بیرجند شهری آرام و خلوت است که به خاطر کاج‌های بسیار و کهنسال آن سرزمین کاج‌ها نامیده می‌شود. اگر به دنبال سفری در نهایت آرامش هستید که بتوانید به راحتی و بدون صرف وقت زیاد در مسیر بین جاذبه‌های گردشگری آن تردد کنید و با ازدحام جمعیت روبرو نباشید بیرجند با داشتن آثار چشمگیر تاریخی و طبیعی می‌تواند بهترین گزینه باشد.
چمدان : بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی شهری تاریخی است که آثار سکونت و یا گذر انسان در دوره پیش از تاریخ در آن وجود دارد و زمان هخامنشیان، اشکانیان ساسانیان جزء ایالات شاهنشاهی محسوب می‌شده و در دوره صفوی نیز بخش حاکم نشین بوده و مظاهر کالبد شهری در آن ایجاد می‌شود.
جهانگردانی همانند مارکوپلو نیز در سفرنامه‌های خود از بیرجند یاد کرده‌اند بنابراین این شهر علاوه بر آثار طبیعی خاص و اقلیم ویژه آن منطقه، آثار تاریخی بسیاری دارد.
بیرجند یک اثر تاریخی ثبت جهانی یعنی باغ اکبریه را در خود جای داده و دسترسی و فاصله آن با اثر طبیعی و جهانی بیابان لوت نیز بسیار آسان و کوتاه است.
بیابان لوت اثری محصور میان چند استان است که در بخشی از آن که در حوزه استان خراسان جنوبی قرار گرفته، فسیل‌های دایناسورهایی که بین ۶۰ تا ۲۲۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کردند، کشف شده‌است. بیرجند در زبان پارسی باستان به معنی شهر صاعقه است.
جاذبه های تاریخی
مجموعه باغ و عمارت جهانی اکبریه از جمله مهم‌ترین آثار بیرجند به حساب می‌آید که در قالب پرونده باغ‌های ایرانی به ثبت جهانی رسیده‌است، این باغ قاجاری با اسلوب باغ ایرانی شاملی دو عمارت، استخر و باغ محصور در درون شهر و در خیابان معلم قرار دارد. باغ این مجموعه به خاطر گل‌های تاج خروس، درختان کاج و گیاهان دارویی بسیار معروف است.
مجموعه اکبریه که متعلق به خاندان شوکت الملک از خانواده‌های مشهور بیرجند بوده توسط یکی از نوادگان این خاندان و آخرین صاحب این عمارت اسدالله اعلم برای احداث موزه وقف آستان قدس رضوی می‌شود.
بخش‌هایی از عمارت اکبریه اکنون به موزه مردم شناسی و باستان شناسی تبدیل شده‌است که در آن سنگواره‌های بسیار جالبی از این منطقه قرار دارد.
باغ اکبریه
عمارت اکبریه
مجموعه باغ و عمارت شوکت آباد در فاصله ۵ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند و روبروی دانشگاه بیرجند قرار دارد و شامل حصار، برج‌های دیده بانی، سردر ورودی، عمارت اصلی با معماری زیبا، حوضخانه، عمارت نارنجستان، باغ، اصطبل و فضاهای خدماتی است که از دوره قاجار به جای مانده و محل زندگی خانواده شوکت الملک بوده است.
عمارت و باغ شوکت آباد
قلعه تاریخی بیرجند بر فراز تپه‌ای مشرف بر بافت مسکونی شهر قرار دارد. این قلعه دارای طرح چهار ضلعی بوده و دارای ۶ برج خشتی در چهار گوشه و میانه باروی غربی و جنوبی است. میان عامه مردم معروف است که از برخی خانه‌های داخل شهر نقبی به درون قلعه قرار دارد، این نقب‌ها در گذشته برای جابه جایی و پناه گرفتن مردم به قلعه در موارد اضطراری بوده است.
قلعه بیرجند
ارگ کلاه فرنگی (ارگ امیرحسنخان) به عنوان دارالحکومه محل حکمرانی امیر معصوم خان بوده که در اواخر دوره زندیه احداث شده است. بنای مزبور به طور کلی از نظر فرم معماری با سایر بناهای شهری متفاوت است. این ارگ به شکل ۶ ضلعى و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید است و تزئینات معماری و مقرنس‌های بسیار زیبایی دارد.
ارگ کلاه فرنگی
از جمله سایر آثار تاریخی بیرجند می‌توان به باغ و عمارت رحیم آباد، ارگ بهارستان که محل پناه گرفتن کریمخان‌زند بوده، ساختمان پست قدیم، مسجد چهار درخت، باغ و عمارت بهلگرد، خانه اعتمادی نیا، مجموعه، تکیه نواب، مدرسه شوکتیه و … اشاره کرد.
حسینیه نواب
ساختمان پست
ارگ بهارستان
مدرسه شوکتیه
مسجد چهاردرخت
جاذبه‌های طبیعی
بند دره سدی است تاریخی که مهم‌ترین بند تاریخی بیرجند به حساب می‌آید، آب در پشت این بند دریاچه‌ای را ایجاد کرده و اطراف آن به تفرجگاه تبدیل شده است.
بیرجند درختان کهنسال بسیاری دارد که برخی از آنها قدمت ۵۰۰ ساله دارند، از جمله این درختان می‌توان به درخت کهنسال بنه رچ، درخت کهنسال یکه درخت و درخت کهنسال بنه اشاره کرد.
بنه رچ
مزارع زیبای زرشک و زعفران در آبان ماه که منظره‌ای بی‌نظیر ایجاد می‌کنند نیز از جمله مهم‌ترین جاذبه‌های بیرجند به حساب می‌آیند.
مزرعه زعفران
زمین زرشک
رقص ویژه خراسان جنوبی
رقص چوب بازی، رقص دهل نوازی، رقص درو گندم و… رقص‌های مهم این منطقه است که با لباس محلی، دهل وسرنا و … اجرا می‌شود.
موزه مردم شناسی
در بیرجند کجا بمانیم؟
بیرجند ۴ هتل دارد که دوهتل ۱ ستاره و ۲ هتل ۳ ستاره است، بیرجند ۲ اقامتگاه بومگردی و ۷ مهانپذیر نیز دارد.
غذای بنفش در خراسان جنوبی | پخت خورشت با پسته کوهی
غذا
قوروت یا همان کشک بنفش بیرجندی، قوورمه، اشکنه عدس و بنه از جمله غذاهای سنتی بیرجند است.
سوغات
محصولات کشاورزی این منطقه همانند زرشک، زعفران، عناب و آلو مهم‌ترین سوغات بیرجند محسوب می‌شود. همچنین انواع مختلف کشک را می‌توان در بیرجند تهیه کرد. نبات هل و زعفران نیز از جمله دیگر خوراکی‌های این شهر به حساب می‌آید. پارچه‌های نخی ویژه این شهر که به عنوان حوله استفاده می‌شود نیز از جمله سوغاتی‌های معروف این شهر است.
