حمام خان سنندج
بافت قدیمی شهر سنندج محلات متعددی دارد که به‌تبع آن حمام‌های مختلفی در آن‌ها وجود داشته که ازجمله آن‌ها می‌توان به حمام خان اشاره کرد. این حمام در بافت قدیمی و هسته مرکزی شهر واقع‌شده و این یكی از بزرگ ترین حمام‌های كردستان به شمار می‌آید.
حمام خان سنندج
حمام خان در ضلع شمالی بازار سرپوشیده سنندج، پایین‌تر از مسجد داروغه واقع است. راه‌های دسترسی به این بنا از خیابان‌های انقلاب و طالقانی و از سمت میدان انقلاب میسر است. از سمت خیابان چهارباغ و کوچه‌های پشت بازار و از سمت شمال میدان سنندج نیز می‌توان به آن دسترسی داشت.
تاریخچه حمام ظهیری
با استناد بر كتیبه سنگی موجود بر سردر ورودی، حمام در سال 1220ق به دستور «امان الله خان اردلان»، والی کردستان ساخته شد و در سال 1295ق به سبب تملك آن از سوی «امین التجار» (دوران حكومت فرهاد میرزای معتمدالدوله، عموی ناصرالدین شاه) مورد مرمت و باز سازی عمده قرارگرفت.
کتیبه‌های داخل آهنگری‌های اضلاع شمالی و جنوبی سکوهای سربینه قدمت آن‌ها به سال ۱۲۵۹ ه.ق برمی‌گردد. در زیر لایه جدید آهنگری‌های دوره اول تقریباً به‌صورت عمده قرار می‌گیرد، به‌جز مواردی که در سکوهای شمالی و جنوبی سربینه (حمام سرد) باقی‌مانده است.
تاریخچه حمام ظهیری
مرمت و بازسازی
در سال ۱۳۷۷ حمام خان به تملک اداره کل میراث فرهنگی درآمد و کار مرمت آن از سال ۱۳۷۸ آغاز شد.
معماری زیبای حمام خان سنندج
حمام دارای بخش‌های مختلفی از جمله سردر ورودی، سربینه (رختكن)، میان در بینه و خلوتی، سرویس‌های بهداشتی، حمام گرم، خزینه، آب‌انبار اضافی و تون است. ترکیب‌بندی فضاهای حمام با آب‌نماهای زیبایی با استفاده از آب قنات صورت گرفته است.
در دو سکوی این حمام دو آب‌نما از زمان «امین‌التجار» پرشده بودند و در هنگام بازسازی کشف شدند. باوجودی که تمام سنگ‌ها و فواره آن‌ها تخریب‌شده بودند که مرمت شده اند. استفاده از فضاهای کفش کن در زیر سکوها، قابل‌توجه است. حمام در بخش سرد سه آب‌نما و در بخش گرم دو آب‌نما و در هر یک از خلوتی‌ها آب نمایی در کف داشته است.
کف حمام سنگ از مرمر و ازاره و درپوش حمام سرد از سنگ تیشه‌ای است. سقف تمام فضاهای حمام از ترکیب طاق و گنبد است که در استحکام و ایستایی ساختمان نقش مهمی داشته است. بنا از سنگ و آجر و آهک به‌صورت بسیار گسترده ساخته‌شده است و ملات آبی در این ساختمان نقش عمده‌ای داشته است.
معماری حمام خان
از خصوصیات شاخص این بنا تزئینات پرکار آهک‌بری با نقش و نگار متنوع و کاشی‌کاری هفت‌رنگ با موضوع‌های متنوع است. تمام سطح داخلی فضاهای حمام سرد و حمام گرم، خلوتی‌ها و حتی خزینه به شکلی متنوع آهک‌بری شده است. آهک‌بری‌های این حمام بسیار پرکار است و در آن نقوش گل و گیاه، هندسی، نقش‌های حیوان، انسان و ترکیب انسان - پرنده بکار رفته است.
نقش پرندگان نر و ماده و استفاده فراوان از نقش شیر و طاووس در حمام‌های گرم و سرد به‌طور مقارن در دو طرف سردر ورودی واقع‌شده است. در اضلاع دیگر نیز نقش‌های اسلیمی، گل‌وبوته، گل‌وبلبل به شکل ترکیبی در کاربندی‌های سقف گنبدها به چشم می‌خورد.
در حاشیه نقش‌ها و طرح‌های اسلیمی شکل‌های هندسی بکار رفته است. چهار طاووس در سقف گنبد سربینه و نیز نقش‌های دیگر با موضوعات انسان و پرنده که در دوره قاجار رایج بود، به‌صورت متنوع بکار رفته است. تزیینات حمام سرد شامل کاشی‌کاری آهک‌بری است. تزیینات پایه‌ها و همچنین ازاره دیوار سکوهای این بخش کاشی‌کاری هفت‌رنگ با طرح‌های اسلیمی و تزیینات دیوارها طرح شکار و نبرد شیر و اژدها است.
نشانی حمام خان (پیر ظهیری / موزه حمام خان):
استان کردستان، شهر سنندج، در ضلع شمالی بازار سرپوشیده سنندج، پایین تر از مسجد داروغه
