خداوند در آیه 56 سوره ذاریات، دلیل خلقت انسان را تعبد و عبادت کردن معرفی می‌کند: «من جنّ و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند(و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!»
عبادت کردن، انسان را به کمال می‌رساند و مقدمات پیشرفت مادی و معنوی او را فراهم می‌سازد، اما منظور از عبادت چیست؟ وقتی واژه عبادت را می‌شنویم، یاد حرکات خاصی مثل رکوع و سجده می‌افتیم و بی‌درنگ نماز، مناجات و دعا در ذهنمان نقش می‌بندد، ولی عبادت کردن محدود به همین افعال و حرکات خاصِ مرسوم نیست و دایره‌ای وسیع‌تر برای آن در اسلام تعریف شده است.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «الْعِبَادَةُ سَبْعُونَ جُزْءا، أَفْضَلُهَا طَلَبُ الْحَلَال؛ عبادت هفتاد جزء دارد که برترین جزء آن، کسب روزی حلال است.»[1]
با توجه به این حدیث نبوی، عبادت هفتاد جزء دارد، اما جالب است که برخلاف تصور بیشتر مردم، هیچ‌کدام از ادعیه و نمازها، از لحاظ فضیلت و ارزش به رتبه کار کردن، تلاش برای کسب روزی حلال و تامین معیشت خانواده نمی‌رسد.
علت برتری کار و تلاش این است که اگر کار و همت نباشد، تنبلی و کم‌حوصلگی جایگزین می‌شود و در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که این دو خصلت، مانع بهره‌گیری از دنیا و آخرت می‌شوند.[2] به همین دلیل پیامبر(ص) فرموده است: گروهی از امت من دعایشان پذیرفته نمی‌شود، از جمله مردی که در خانه بنشیند و بگوید پروردگارا! روزیم ده و در پی کسب روزی نرود.[3]
پیشرفت جوامع، فقط در سایه کار و تلاش محقق می‌شود
مسئله ارزش فرهنگ کار و تلاش، فقط یک مسئله فردی نیست، بلکه اگر میزان کار و همت افراد یک جامعه پایین باشد، تمام کشور آسیب دیده و کشوری ایستا و عقب افتاده به وجود می‌آید. بنابراین اگر مردم جامعه‌ای به هیچ دین و مذهبی هم گرایش نداشته باشند، اما شبانه‌روزی برای پیشرفت کشور تلاش کنند، قاعده و قانون دنیا این است که از جوامع تنبل و تن پرور مترقی‌تر و توسعه یافته‌تر می‌شوند؛ زیرا «ان لیس للانسان الا ما سعی؛ برای انسان بهره‌ای جز سعی و کوشش او نیست.»[4]
یکی از خطراتی که جامعه امروز ما را تهدید می‌کند، ثروت بادآورده را انتظار کشیدن و کسب پول و سرمایه، آن هم بدون کار و تلاش است. بسیاری از سود سپرده‌های بانکی ارتزاق می‌کنند، برخی هم دائما شانس خود را برای برنده شدن در قرعه‌کشی‌های مختلف، که متاسفانه امروز صداوسیما طلایه‌دار آن شده، محک می‌زنند، عده‌ای هم با خرید دلار و سکه در وقت ارزانی و فروش آن در شرایط گرانی می‌خواهند یک شبه، ره صد ساله را بروند؛ امام صادق(ع) به شدت این کار را تقبیح کرده و می‌فرماید: «انسان از خود چیزی دردناک‌تر از مال صامت(پول نقد، طلا یا نقره) بر جای نگذاشت. راوی پرسید: پس چه کند؟ فرمود: آن را در تولید باغ و مزرعه یا خانه به کار گیرد.»[5]
پی‌نوشت‌ها:
[1] اصول کافی، ج5، ص 78
[2]همان، ص 85
[3]همان، ص 67
[4]نجم/ 39
[5] اصول کافی، ج 5، ص 91
