کوثر ( گیوی )
مركز شهرستان گيوی تا چندی پيش از بخش های شهرستان خلخال استان اردبيل بود. مردم شهرستان كوثر (گيوی) عموما به زبان تركی صحبت می كنند و مسلمان و شيعه مذهب هستند. در سرشماری سال ۱۳۷۵ شهر گيوی ۶۸۰۵ نفر جمعيت داشت. كوثر يك منطقه‌ي كاملا كشاورزی است و بيش تر افراد آن به كشاورزی اشتغال دارند. از ميان هنرهای دستی معروف اين شهرستان می توان به تهيه شال،جاجيم‌های ابريشمی و پشمی، گليم بافی، پلاس، لباس های پشمی وکرکی و بافت مسند اشاره نمود. متاسفانه بعد از متروک شدن نوغان داری(پرورش كرم ابريشم) بافت جاجيم‌های ابريشمی نيز متروک شد و حالا درهر كجا جاجيم‌های خلخال پيدا شود بايد آن را جزو اشيای عتيقه محسوب نمود. شال پشمی خلخال كه قسمت عمده آن در بخش شاهرود تهيه می شود از صادرات مهم خلخال بوده كه آن هم فعلا کاهش يافته است. بافت گليم و مسند نيز در خلخال رواج دارد. در اين منطقه گاه مسندهای بسيار نفيس ديده می شود كه هنرمندان خلخالی آن را به صورت برجسته می بافند.
شغل اصلی ساكنين منطقه را كشاورزی، دام داری، پرورش زنبور عسل و صنايع وابسته به آن تشكيل مي دهد. از اين رو صادرات اين شهرستان را سيب، گلابی، گردو و فرآورده های دامی، انواع دام، قالی و گليم تشكيل می دهند. مهم ترين گردنه خلخال به نام گردنه ناو مشهور است كه در مسير جاده ارتباطی خلخال به هشپر واسالم واقع شده و از داخل جنگل های طالش به جاده رشت به آستارا متصل می شود. چشمه آب گرم معدنی خلخال در ۲۲ كيلومتری شمال باختری هروآباد و به فاصله ۹۶ كيلومتری ميانه از زمين خارج می شود. جنگل های متراکمی نيز درمحدوده شهرستان خلخال وجود دارد كه از امكانات بسيار مساعد در زمينه جذب جهانگرد برخوردارند. مکان های ديدنی و تاريخی شهرستان خلخال عبارتند از: امامزاده كجل، قبرستان پارتی و مقبره سيد دانيال
مکان های دیدنی و تاریخی
جاذبه های طبيعی و تاريخی اين شهرستان دارای اهميت هستند. آبشار گورگور سبلان درحدود ۱۲ متر ارتفاع و ۲۰۰ متر مربع محوطه گردشگاهی دارد و در دامنه شمالی كوه سبلان واقع شده است. در اطراف گرمی، چند اثر تاريخی در محوطه يک گورستان قديمی به نام « گبر» كشف شده است كه بيش تر آن ها به دوره اشكانی تعلق دارند. تپه خرمن نيز از ديگر ديدنی های شهرستان گرمی به شمار می آيند.
صنايع و معادن
در شهرستان گرمي صنايع بزرگ و قابل توجهي ديده نمي شود تنها صنايع دستي مهم ترين صنايع اين منطقه را تشكيل مي دهند كه قالي بافي و گليم بافي مهم ترين آن ها هستند.
کشاورزی و دام داری
گرمی شهری كشاورزی است و به لحاظ حاصلخيزی خاک و وجود آب كافی دارای محصولات متنوعی بوده و گندم و جو، بنشن، گياهان علوفه ای، تره بار، سيب، گلابی و گردو از مهم ترين محصولات كشاورزی اين شهر می باشد. آب مورد نياز برای كشاورزی از رود چشمه تامين می شود. ارتفاعات موجود در گرمی و هم جواری با شهرستان مغان گرمی را به لحاظ مراتع غنی نموده است و با لطبع دام داری و دام پروری در اين منطقه رونق بسزايی دارد. انواع فرآورده های دامی، گوشت پوست و فرآورده های شيری از محصولات صادراتی اين شهرستان محسوب می شوند. پرورش زنبور عسل نيز سبب داشتن عسل خوب و ممتازی شده است.
مشخصات جغرافيايي
شهر گرمی مركز شهرستان، در ۴۸ درجه و ۳ دقيقه طول شرقی و ۳۹ درجه و۱ دقيقه عرض شمالی و در ۱۱۰۰ متری از سطح دريا قرار گرفته است. گرمی از شمال به دشت مغان و بيله سوار از جنوب به اردبيل و مشكين شهر، از مشرق به جمهوری آذربايجان و از مغرب به بخش هوراند محدود می باشد. آب و هوای آن معتدل و نيمه مرطوب است. مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارت اند از:
– راه اصلی به سوی جنوب گرمی- اردبيل به طول ۱۱۰ كيلومتر. فاصله گرمی تا اردبيل ۹۷ كيلومتر است.
– راه اصلی به سوی شمال خاوری گرمی- بيله سوار به طول ۵۰ كيلومتر
– راه های فرعی گرمی به روستاهای اطراف
– راه های فرعی مرز ايران- جمهوری آذربايجان
– گرمی در مسير راه اصلی تبريز – پارس آباد است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
درباره وجه تسميه نام كوثر اطلاعات چنداني در دست نيست و تاريخ اين منطقه با شهرستان خلخال يكي محسوب مي شود. خلخال از شهرهای قديمی و تاريخی آذربايجان است. در كتاب های جغرافيايی و تاريخی سده های دوم و سوم هجری، مورخان و جغرافی دانان از جمله در كتاب« حدود العالم من المشرق الی مغرب » درباره خلخال چنين نوشته اند:« خلخال از شهرهای كوچک و از توابع آذربايجان بوده، محصول عمده آن گندم و جو بوده است و پلاس و گليم و لباس پشمی و كركی در آن بافند….» در معجم البلدان كه اواخر سده ششم هجری نوشته شده آمده است:« خلخال شهری است در مشرق آذربايجان و نزديک گيلان و مزارع و آبادی آن بيش تر در وسط كوه های بلند قرار دارد از آن جا تا شهر قزوين هفت روز و تا اردبيل دو روز راه است و در اين ولايت قلاعی بلند قرار دارد كه مردمان آن هنگام حمله مغول به آنجا عزيمت نموده اند» در«نزهه القلوب» كه حمدلله مستوفی در اوايل سده هشتم هجری نوشته، درباره اين شهر چنين آمده است:« خلخال شهر وسط بوده و اكنون ديهی است كما بيش صد موضع و به چهار ناحيه تقسيم می شود: خانندبيل، سنجبد، انجيل آباد و هشتچين … ».
