سفر به اولین شهر جهان که سد از داخل آن می‌گذرد | مسجد سرخ و اولین سایت پرنده نگری اینجاست | «میوژاو» ؛ نوشیدنی اصیل مهابادی‌ها
می‌گویند اولین شهر جهان و از معدود شهرنشینی‌های دنیاست که سد آبی در داخل شهر در جریان است و همین امر به زیبایی‌های آن برای یک سفر دلچسب افزوده است.
چمدان: مهاباد شهری سرسبز و خوش آب و هواست که میان چند کوه قرارگرفتە است. دشت مهاباد که حاصلخیزترین منطقه شهرستان است مانند مثلثی است که قاعده آن از شمال غربی تا شمال شرقی کشیده شده و ارتفاع این مثلث در جنوبی‌ترین نقطه در مسیر رودخانه مهاباد تا روستای خانگه ادامه می‌یابد.
مهاباد در ابتدا آبادی کوچکی بوده است که در سال ۱۰۳۸ و در اواخر حکومت شاه عباس صفوی، بداق سلطان حاکم ایل مکری محل حاکمیت خود را به مهاباد انتقال داد و در اقدامات عمرانی متعدد این شهر را توسعه داد. مقبره بداق سلطان در جنوب غربی شهر مهاباد و داخل قبرستان عمومی شهر قرار گرفته است.
مهاباد که به نگین آذربایجان غربی مشهور است همه ساله گردشگران بسیاری را پذیراست. از جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌توان به رودخانه و سد مهاباد که یکی از نزدیکترین سدها به محلات مسکونی در جهان است اشاره کرد. تالاب‌های بین‌المللی کانی برازان و قوپی باباعلی و غار سهولان (دومین غار بزرگ آبی ایران) در حاشیه و اطراف شهر از دیگر جاذبه‌های گردشگری مهاباد به شمار می‌آیند.
سد مهاباد توسط مهندسان یوگسلاوی ساخته شده است و پیش از انقلاب سد شاپور اول نام داشت.. نوع این سد، سنگریزه‌ای با هسته رسی مایل است. این سد جزء ۱۰ سد پرآب کشور است. بر اساس برخی منابع، مهاباد اولین شهر دنیاست که سد داخل شهر قرار دارد.
جاده‌های ارتباطی مهاباد به سردشت و پیرانشهر از کنار این دریاچه زیبا عبور می‌کند. از نواحی دیدنی اطراف این دریاچه می‌توان به جزیره، سر میدان و تاقه دار (تک درخت) اشاره کرد. این دریاچه محل مناسبی برای گردشگران و تفریحاتی همچون شنا و ماهیگیری است.
سه تصویر زیر موقعیت این سد در شهر مهاباد را نشان می‌دهد.
عکس از Anwar mahmelzade
جاذبه‌های گردشگری و تاریخی مهاباد
مسجد جامع مهاباد، مسجد سرخ، کهنه قلعه، حمام تاریخی میرزا رسول (موزه مردم‌شناسی)، حمام لج، سنگ نگاره‌های خره هنجیران، دژقلات شاه، محوطه باستانی برده کنته، آرامگاه بداق سلطان، خانقاه عباس‌آباد، پل ممیند، دخمه فقرگاه مهاباد، حوضخانه رستم بیگ، حوضخانه شاه درویش از دیگر جاذبه‌هایی است که در سفر به مهاباد می‌توان به تماشای آنها رفت.
نقوش صخره‌ای خره هنجیران ؛ یادگار هزاره سوم قبل از میلاد | این اثر باستانی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است که در ۲۸ کیلومتری جنوب شهر مهاباد در دره‌ای به نام خره هنجیران قرار دارد و سال ۱۳۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. جنس سنگ‌ها از نوع شیست رسوبی بوده و نگاره‌ها روی چندین قطعه سنگ ایجاد شده است. نقوش این سنگ نگاره شامل سوارکار و شکار حیوانات است. شیوه حجاری بر سنگ شبیه دخمه‌های هخامنشی در تخت جمشید و نقش رستم فارس است. در بین مجموعه سنگ‌های خره هنجیران که از بقایای دوران سوم زمین شناسی است ، بزرگترین سنگ که حکاکی در آن صورت گرفته در قلب این مجموعه قرار گرفته و سنگ‌های دیگر در قسمت فوقانی آن قرار دارند. یکی دیگر از سنگ‌ها در فاصله ۵۰ متری سنگ بزرگ در قسمت شرقی قرار دارد. حکاکی موجود در سنگ بزرگ نشان می‌دهد که مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد است یعنی قدمتی حدود ۴ هزار سال دارد.
محوطه باستانی برده کنته | محوطه باستانی آتشکده سنگی برده کنته در فاصله حدود ۶ تا ۷ کیلومتری شمال شهر مهاباد بر سر راه مهاباد به ارومیه و در نزدیکی روستای یوسفکند واقع شده است. این اثر از آثار کهن و باستانی بسیار ارزشمند و با شکوهِ بازمانده از حکومت (ماننایی‌ها) و مربوط به هزاره قبل از میلاد در مهاباد است که با گذشت هزاران سال همچنان استوار و پا بر جاست.
گور دخمه فقره قا | در شمال شرقی مهاباد در سر راه مهاباد به میاندوآب، اثر صخره‌ای دیگری از دوره مادها دیده می‌شود که از نظر شکل ظاهری با اصول معماری این دوره هماهنگی دارد. این مقبره فاقد مدخل ورودی بوده و در ایوان آن دو ستون سنگی ایجاد شده که پاستون‌هایی شبیه گلدان وارونه است. ستون‌های جلوی ایوان و داخل مقبره به مرور زمان از بین رفته و تنها پاستون‌ها و سر ستون‌ها باقی مانده‌اند.
حمام تاریخی میرزا رسول و موزه مردم شناسی مهاباد | حمام میرزا رسول در کنار یکی از گذرگاه‌های قدیمی بازار در مرکز شهر (تقاطع خیابان طالقانی و سید نظام) قرار گرفته است. البته زمان ساخت این بنا به صورت دقیق مشخص نیست ولی با توجه به فرم معماری بنا و هم دوره بودن آن با مسجد جامع شهر، احتمال می‌رود این بنا متعلق به دوره صفویه و قاجاریه باشد. این بنا مرمت شده و به شماره ۴۸۴۸ در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است. در حال حاضر این بنا موزه مردم شناسی مهاباد است.
آرامگاه بداق سلطان | این آرامگاه یکی از بناهای زیبا و ارزشمند تاریخی و معماری دوره صفویه است. این بنای تاریخی در جنوب شهر مهاباد روی تپه واقع شده است. این بنا در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
مسجد جامع مهاباد | مسجد جامع سرخ مربوط به دوره صفوی و تقریبا در مرکز شهر و در داخل بافت قدیم واقع شده است. این اثر از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای تاریخی دوره اسلامی در غرب کشور است و توازن شکل طاق، گنبد و شبستان باعث شده که پس از گذشت ٣٣٨ سال از زمان ساخت آن، سالم باقی بماند. این بنا نیز ثبت ملی شده است. این مسجد از اقدامات مهم عمرانی بداق سلطان مکری است که در سال ۱۰۸۹ بنا شده و همچنان پابرجا است. مصالح اصلی مسجد آجر قرمز است و به همین دلیل به مسجد سرخ مشهور شده است.
تالاب قوپی بابا علی | در مسیر جاده مهاباد به میاندوآب این تالاب همانند کاسه‌ای نامنظم در بین تپه ماهورها قرار گرفته است. تالاب قوپی باباعلی از نوع تالاب‌های دایمی لب شور است. با توجه به زیبایی اطراف تالاب و سهل الوصول بودن آن و حضور پرندگان در فصول مختلف سال امکان جذب گردشگران طبیعت دوست وجود دارد.
چشمه گراوان مهاباد و حوضچه‌های درمانی | چشمه گراو تقریبا در ۵۰۰ متری جاده مهاباد – سردشت واقع شده است و در سمت راست بستر رودخانه کوچکی روی تپه‌ای با ترکیبات آهکی قرار دارد. آب چشمه از دو مظهر به فاصله ۱۰۰ متر از یکدیگر از زمین خارج می‌شود. سنگ‌های کربنات آهکی اطراف دو مظهر را تراشیده و دو حوضچه به وجود آورده‌اند که در یکی زنان و در دیگری مردان استحمام می‌کنند.
غارسهولان | غار سهولان دومین غار آبی بزرگ در ایران، از مهم‌ترین و کم نظیرترین غارهای طبیعی کشور و همچنین از شگفت انگیزترین جلوه‌های زیبای طبیعت به شمار می‌رود. این غار در حدود ۴۳ کیلومتری شمال شرقی مهاباد در محور مهاباد – بوکان در نزدیکی روستای سهولان قرار دارد. عمق آب داخل غار در برخی نقاط به ۳۲ متر می‌‌رسد و اختلاف دمای درون و بیرون غار بین ۱۰ الی ۱۵ درجه است. این غار داراى ۲ دهانه است. سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است که شاید دلیل این نامگذاری مربوط به یخبندان‌های طولانی زمستانی و سرمای هوای داخل غار در تابستان باشد البته اهالی محل این غار را «کونه کوتر» به معنای لانه کبوتر نیز می‌‌نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است.
تالاب بین المللی کانی برازان ؛ اولین سایت پرنده نگاری کشور | تالاب کانی برازان در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی مهاباد قرار دارد. این تالاب به عنوان نخستین سایت پرنده نگری کشور انتخاب شده است. از گونه‌های مهم پرندگان این تالاب می‌توان به فلامینگو، چنگر، اردک بلوطی، اردک سرسفید، حواصیل خاکستری، پرستوی دریایی، اردک مرمری، باکلان کوچک، پلیکان سفید، چوب پا، کشم بزرگ و عروس غاز اشاره کرد.
بازار قدیمی | قدمت بازار قدیمی مهاباد با توجه به شیوه معماری و نوع مصالح آن به معماری مسجد جامع و مقبره بداق سلطان شباهت دارد که به احتمال زیاد در همان زمان تاسیس و احداث شده است و قدمت آن حدود ۳۵۰ سال است. قسمت‌های عمده این بازار قبل از انقلاب در فواصل زمانی مختلف دو بار در اثر آتش سوزی ویران و بازسازی شده است. بعد از انقلاب اسلامی نیز در جریان جنگ تحمیلی قسمتی از سرای کریم خان بمباران شد.
خوردنی‌های مهاباد
کولیچه و شورمزه، آش دوکلیو (نوعی آش دوغ)، دلمه کلم، بربه سل و نیسکینه، ماشینه، سنگه سیر، شانی کباب، انواع نان‌های روغنی چون کلانه و پنچه کش از غذاها و خوردنی‌های سنتی مهاباد هستند.
نوشیدنی خاص مهابادی‌های نیز «میوژاو» نام دارد. عرضه نوشیدنی «میوژاو» که از خرد و خیس کردن «مویز» به دست می‌آید در مهاباد از قدمت زیادی برخوردار است و هر سال در فصل گرما، این نوشیدنی گوارا و خنک در بازارها این شهر طرفداران زیادی دارد.
اگر قصد سفر به مهاباد را دارید می‌توانید به ارومیه رفته و از آنجا به مهاباد بروید. ضمن اینکه مستقیم می‌توان با اتوبوس یا قطار به مهاباد رفت.
تصاویر زیر میوژاو ؛ نوشیدنی محلی مهابادی‌ها را نشان می‌دهد:
