نصیب و قسمت در ازدواج چه نقشی دارند
اگر منظور از قسمت و تقدیر الهی این باشد كه خداوند از انسان‌ها سلب اختیار و انتخاب می‌کند و خودش به‌جای انسان‌ها انتخاب می‌کند، این نظر صحیح نیست و خلاف تقدیر كلی الهی است؛ زیرا خداوند مقدر فرموده است كه انسان در انتخاب آزاد باشد.
آیا لفظ قسمت در مقوله ازدواج صحیح است و آیا در اسلام اشاره‌ای به این مورد شده است؟
مسئله قضا و قدر یكی از مسائل مهم علم كلام است كه بررسی همه ابعاد آن نیاز به فرصت بیشتری دارد؛ اما آنچه به‌عنوان یک قاعده كلی می‌توان اظهار داشت تا در موارد مشابه نیز كارساز و مشکل‌گشا باشد، این است كه آفریدگار حكیم، نظام جهان را از آغاز آفرینش معین و مقدر فرموده است و هیچ‌چیز از حكم قضا و قدر برکنار نیست؛ اما نکته‌ای كه باید مورد توجه قرار گیرد این است كه ازجمله تقدیرات كلی عالم این تقدیر است كه انسان حیوانی صاحب ارده، اختیار و عقل باشد و در موارد انتخاب گزینه‌های مختلف آزاد باشد.
در نتیجه اگر منظور از قسمت و تقدیر الهی این باشد كه خداوند از انسان‌ها سلب اختیار و انتخاب می‌کند و خودش به‌جای انسان‌ها انتخاب می‌کند، این نظر صحیح نیست و خلاف تقدیر كلی الهی است؛ زیرا خداوند مقدر فرموده است كه انسان در انتخاب آزاد باشد. این خواست الهی (اختیار انسان) با ادله متعددی قابل‌اثبات است. البته نباید این آزادی به‌گونه‌ای تفسیر گردد كه خیال شود انسان می‌تواند فارغ از تقدیرات كلی و سنت‌های لایتغیر الهی تصمیم بگیرد و همه‌چیز را تابع خواهش متغیر خود بخواهد.
اما در مورد ازدواج و قسمت: آنچه در بین مردم معروف است كه در ازدواج قسمت و تقدیر دخالت دارد و قبلاً همه‌چیز معلوم و مشخص‌شده است، یا مثلاً می‌گویند: فلان دختر «قسمت» فلان پسر است و آن پسر قسمت این دختر نیست و یا اگر قسمت باشد خودش درست می‌شود و دیگر لازم نیست ما كاری بكنیم و اگر قسمت نباشد، ما هر كاری هم بكنیم فایده‌ای ندارد و سخنانی از این قبیل، صحیح نیست و هیچ ریشه دینی و عقلی ندارد.
تقدیر و قسمت به معنای قانون‌مند بودن هستی غیرقابل‌انکار است؛ اما قسمت و تقدیر به این معنا كه خداوند خارج از سنت‌های حاكم بر هستی بر سرنوشت افراد دخالت می‌کند و به‌جای آن‌ها تصمیم می‌گیرد و انتخاب می‌کند صحیح نیست.
همان‌طور كه به‌روشنی، اختیار و انتخاب را در خریدوفروش، انتخاب شغل و تعیین رشته تحصیلی می‌بینیم در ازدواج نیز كه موضوع مهم و سرنوشت‌سازی است، مشاهده می‌كنیم. ازاین‌رو امر ازدواج قسمت هست اما نه به این معنا که مصطلح شده که دهان‌ها بسته می‌شود چراکه انسان اختیار دارد و اختیار او در اعمال او مؤثر است و می‌تواند خودش سرنوشت خودش را رغم بزند و در این زمینه نباید منتظر موردی شد که به‌طور غیرطبیعی همه ساکت شوند بلکه ما باید وظیفه خود را انجام دهیم و با در نظر گرفتن ملاک‌های صحیح و منطقی و واقع‌گرایانه درصدد انتخاب همسر برآییم اگر غیرازاین بود هیچ‌گاه پیامبر اکرم (ص) این‌همه در خصوص انتخاب همسر توصیه نمی‌کردند و همه‌چیز را به قسمت می‌سپردند.
بر این اساس،
افراد نباید دست روی دست گذاشته و به امید بخت و شانس و قسمت بنشینند، بلكه چه پسر و چه دختر باید خود را برای این تصمیم سرنوشت‌ساز آماده نموده و باکمال دقت و خردورزی و با کمک تجارب خانواده و راهنمایی‌های مشاوران دلسوز و كاردان، فرد موردنظر را انتخاب كنند. چراکه منشأ و سرچشمه بسیاری از گرفتاری‌ها و بدبختی‌های انسان غفلت و بی‌تفاوتی است.
حاصل كلام آن‌که تقدیر و قسمت به معنای قانون‌مند بودن هستی غیرقابل‌انکار است؛ اما قسمت و تقدیر به این معنا كه خداوند خارج از سنت‌های حاكم بر هستی بر سرنوشت افراد دخالت می‌کند و به‌جای آن‌ها تصمیم می‌گیرد و انتخاب می‌کند صحیح نیست. قسمت به معنای عدم نقش و اراده انسان در رخدادهای زندگی ازجمله ازدواج، درست نیست، زیرا انسان آزاد و دارای اختیار آفریده‌شده است، البته این آزادی مطلق نیست، بلکه مستند به اراده و مشیت خداوند است.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره مذهبی مرکز مشاوره تبیان
