در ابتدا باید دانست که امامان و معصومین(ع) دارای دو نوع ولایت اند: یکی ولایت تکوینی که همان واسطه فیض بودن آنهاست بدین معنا که چون آنها انسانها و موجودهایی با ظرفیت بالایی اند می توانند فیض و عنایات الهی را به طور مستقیم دریافت کنند و به غیر خود که ظرفیت چنین پذیرشی را ندارند برسانند، همچون جریان برقی که وسایل برقی خانگی قادر نیستند آن را مستقیما از منبع تولید کننده برق دریافت کنند و برای دریافت آن نیازمند یکسری واسطه ها و کاهنده ها هستند.
امامان نیز در عالم وجود چنین نقشی را دارند و این هم نه به خاطر نقصی بر دامان کبریایی خداوند است بلکه به خاطر ضعفی است که در مخلوقات است و در واقع عیب در قابلیت قابل است نه فاعلیت فاعل؛ یعنی خداوند می تواند عنایات خود را مستقیما به انسانها و دیگر موجودات برساند اما آنها خود ظرفیت آن را ندارند و خوب می دانیم که هر امری که از منبع انرژی صادر می شود نشان دهنده و بیان کننده قدرت و عظمت آن منبع است مثلا از یک نیروگاه برق نمی توان مستقیما یک نیروی ۱۰۰ واتی دریافت کرد چرا که آنچه در وهله اول صادر می شود دارای ولتاژ بسیار بالا است و این نقصی در او نیست بلکه این ویژگی اوست که چنین باشد.
و ولایت دیگر امام، ولایت تشریعی است که با بیان و شرح قوانین الهی، انسانها را در طی مسیر خود به سوی سعادت ابدی، یاری می رسانند. مطلب دیگر اینکه انسان موجودی مختار و آزاد است که می تواند با قوه عقل و توان فیزیکی خود به حقایقی دست یابد و یا با استفاده نابجا از آنها خود را از رسیدن به حقایقی محروم سازد. خوب به هر حال، ممکن است انسان به علت مختاربودن خود از ولایت تشریعی معصومیت محروم شود- خواه خود سبب محرومیت خویش شده باشند و یا دیگر- اما همواره از ولایت تکوینی آنان بهره مند هستند.
اما در مورد محرومیتی که ممکن است انسانها مثلا به خاطر عدم شناخت معصوم برایشان حاصل شود باید گفت که: چنین افرادی خود دو گروه اند یا جاهلان مقصراند؛ یعنی این محرومیت را خود برای خویشتن بوجود آورده اند و چون به حق نیز دست یابند در مقابلش کرنش نمی کنند، و یا جاهلانی قاصراند؛ یعنی خود در این محرومیت نقشی ندارند و به گونه ای اند که چون حقیقت را بیایند تسلیم و پذیرای آن می شوند. گروه اول یقینا مورد بازخواست قرار می گیرند، اما گروه دوم به خاطر عدم شناخت و جهل نسبت به برخی عدم شناخت و جهل نسبت به برخی احکام و انجام ندادن آنها مورد بازخواست قرار نمی گیرند.بلکه متناسب با نیت و قابلیت آنها از پاکی ولطف الهی بهرمند میشوند.به علاوه آنچه خدا و معصومین بر آن تاکید دارند.بر اساس فطرت پاک بشر است لذا پاکان مناطق دیگر نیز همان راه امامان را خواهند رفت.وبه مقدار در این دنیا موفق نشوند خداوند با لطف خود در سرای دیگر جبران می کند.
و آنانی نیز که به هدایت امامان معصوم(ع) دسترسی دارند در مقابل چنین لطفی که شامل حالشان شده است مسئولیتی نیز متوجه آنها هست که چون شانه خالی کنند و از آن هدایت بهره نگیرند مورد عذاب و بازخواست او قرار می گیرند لذا مطلب ذکر شده در سؤال با عدالت الهی در تضاد و تعارض نیست.
