تا شهدا: چهارم شهریورماه ۱۳۶۷، در حالی که آتش بس رسمی بین دو کشور ایران و عراق برقرار شده بود، شورای امنیت برای اولین بار به صورت تلویحی کاربرد مکرر عراق از بمب‌های شیمیایی علیه نظامیان و غیرنظامیان ایرانی را تأیید کرد. قطعنامه ۶۲۰ جدا از نقایص اساسی‌اش، مهمترین سندی است که شورای امنیت طی هشت سال استفاده مکرر عراق از سلاحهای شیمیایی علیه افراد غیرنظامی و نظامی ایران صادر کرده است. بعثی‌ها از ماه‌های آغازین جنگ تسلیحات شیمیایی را علیه رزمندگان و ملت ایران مورد استفاده قرار داده بودند. با هم مروری به تاریخچه بمباران شیمیایی دشمن در دفاع مقدس می‌اندازیم.
اولین ماه جنگ
در باور خیلی از مردم، حتی آن‌ها که علاقه‌مند به تاریخ دفاع مقدس هستند، عملیات خیبر اولین کاربرد تسلیحات شیمیایی توسط دشمن است. در این عملیات عراق برای اولین بار به صورت گسترده از بمب‌های شیمیایی استفاده کرد، اما اولین کاربرد بعثی‌ها از چنین تسلیحاتی به سال‌ها قبل از عملیات خیبر و به اولین ماه جنگ برمی‌گردد. ۲۳ مهرماه ۱۳۵۹ در محور دزفول به هویزه، برای اولین بار عراق از عامل خردل استفاده کرد. در این روز بعثی‌ها چهار بار از سلاح شیمیایی استفاده کردند که یک شهید و ۱۰ مجروح بر جای گذاشت.
درست سه ماه بعد در ۲۳ دی ماه ۱۳۵۹ نیز عراقی‌ها باز یک حمله شیمیایی را در دامنه بلندی‌های میمک انجام دادند. از ۱۹ دی ماه رزمندگان ارتشی با کمک عشایر منطقه، عملیاتی را برای بازپس گرفتن بلندی‌های میمک انجام داده بودند که بعثی‌ها بر آن شدند با بمباران شیمیایی منطقه، رزمندگان را از رسیدن به اهدافشان باز دارند. بمباران دی ماه در مقیاس وسیع‌تری در مهرماه ۵۹ بود چراکه ماحصل آن ۴۰ شهید و ۱۰۰ مجروح بود.
تحول در سال ۶۲
سال ۶۲ را باید سال تحول در استفاده بعثی‌ها از تسلیحات شیمیایی بدانیم. در تیرماه همین سال، عراقی‌ها به شکل نسبتاً گسترده‌ای بمب‌های شیمیایی خود را علیه رزمندگان کشورمان به کار بردند. وقتی نیرو‌های ایرانی عملیات والفجر ۲ را در تاریخ ۲۹ /۴/ ۶۲ در منطقه عمومی پیرانشهر آغاز کردند، عراق برای جلوگیری از شکستش، به مدت هشت روز منطقه عملیاتی را بمباران کرد. این فاجعه تا تاریخ ۲۵ /۵/ ۶۲ ادامه یافت. حدود ۱۰۰ شهید از رزمندگان و حتی مردم عادی ماحصل این حملات وحشیانه بود.
کمی بعد در عملیات والفجر ۴ نیز باز دشمن از تسلیحات شیمیایی استفاده کرد. از تیرماه ۶۲ به بعد، عراق به هر بهانه‌ای از تسلیحات ممنوعه بهره می‌برد. نهایتاً در اسفند ماه همین سال (۱۳۶۲) طی عملیات خیبر فاجعه‌ای انسانی رخ داد. رزمندگان حاضر در عملیات خیبر با چنان حملات وسیع و افسار‌گسیخته شیمیایی دشمن روبه‌رو شدند که تعداد زیادی از مجروحان شیمیایی این عملیات برای مداوا به کشور‌های اروپایی اعزام شدند. واکنش‌هایی نیز در سطوح بین‌المللی انجام گرفت، اما هرگز عراق به خاطر این موضوع مورد شماتت قرار نگرفت.
۶۰۰ حمله شیمیایی
حملات شیمیایی بعثی‌ها تا پایان جنگ بار‌ها و بار‌ها ادامه یافت. شمار این حملات به چیزی در حدود ۶۰۰ مورد رسید، اما نهاد‌های بین‌المللی همانند شورای امنیت که مصوباتش ضمانت اجرایی داشت هرگز اقدامی علیه وحشی‌گری بعثی‌ها انجام ندادند. نهایتاً وقتی در هفتم تیرماه ۶۶ بعثی‌ها سردشت و سپس در ۲۵ اسفندماه حلبچه را بمباران کردند، تحرکاتی از سوی نهاد‌های بین‌المللی انجام گرفت. ماحصل این اقدامات تصویب قطعنامه ۶۱۲ در اردیبهشت ماه ۱۳۶۷ بود. قطعنامه‌ای که در آن شورای امنیت حتی به خود زحمت نداد به صراحت عراق را به خاطر کاربرد تسلیحات شیمیایی علیه غیرنظامی‌ها محکوم کند. در این قطعنامه از کشور خاصی نام برده نشد و تنها از دو طرف می‌خواست در خصوص کاربرد تسلیحات ممنوع خویشتنداری نشان بدهند.
قطعنامه ۶۲۰
بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در اواخر تیرماه سال ۱۳۶۷ تحولات گسترده‌ای در جبهه‌های جنگ رخ داد. دشمن از جنوب و غرب مرز‌ها دوباره یورش آورد. سپس منافقین وارد عمل شدند که تا ۱۰ مردادماه هم آن‌ها سرکوب شدند و هم عراقی‌ها از مرز‌های جنوبی بیرون رانده شدند. اما در شرایطی که احساس می‌شد جبهه‌ها رنگ آرامش به خود گرفته است، ناگهان عراقی‌ها در روز ۱۱ مردادماه ۶۷ شهر اشنویه در استان آذربایجان غربی را بمباران شیمیایی کردند. ماحصل این اقدام و مجموع حملاتی که بعثی‌ها با بمب‌های شیمیایی انجام داده بودند باعث شد تا در چهارم شهریورماه ۱۳۶۷، شورای امنیت قطعنامه ۵۹۸ را تصویب کند. این قطعنامه استفاده مکرر عراق از تسلیحات شیمیایی را تأیید کرده بود و از کشور‌های دیگر خواسته بود از دادن مواد شیمیایی به عراق و ایران ممانعت کنند، اما قطعنامه ۶۲۰ در حالی تصویب شد که دیگر جنگی در کار نبود، چون نوشدارویی بعد از مرگ سهراب بود./روزنامه جوان
