گیاه کرچک بطور خودرو در بخش های مرکزی و جنوبی کشورمان دیده می شود
نام علمی: Ricinus Communis نام انگلیسی: Castor bean plant
کرچک گیاهی از خانواده فرفیون که برای مصارف دارویی اواخر اسفند کاشته می شود و در شهریور بعد از گلدهی دانه هایی شبیه لوبیا می دهد که از آن روغن کرچک می گیرند. کرچک ها گیاهانی یک پایه بوده و روی گل آذین خوشه، به رنگ سبز و در بعضی از انواع گل های یک پایه قرمز بدون گلبرگ. گل های نر به رنگ زرد مایل به سبز با پرچم خامه ای و روغن دار برجسته در خوشه ای تخم مرغی شکل به طول حداکثر 15 سانتی متر. گل های ماده، در قسمت فوقانی خوشه به رنگ قرمز و برجسته قرار گرفته اند.
میوه کرچک به صورت کپسول کروی و خاردار متمایل به سبز (یا قرمز-ارغوانی) می باشد که در هنگام رسیدن سخت و شکننده می شود و دانه ها به شکل بیضوی پهن و و به شکل دانه های لوبیا و دارای پوسته براقی می باشند.
که درون آنها یک مغز کرم یا سفید بسیار روغنی قرار دارد. دانه گیاه متمایل به رنگ قهوه ای و تا حد زیادی سمی بوده، ریسین یک پروتئین بسیار سمی است که در دانه های کرچک وجود دارد. پوست این دانه ها حاوی این سم است که یکی از کشنده ترین سموم طبیعی دنیا است. دانه های کرچک دارای یک زائده زگیل مانند به نام Caruncle هستند، که نوعی از Elaiosome است. ترویج و پراکندگی دانه های Caruncle توسط مورچه ها صورت می پذیرد.
منشاء اصلی گیاه کرچک در حبشه بوده است و به طوری که شواهد تاریخی نشان می دهد از آنجا به سایر نقاط دنیا مثل آسیا و آفریقا، انتقال یافته است. مصارف زیاد روغن دانه آن سبب گردیده که پرورش این گیاه در اغلب نواحی کره زمین عمومیت پیدا کند. کرچک در مرکز و جنوب ایران زیاد کاشته می شود. همچنین کاشت آن در اغلب نواحی ایران بخصوص خراسان جنوب ایران و بلوچستان معمول است.
کاشت گیاه کرچک به چهار هزارسال قبل از میلاد مسیح بر می گردد.
این گیاه بطور خودرو در بخش های مرکزی و جنوبی کشورمان دیده می شود. کشورهای هند و برزیل دارای جمعیت های فراوانی از این گیاه هستند.
این گیاه بیشتر در آب و هوای گرم، در زمین های حاصلخیز، عمیق و آهکی و آفتابگیر می روید.
روغن کرچک برای رفع یبوست و بهبود درد مفاصل که بصورت ماساژ با روغن کرچک انجام می شود و بهبود رماتیسم بسیار مفید است.
مصرف زیاد روغن کرچک مسمومیت می آورد.
قسمت مورد استفاده گیاه کرچک :
قسمت مورد استفاده‌ی گیاه، دانه های آن است که از آنها روغن تهیه می نمایند. این گیاه دارای برگ‌های بزرگ، منفرد، پنجه‌ای شکل و مرکب از ۵ تا ۱۱ لب عمیق دندانه دار با دمبرگ دراز، همراه با استیپول‌های زود افت می باشد.
مرداد و شهریور ظاهر می شوند، به صورت خوشه‌ی مجتمع بوده و به دو نوع گل نر و ماده دیده می شود.
از دانه ی گیاه کرچک روغن تهیه می کنند
روش کاشت گیاه کرچک :
تکثیر کرچک از طریق بذر است. اصولاً دانه کرچک را در زمین زراعت آماده، حاصلخیز و آب و هوای مناسب به نحوی می‌کارند که در امتداد خطوطی معین، ۲ تا ۳ بذر آن در هر حفره با در نظر گرفتن فواصلی بین حفره ها در عمق کم خاک جای داده شوند. سپس روی بذر ها را از یک قشر نازک خاک توأم با کود می‌پوشانند و بعد از آن که دانه ها رشد کردند و به گیاهان جوانی به ارتفاع حدود ۱۰ سانتیمتر تبدیل گردیدند، از بین آنها، آن دسته ای را که ظاهری سالمتر و قویتر دارند بر جای می گذارند و گیاهان مجاور آنها را بیرون می آورند.
پس از برداشت محصول آنها را به طور طبیعی خشک نموده و به وسیله ماشین های مخصوص دانه ها را از درون میوه ها خارج می نمایند. بازده دانه کرچک ۱ تا 5/1 تن در هر هکتار می‌باشد. پس از خشک شدن آنها را در عدل های ۵۰ کیلوگرمی بسته بندی نموده و تا هنگام صادر کردن دور از رطوبت نگهداری می نمایند. این نکته را باید متذکر شد که چون این گیاه در باغ‌ها و پارک‌ها به عنوان گیاه زینتی کاشته می شود و از طرفی دانه‌های آنها سمی بوده به طوری که موضوع آگاه کرد. عوارض مسمومیت خطرناک و حتی منجر به مرگ به وجود می آورند، بایستی مردم را از این موضوع آگاه کرد.
محل مناسب رویش گیاه کرچک :
این گیاه بیشتر در آب و هوای گرم، در زمین های حاصلخیز، عمیق و آهکی و آفتابگیر می روید.
آبیاری گیاه کرچک :
مقدار نیاز آبی در کرچک به رقم، مرحله رشدی، زمان آبیاری و شرایط اقلیمی بستگی دارد. کرچک پابلند در برابر خشکی مقاوم است و با بارندگی بسیار کم، بذر تولید می کند اما هیبریدهای پاکوتاه یا یکساله برای تولید حداکثر محصول نیاز به رطوبت کافی دارند. سخت ترین مرحله زراعت کرچک، برداشت و پوست کردن آن است.
دمای مورد نیاز گیاه کرچک :
کرچک در فصل رشد برای فراهم آوردن بیشترین بازدهی به گرمای نسبتا زیاد، یعنی 26-20 درجه سانتیگراد همراه با رطوبت کم نیاز دارد. روزهای بلند، روشن و آفتابی تابستان مناسبترین ایام است و روزهای ابری صرفنظر از دما، سبب کاهش بازدهی می شود.
