لباس سنتی نشانه هویت و فرهنگ مردمان هر منطقه است. با کجارو همراه باشید تا با پوشاک سنتی مردان و زنان سرزمین کهکیلویه و بویر احمد آشنا شوید.

 پوشاک مردان

کلاه: در قدیم مردان کلاه نمدی کوچکی به سر می‌گذاشتند که به آن «تیارس» می‌گفتند. شکل کلاه هر ایل موجب تشخیص هویت ایلی او بود، مثلا در ایلات بختیاری کلاه عموما سیاه‌رنگ و از جنس نمد بود و نوع مرغوب آن از «گز» (موی بز) بافته می‌شد. کلاه دیگر شب‌کلاه نام داشت و مورد استفاده شکارچیان و شبگردان بود و از نمد و موی گوسفند بافته می‌شد.

تنبان و شلوار: تنبان‌های عشایر قدیم کهگیلویه برخلاف تنبان‌های بختیاری‌ها که بسیار گشاد و دامنه‌دار است، جمع و جور و لبه پایین آن تنگ بوده و گاهی اوقات مانند شلوارهای کنونی افغانی و بلوچستانی دکمه‌هایی بر پاشنه آن‌ها دوخته می‌شد که در هنگام جست و خیز مانع حرکت نباشد. بزرگان ایلی بر روی تنبان یا زیرشلوار، شلوار یا شلوال می‌پوشیدند که رنگ آن سیاه و جنس آن از نوع دبیت بود. طبقه فقیر و زیردست تنها از تنبان استفاده کرده و تمام وقت آن را می‌پوشیدند.

شال: شال که تقریبا همانند کمربند از آن استفاده می‌شود در عشایر یکی از مهم‌ترین اجزای لباس بوده و گاهی طول پارچه آن به ۲۰ الی ۲۵ متر می‌رسد. پارچه شال‌های مرسوم میان عشایر به استثنای طبقه سادات، به رنگ سفید یا قهوه‌ای بوده و در طبقه بزرگان نوع مرغوب آن از دبیت، کرپ و ساتن و در طبقات پایین‌تر از چلوار و متقال است. عشایر شال‌ها را به طرز ویژه‌ای می‌پیچند تا خوش‌نما بوده و برجستگی گره زیبای آن مشخص باشد.

سدره، کلیجه، جلیسقه: این سه پوشش را چوقه، سرداری و نیم‌تنه نیز می‌گویند. سدره یا سرداری و چوقه را ایلات بختیاری و بهمئی کهگیلویه که خود بافنده نوعی از آن به رنگ‌های سیاه و سفید و بدون آستین بودند، روی پیراهن و گاهی قبا می‌پوشیدند. در میان دیگر ایلات جلیسقه (نیم‌تنه) نیز مرسوم بود. در قسمت‌هایی از ایلات بختیاری و بهمئی و سردسیر هنوز این پوشش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ارخالق: به آن دلگ و قبا نیز گفته می‌شود. قباهای قدیم که نمونه‌های آن در حجاری‌های باستانی دیده می‌شود، مانند پیراهن تا سر زانو بوده، ولی به تدریج شکل آن تغییر یافت و تا پشت ساق پاها کشیده شد. رنگ قباها و ارخالق عشایری الوان و مخطط و از جنس پارچه‌های براق و چشمگیر است.

حله، عبا، جوقه: در گذشته حله را جهت سبکی و کم‌وزنی آن روی قبا و در تابستان‌ها بدون قبا می‌پوشیدند و بندی به صورت چپ و راست (ضربدر) به نام «زناره» و شاید ماخوذ از «زنار»، دور آن می‌بستند. گل و منگوله‌های سفید، سرخ، بنفش و سبز آویخته از پشت آن همانند با تزئینات سیاه چادر و گلیم‌های عشایری بود. حله یا عبای مرغوب، نازک، از جنس پشم شتر و به رنگ‌های سیاه، قهوه‌ای و سفید بود و لباس محترمانه افراد اعم از خان و کدخدا و طبقات سادات و مشایخ بود. نوع دیگر حله که ضخیم‌تر و از نظر ارزش گران‌بهاتر بود، «جوقه» نام داشت و بزرگان و سالمندان محلی پس از منسوخ شدن «کوردکی» یا «کین» جهت نمایش بزرگی خود می‌پوشیدند.

گیوه، کفش، ارسی: پاپوش‌های مرسوم در این سرزمین، لگار، موزه، گیوه، ارسی و کفش نام داشت. لگار و موزه که کهنه آن‌ها را «لچه» می‌نامیدند از پاپوش‌های قدیمی بوده است. گیوه و ملکی از صنایع پاپوش‌سازی دوره‌های بعد است. نوعی گیوه که کف آن از لاستیک بود به نام «گیوه قلاتی» از حدود سال‌های ۱۳۳۰ به وجود آمد که هنوز کمابیش ساخته می‌شود. بهترین گیوه‌ها در نواحی فارس و اصفهان و خوزستان ساخته می‌شود. امروزه گیوه‌سازی کمی وجود دارد و اسم «ارسی» به کفش تغییر یافته و مانند کفش‌های چرمی امروزی است.

کپنک یا کردکی: کپنک جامه خاص چوپانان و شبانان بود. این نوع جامه شبانی که اکثرا در فصل زمستان و بهار می‌پوشیدند زیرا باران در آن اثری نداشت. در گذشته لباس خاص روسای ایلات بود و بعدها ویژه شبانان شد. از پشم و به صورت نمد بافته می‌شود و همانند قبا، ولی گشادتر است.

پوشاک زنان

دلگ یا ارخالق: دلگ نوعی کت زنانه با آستین‌های بلند است که در رنگ‌های مختلف و به اقتضای سن شخص، با تزئینات زیبایی در فصول سرد و مراسم عروسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جامه زنانه (جومه): این تن‌پوش از ۲/۵ تا ۳ متر پارچه در رنگ‌های شاد و متنوع و به صورت آستین‌دار و چاک‌دار دوخته می‌شود. بلندی این تن‌پوش معمولا تا مچ‌پا است.

کلاه زنانه: کلاه‌های زنانه (عرق‌چین) از پارچه‌ای الوان و دست‌دوز که زنان عشایر آن را می‌دوزند. شکل این کلاه در ایلات بویراحمد و کهگیلویه متفاوت است، به این صورت که در مناطق چرام، بویراحمد، باشت و دشمن‌زیاری همانند کلاه‌های زنان مناطق ممسنی و قشقایی، کوچک و سبک بوده، اما در ایلات بهمئی و طیبی  این کلاه بزرگ‌تر است و بر لبه آن مهره، منجوق و پول‌های طلا و نقره می‌دوزند. البته در میان ایلات ممسنی و قشقایی و بویراحمدی نیز تزئینات بر کلاه از جمله پولک‌دوزی و دوخت پول‌های نقره و سکه‌های طلا مرسوم است. این کلاه‌ها بیشتر از پارچه‌های مخمل رنگارنگ دوخته می‌شود و با دو نخ زیر گلو بسته می‌شود.

روسری و چارقد: در ایلات به روسری، مقنعه، لچک و مینا نیز گفته می‌شود. مینا خاص زنان میانسال و جاافتاده و لچک و چارقد که اکثرا سفید و الوان است، مورد استفاده زنان جوان و عروسان و دختران است. روسری و مینا را از تورهای سفید و سیاه درست می‌کنند. سفید و رنگین آن را جوانان و سیاه را زنان سالخورده می‌پوشند. بستن مینا در کهگیلویه با بویراحمد تفاوت دارد. در بویراحمد، باشت و چرام مینای کم‌طول و عرض مورد پسند است، اما زنان ایلات طیبی و بهمئی از مقنعه‌هایی که شرابه‌های آن تا کمربند آویخته و بیشتر مو و چانه را می‌پوشاند، استفاده می‌کنند.

دستمال: زنان دستمال را روی مقنعه و کلاه می‌پوشند. نحوه بستن و شکل دستمال در ایلات بختیاری، بهمئی و طیبی با ایلات بویراحمد، چرام، باوی و دشمن‌زیاری تفاوت دارد. دستمال‌های ابریشمی سبک و کم‌طول و عرض و الوان را پشت کلاه قرار می‌دهند، به طوری که مو و پول‌های طلا و نقره دوخته شده روی کلاه یا نوار تیره زرد رنگ آن به نام «اراج» یا نوار پیدا است. دستمال زنان جوان، الوان و زنان سالخورده و صاحب اولاد همگی سیاه رنگ است. اکنون دستمال‌بندی فقط میان زنانی که حافظ سنت ایلی هستند رایج است.

جوراب: جوراب نوعی پاپوش زنانه و مردانه بود که به وسیله زنان بافته می‌شد و کفی چرمی به وسیله کفشگران شهری به آن وصل می‌شد.