مفسران و دانشمندان شیعه و اهل سنت آیات فراوانى درباره فضایل و مناقب امیرالمؤمنین(ع) و اهل بیت(ع) ذکر کرده اند که نقل همه آنها از عهده این پاسخ خارج است. یکى از علماى اهل سنت، معروف به حاکم حسکانى، در کتاب شواهد التنزیل بیش از دویست آیه از این آیات را جمع آورى کرده است. در این جا به دو نمونه از این آیات که درباره ولایت و امامت حضرت على(ع) مى باشد، اشاره مى کنیم:
۱. آیه تبلیغ: «یَا أَیهَا الرسُولُ بَلغ مَا أُنزِلَ إِلَیکَ مِن رَبکَ وَ إِن لَم تَفعَل فَمَا بَلغتَ رَسَالَتَهُ و اللَّهُ یَعصِمُکَ مِنَ الناسِ»؛ سوره مائده، آیه ۶۷. اى رسول! آن چه را از سوى پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ کن و اگر چنین نکنى، رسالت الهى را نرسانده اى - نترس - خداوند تو را از - شر - مردم - و کسانى که تحمل شنیدن این پیام مهم را ندارند - حفظ مى کند.
همه مفسران شیعه با تکیه بر روایات اهل بیت(ع) و نیز برخى از مفسران اهل سنت، ر.ک: شواهد التنزیل، حاکم حسکانى، ج ۱، ص ۲۴۹، ش ۳۵، (مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، ۱۴۱۱ ه ق)؛ الدرالمنثور، جلال الدین سیوطى، ج ۲، ص ۲۹۸، (دارالمعرفة، ۱۳۶۵ ه ق)؛ اسباب النزول الآیات، الواحدى نیشابورى، ص ۱۳۵، مؤسسة الحلبى و شرکاه - القاهره؛ تفسیر الکبیر، فخررازى، ج ۱۱ - ۱۲، ص ۵۳، (المسألة الثالثه)، (نشردارالفکر، بیروت)؛ تفسیر المنار، محمدرشیدرضا، ج ۶، ص ۴۳۶ - ۴۶۴، ذیل آیه ۶۷ سوره مائده، (دارالفکر، بیروت). گفته اند که این آیه درباره على بن ابى طالب(ع) و مسأله غدیرخم است.
لحن و خطاب این آیه، آن را از آیات قبل و بعد متمایز مى کند. پیامبر اکرم(ص) تنها در این آیه، نسبت به کتمان پیام، تهدید شده است که اگر نگویى، تمام آن چه را که در ۲۳ سال رسالت گفته اى، هدر مى رود: «وَ إِن لَم تَفعَل فَمَا بَلغتَ رِسَالَتَهُ».
بنابراین باید دید چه پیام مهمى است که این گونه بیان مى شود؟
توجه به نکات ذیل، جهت گیرى محتوایى آیه را روشن مى کند:
۱. سوره مائده، در اواخر عمر شریف پیامبر نازل شده است؛
۲. در این آیه به جاى «یَا أَیها النبِى»؛ تعبیر «یَا أَیهَا الرسُولُ» است که خود نشانه یک رسالت مهم است؛
۳. در این آیه به پیامبر هشدار داده شده است که اگر پیام الهى را ابلاغ نکند همه زحماتش هدر مى رود؛
۴. رسول خدا از جریانى هراس دارد و از این روى خداوند به او دلدارى مى دهد که ما تو را از شر مردم نگه مى داریم. پیامبر هیچ گاه از جان خود نمى ترسد؛ چرا که آن حضرت در روزگار تنهایى سنگ باران شد، یاران شکنجه شدند، و با مشرکان وارد درگیرى هاى نظامىِ طاقت فرسا شد، اما هرگز در هیچ میدانى نهراسید. حال در اواخر عمر در میان این همه یار و یاور ترس و نگرانى پیامبر از چیست؟
۵. در این آیه، پیامى است که به لحاظ اهمیت با همه پیام هاى دوران نبوت و رسالت برابر است: «وَ إِن لَم تَفعَل فَمَا بَلغتَ رِسَالَتَهُ»؛
۶. محتواى پیام، باید مسأله اى اساسى باشد، وگر نه در مسایل جزیى و فردى، این همه تأکید و دلدارى لازم نیست؛
۷. پیام آیه، درباره توحید، نبوت و معاد نیست؛ چون این اصول، در روزهاى اول بعثت در مکه بیان شده و نیازى به این همه سفارش در اواخر عمر حضرت نداشته است؛
۸. پیام آیه، درباره نماز، روزه، حج، زکات، خمس و جهاد و... هم نیست؛ چرا که پیامبر اینها را در طول ۲۳ سال دعوت خویش بیان فرموده و مردم نیز به آن عمل کرده اند و هراسى از ابلاغ آن در بین نبوده است. پس محتواى این پیام چیست که در این آخرین سوره نازل شده بر پیامبر آمده است؟
روایاتى که از شیعه و اهل سنت نقل شده است، ر.ک: الغدیر، علامه امینى، ج ۱، ص ۲۱۴، (نشردارالکتاب العربى، بیروت)؛ شواهد التنزیل، حاکم حسکانى، ج ۱، ص ۲۴۹، ش ۳۵، ذیل آیه ۶۷ مائده، (نشر مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه). ما را از تحیر نجات مى دهد و راهنمایى مى کند. روایاتِ فراونى زمان نزول این آیه را هجدهم ذى الحجه سال دهم هجرى در سفر حجةالوداعِ پیامبر اسلام دانسته است که آن حضرت در بازگشت به سوى مدینه، در منطقه غدیرخم، به امر الهى فرمان توقف داد، و همه در غدیرخم جمع شدند.
ادامه دارد...
