عید قربان بزرگترین و شادترین عید مردم ترکمن در استان گلستان است که در این استان باشکوه تر از دیگر مناطق ایران جشن گرفته می‌شود و همه ساله با آمدن عیدقربان در هر فصلی که باشد بوی بهار در ترکمن صحرا می پیچد.
ترکمن هاو اهل تسنن گلستان نسبت به این آئین دینی و ملی پاینبد هستند و اهمیت این عید برای ترکمنها به اندازه نوروز بین دیگر اقوام ایران زمین است.
آئین عید قربان در ترکمن صحرا همراه با سنتها و رسومی است که پس از گذر زمان همچنان پا برجا مانده و فراموش نشده است. در مناطق ترکمن‌نشین استان گلستان نظیر مراوه تپه، بندرنرکمن، کلاله و … خانواده‌ها چند روز قبل از فرا رسیدن عید قربان به نظافت و غبار روبی منازل و محیط اطراف خود پرداخته و خود را برای به جا آوردن مراسم عید بزرگ اسلامی آماده می‌کنند.
اقوام ترکمن حداقل ۱۰ روز قبل از عید قربان با خانه تکانی به استقبال این بهار معنوی و اسلامی می روند و عید در ترکمن صحرا همراه با سنتها و آئینهای خاصی همراه است.
دو روز قبل از عید به ” روز کر” معروف است که در آن فضای خانه نظافت و برای استقبال از این مراسم آذین بندی می‌شود. یک روز قبل از عید سعید قربان نیز بین ترکمنها به ” قوقون” و بوی خوش معروف است و در این روز مردم به خانه های یکدیگر نان و روغنی که بوی مخصوص آن تمام محل را پر می‌کند، هدیه می دهند.
نانها ” بیشمه” و ” چاپاتی” نام دارد که با شیر خمیر شده و در روغن تفت می خورند، به عطر دارچین آغشته می شوند و در سینی ها چیده شده و روی دست دختران جوان می چرخد تا به اتاقهای پذیرایی رسد. ” قربان شور” از دیگر مراسم خاص این عید است که در شب عید قربان در ترکمن صحرا انجام می‌شود و مردم این منطقه همانگونه که هاجر، حضرت اسماعیل (ع) را به دستور حضرت ابراهیم (ع) استحمام داد، غسل می‌کنند.
این مراسم ویژه با اشعار خاصی همچون ” قربان شور، سنم شور، منم شور، ای خدا هیچ کیه ادمه خوار و زار، همه زار، سنگ در گاهینگ ده بارو …” که به معنای ” آب قورمه شور است، تو شور هستی، من شور هستم ( منظور از شوری، دور بودن از بلاست) ای خدا هیچکس را نیازمند کسی قرار مده، همه چیز در درگاه تو فراوان است و …بوده”، همراه است.
خیابانهای مناطق مختلف استان نیز به طرز باشکوهی آذین بندی شده و صدای بوق ممتد خودروهای عروسی همواره در اقصی و نقاط این استان به خصوص ترکمن صحرا شنیده می‌شود.
اقوام ترکمن گلستان این عید را همچون عید نوروز که عید ملی بزرگ ایرانیان است، بزرگ و مقدس می دانند و عید را همراه با مراسم جشن و سرور، گل و شیرینی و دید و بازدید برپا می‌کنند.
به باور ترکمنها برگزاری هرچه باشکوهتر این عید مایه مباهات و افتخار خانواده هاست و در این روز بسیاری از خانواده ها و خاندانهای بزرگ اهل تسنن، سعی می‌کنند گاو قربانی کنند و این مراسم را همراه با میهمانیهای بزرگ و جشنهای باشکوه با دعوت از اقوام و خویشاوندان و نیز هم دوستان شیعه از دیگر نقاط استان برگزار می‌کنند.
تدارکات این آیین در بین ترکمنها با نشان کردن گاو، گوسفند و شتری مخصوص ذبح از هفته ها پیش آغاز می‌شود و چند روز مانده به عید قربان تمام خانواده به گردگیری از منزل، خرید لباس نو و لوازم مورد نیاز روز عید قربان پرداخته و لباس نو برتن می‌کنند و سفره ای همانند سفره نوروز گسترده و گل و شیرینی و گوشت قربانی عید قربان را بر سر سفره عید می گذارند.
در این روز قبل از طلوع آفتاب، ذبح قربانی انجام می گیرد و از گوشت قربانی دو نوع غذای “قورمه” و “خورشت” طبخ می‌شود که با آن غذا تمام میهمانان پذیرایی می شوند و بعد از طبخ غذا همه ترکمنها به صورت گروهی به دید و بازدید از اقوام و خویشان رفته و عید قربان را به یکدیگر شادباش می‌گویند.
ترکمنها، آیین‌های ویژه‌ای در این روزها اجرا می‌کنند که از جمله آن می‌توان به برگزاری آئین “تاب بازی” از سوی جوانان و کودکان اشاره کرد که به صورت گسترده در میان ترکمنها رواج دارد. برگزاری آیین تاب بازی مختص ایام عید قربان است و در بقیه ایام سال تنها ستون‌های قطور آهنی این تابها برپا است و با برداشتن زنجیرهای آن، عملا امکان استفاده از آن را سلب می‌شود.
زوجهای جوان، دختران و پسران جوان و کودکان از مشتاقان برگزاری این آیین سنتی هستند و بنابه یک اعتقاد قدیمی در بین ترکمنها، با تاب خوردن در آسمان، گناهان ریخته و آلودگی‌ها پاک می‌شوند.
صبح روز عید قربان، افراد با بر تن کردن لباسهای نو و آراسته به سوی عیدگاه رهسپار شده و نمازعید را با شکوه هر چه تمام تر برپا کرده و خدا را شاکر می‌شوند و بعد از اقامه نماز عید قربان، خانواده‌ها، قربانی خود را همراه با قرائت دعاها و اذکار مخصوص، ذبح می‌کنند.
بنا به اعتقاد ترکمنها، به رغم اینکه سه روز برای ذبح قربانی فرصت وجود دارد، بهترین روز جهت ذبح قربانی، روز عید است.
در زمینه نحوه انتخاب قربانی در این روز، ترکمنها جهت ذبح قربانی کردن از بین گوسفند، بز، گاو و شتر بهترین و سالمترین حیوان را انتخاب کرده و معتقدند، ترجیحا رنگ پوست قربانی باید سفید باشد.
اقوام ترکمن، ذبح قربانی را برای خانواده‌هایی که دارای استطاعت مالی فراوانی هستند، واجب شمرده و بر این اساس گاهی، در بعضی از خانواده‌ها قربانی را بر زن و مرد خانواده به طور جداگانه واجب می‌دانند.
گوشت قربانی به چند قسمت تقسیم می‌شود که قسمتی از آن جهت صرف در امور خیریه، قسمتی جهت پذیرایی از میهمانان و جماعت مسجد مورد استفاده قرار می‌گیرد و قسمت باقی مانده نیز در میان اعضای خانواده مصرف می‌شود.
در ایام عید قربان، حسی از فقر و نداری در ترکمن صحرا وجود ندارد، همه آن چه دارند در طبق اخلاص گذاشته و انتظار دارند گردشگران هم از شیرینی و غذایشان بخورند، آنها فارس زبانها را آشنا می نامند و در روز عید قربان بهترین پذیرایی را از آنها صورت می دهند.
اگر در روزهای عید قربان در حوالی ترکمن صحرا باشید با غذای ویژه این روز یعنی ” چکدرمه ” از شما پذیرایی می‌شود، غذایی از گوشت و برنج با مزه ای لذیذ که به طور حتم طعم خوش آن تنها از زیر دست زنان هنرمند ترکمن بیرون می آید.
چیدن سفره ویژه عید قربان نیز از دیگر مراسم این دیار است سفره ای دراز که به مدت سه روز پهن است و انواع شیرینی، میوه و آجیل در آن قراردارد و میهمانان را به خوردن و شادبودن دعوت می‌کند.
امروز اهالی ترکمن صحرا نیز همراه با قالیچه های رنگی و پر از نقش و نگار به عیدگاه آمدند تا نماز عشق، خلوص و بندگی بجا آرند و این عید بزرگ را به همدیگر شادباش گویند.
