طولانی ترین دیوار ایران
شاید باور اینكه ایرانیان روزگاری دیوارهای بلندی ساخته‌اند تا بتوانند این سرزمین را از هجوم دشمنان خارجی محافظت كنند، برای خیلی از ما سخت باشد اما حقیقت این است كه دیواری در شمال ایران به نام قزل آلان یا دیوار گرگان یا «مارسرخ» وجود داشته است.
دیوار گرگان یا مار سرخ که قدمت آن به بیش از 1700سال قبل می رسد به نظر كارشناسان طولانی‌تر از دیوار آدریان روم بوده كه نشان‌دهنده دانش معماری ایرانیان است و اینكه ایرانیان در ساختن بناهای بزرگ و سازه‌های دفاعی بسیار بهتر از رومیان باستان بوده‌اند. عده‌ای معتقدند كه به این دیوار سد سكندر هم می‌گفتند. این دیوار از شرق دریای خزر واقع در خواجه نفس شروع می‌شود و بعد از گذر از شمال آق‌قلعه و گمیشان و شمال گنبد به طرف شمال غرب می‌رود و سرانجام در كوه‌های پیش‌كمر به پایان می‌رسد.
مسیر دیوار را از روی آجرهایی كه در زمین وجود دارد پیدا كرده‌اند و حتی در برخی از مكان‌ها با كاوش‌هایی اتاق‌ها و بناهایی را هم از دل زمین بیرون آورده‌اند. برخی طول اولیه این دیوار را بیش از 210كیلومتر تخمین می‌زنند. البته محمدیوسف كیانی، باستان‌شناس ایرانی در سال 1350، با انجام مطالعاتی طول دیوار را حدود 175 كیلومتر برآورد كرده است.
در طول این دیوار بیش از 30 دژ دفاعی ساخته شده كه محل استقرار سربازان بوده است. ابعاد دژها از 120 در 120متر تا 240 در 300 متر متغیرند. جوی یا كانال انتقالی آبی به عمق بیش از 6 متر در سراسر دیوار امتداد داشته و آب را به نقاط مختلف آن می رسانده است. عرض این دیوار در مناطق كوهستانی 2 متر و در دشت‌ها حتی 10 متر است. گفته می شود آجرهای بزرگ این دیوار به ابعاد 41 در 41 و قطر 10 سانتی‌متر در ده‌ها كوره آجرپزی پخته شده است.
چندی پیش مطالعات باستان‌شناسی در ضلع شمالی دیوار گرگان، بقایای شهری از دوره ساسانی و آثاری از عصر آهن را نشان داد. شهری با حدود 50 هكتار وسعت که وجود زغال، سفال و استخوان‌های جانوری در آن نشان می داد
این شهر ساسانی روی محوطه‌ای از عصر آهن قرار گرفته است
ژاك دمرگان فرانسوی، حدود 100 سال پیش بخشی از مسیر دیوار را از روی نقشه ترسیم كرد. بعد از او «آرن» دیگر باستان‌شناس فرانسوی بخش دیگری از دیوار گرگان را به‌صورت پیمایشی، شناسایی و معرفی كرد.به نظر می‌رسد نخستین كسی كه توانست دیوار سرخ گرگان را ببیند، اریك اشمیت، خلبان آمریكایی بود كه با هواپیمای خود در سال 1316 خورشیدی، هنگام عكاسی از نقاط باستانی ایران، مسیر این دیوار را یافت. اشمیت وقتی كه در منطقه گرگان پرواز می‌كرد متوجه شد دیوار قرمزرنگی از سمت دریا به طرف كوه های پیش كمر امتداد دارد. او از آن دیوار عكس‌های زیادی گرفت. در حقیقت همین عكس‌ها سند مهمی برای باستان‌شناسان ایرانی و خارجی شد تا بتوانند تحقیقات بیشتری روی این دیوار انجام دهند.
این در حالی است که چندی پیش مطالعات باستان‌شناسی در محوطه ای واقع در ضلع شمالی دیوار گرگان، بقایای شهری از دوره ساسانی و آثاری از عصر آهن را نشان داد. شهری با حدود 50 هكتار وسعت که وجود زغال، سفال و استخوان‌های جانوری در آن نشان می داد این شهر ساسانی روی محوطه‌ای از عصر آهن قرار گرفته است.
علاوه بر این، بررسی‌های ژئوفیزیك نشان دادند كه این شهر خیابان‌های دسترسی به یكدیگر، بناهای مسكونی و حصاری به دورش داشته است. هم‌چنین ارگ شهر در قسمت مركزی قرار دارد و در اطراف آن خندقی واقع شده
