سرده" تفت از محله خود حركت کرده و با نوحه خواني به حسينيه شاه ولي تفت نزديك مي‌شوند و به محض نزديك شدن اين هيات، همهمه‌اي در ميان خيل عزاداران حاضر در حسينيه برپا و فضاي روحاني خاصي بر اين مكان حكمفرما مي‌‎‎شود.

وی در ادامه بیان می‎‎کند: هيات "سرده" كه تا زمان ورود به حسينيه، آرام آرام نوحه مي‌خوانند پس از ورود به حسينيه، ناگهان از جا كنده شده و در حالي كه به سر و سينه مي‎‎زنند و "حسين حسين" مي‌گويند، دوان دوان به طرف نخل رفته و در زير آن قرار مي‌گيرند.

وی ادامه می‌‌دهد: در اين زمان، ديگر عزاداران هيأت‌هايي كه از قبل در زير نخل منتظر بوده‌اند،به اتفاق هيات "سرده" با گفتن ذكر "يا علي"، نخل را از جا كنده و آن را به حركت در مي‌آوردند.

معاون میراث فرهنگی تفت اضافه می‌‌کند: نخل پنج ‌بار به دور حسينيه بزرگ امام(ره) تفت چرخيده و در اين زمان بانگ مقدس اذان، فضاي حسينيه را عطرآگين مي‌كند و ديگر عزاداراني كه در حسينيه حضور دارند، در حالي كه به سر و سينه خود مي‌زنند و اشك مي‌ريزند، نخل‎برداران را همراهي مي‌كنند.

به گفته وی، فضاي حسينيه تفت در اين زمان از آنچنان شور معنوي برخوردار است كه بايد در صحنه بود و عشق به حسين و اهل بيت را با تمام وجود حس كرد.

وی اظهار می‎‎کند: عاشقان امام حسين(ع) پس از گذاشتن نخل به روي زمين، در حالي كه آواي "حسين حسين" آنها، حسينيه را به لرزه درآورده ‌است، به جلوي تكيه عزاخانه رفته و به شدت بر سر و سينه خود مي‌زنند و اشك ماتم مي‌ريزند.

جمالیان می‎‎گوید: پس از آن يكي از نوحه‌خوان‌ها با اشعار خود خيل جمعيت را به سينه زدن وامي دارد و در اين لحظه است كه تمام حاضران در حسينيه و اطرف آن يك دست شده و در عزاي امام حسين(ع)،سينه مي‌زنند.

این مسئول در پایان نیز خاطرنشان می‎‎کند: هيات سرده تفت، پس از پايان اين آيين، با مراسم خاصي به سمت حسينيه سرده حركت مي‌كند تا آيين شام غريبان را برگزار كند.