قرآن و اهل‌بیت (ع) حضرت فاطمه (س) را چگونه توصیف کردند؟

بررسی روایات معصومین (ع) درباره حضرت زهرا (س) نشان می‌دهد تعریفی که ما از آن حضرت داریم بسیار متفاوت و غیر قابل مقایسه با تعریف اهل‌بیت (ع) از حضرت زهرا (س) است.

اگر کسی از ما دربارۀ حضرت فاطمه زهرا (س) سؤال کند و ما نیز بخواهیم به معرفی ایشان بپردازیم، معمولاً چنین پاسخ می‌دهیم که آن حضرت دختر نبّی مکرم اسلام (ص)، همسر امیر‏المؤمنین (ع) و مادر امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) هستند، اما تعریفی که ما از حضرت فاطمه (س) داریم بسیار متفاوت و غیر قابل مقایسه با تعریفی است که خود اهل‌بیت (علیهم‌السلام) از حضرت فاطمه (س) دارند.

امام صادق (ع) دربارۀ علت نامیده شدن حضرت فاطمه (س) به «زهرا» می‌فرماید: «لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَهَا مِنْ‏ نُورِ عَظَمَتِهِ‏، فَلَمَّا أَشْرَقَتْ أَضَاءَتِ السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِنُورِهَا، وَ غَشِیَتْ أَبْصَارَ الْمَلَائِکَةِ، وَ خَرَّتِ الْمَلَائِکَةُ لِلَّهِ سَاجِدِینَ، وَ قَالُوا: إِلَهَنَا وَ سَیِّدَنَا، مَا هَذَا النُّورُ؟ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِمْ؛ هَذَا نُورٌ مِنْ نُورِی‏؛ زیرا خداوند او را از نور عظمت خودش آفرید و هنگامی که نور وجود فاطمه (س) درخشید، آسمان‌ها و زمین به نورش روشن شده و دیدگان فرشتگان از شدت نورش بسته شد و تمام ملائکه حقّ تبارک و تعالی را سجده و عرض کردند: اله و معبود ما! سرور و مولای ما! این نور چه خصوصیتی دارد که اینقدر تابان و روشن است؟ خداوند متعال به آنها فرمود: این نور از نور من است». (بحارالأنوار، ج۴۳، ح ۱۶).

این سؤال از امام حسن عسکری (ع) نیز پرسیده شد و حضرت در پاسخ به پرسشی مبنی بر علت نامیده شدن آن حضرت به «زهرا» فرمود: «کَانَ‏ وَجْهُهَا یَزْهَرُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ کَالشَّمْسِ الضَّاحِیَةِ وَ عِنْدَ الزَّوَالَ کَالْقَمَرِ الْمُنِیرِ وَ عِنْدَ غُرُوبِ الشَّمْسِ کَالْکَوْکَبِ الدُّرِّی‏؛ زیرا چهره او برای امیرالمؤمنین (ع) در اول روز مانند آفتاب روشن و به هنگام زوال مانند ماه درخشان و به هنگام غروب آفتاب مانند ستاره می‏‌درخشید».

امام صادق (ع) در حدیثی دیگر فرمود: «فَاطِمَةُ کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ بَیْنَ نِسَاءِ أَهْلِ الدُّنْیَا؛ فاطمه علیهاالسلام اختری تابناک در میان زنان دنیاست». (کافی، ج ۱، ص ۱۹۵). آن حضرت در ذیل آیۀ ۳۵ سورۀ نور می‌فرماید: «اللَّهُ‏ نُورُ السَّماواتِ‏ وَ الْأَرْضِ‏ مَثَلُ‏ نُورِهِ‏ کَمِشْکاةٍ فَاطِمَةَ ع‏ فِیها مِصْباحٌ‏ الْحَسَنُ‏ الْمِصْباحُ‏ فِی‏ زُجاجَةٍ الْحُسَیْنُ‏ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ‏ دُرِّیٌ‏ فَاطِمَةُ کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ بَیْنَ نِسَاءِ أَهْلِ الدُّنْیَا»، «مشکات» فاطمه (س)،‏ «فِیها مِصْباحٌ» امام حسن (ع)،‏ «الْمِصْباحُ» امام حسین (ع) «و‏ فِی زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌ» ‏، فاطمه زهرا (س) است که بین زنان دنیا چون ستاره‏ای درخشان است‏.

بیاییم به یک نکته مهم توجه کنیم:

وقتی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) حضرت فاطمه (س) را اینگونه معرفی می‌کنند، چرا ما به عنوان محبان و شیعیان آن بزرگواران چنین رفتاری نداشته باشیم؟ چرا تا وقتی نام ایشان را می‌شنویم، نوری عظیم، وسیع و حجیم را در آسمان‌ها متصوّر نشویم؟ ایشان نوری عظیم هستند که هجده سال در قالب جسم مادی به دنیا آمدند، اما اینکه تا نامی از حضرت فاطمه (س) می‌شنویم، فقط یک زندگی خانم هجده ساله برایمان متصوّر شود، امری پسندیده نیست و حتی این چیزی نیست که اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به آن تأکید داشته باشند، بلکه تأکید آنان بر بُعد نورانی آن حضرت (س) است.

حضرت فاطمه(س) در قرآن

چرا نام حضرت مریم(س) در قرآن آمده؛ ولى نام حضرت فاطمه(س) نیامده است؟

حضرت فاطمه(س) و حضرت مریم(س) از بهترین زنان جهان مى باشند. در این باره به چند نکته توجه فرمایید؛

1. صرف آمدن نام اشخاص در قرآن، نشانه فضیلت آنان نیست؛ زیرا در قرآن کریم، نام افراد ستم کار و مشرک مانند: فرعون، ابولهب و... نیز آمده است.

2. گر چه نام حضرت فاطمه(س) در قرآن صریح نیامده، ولى فضیلت ایشان از حضرت مریم(س) بیش تر است. امام صادق(ع) مى فرماید: « ... امّا حضرت مریم(س) بانوى زنان زمان خود بود؛ ولى حضرت فاطمه(س) بانوى همه بانوان جهان از اولین و آخرین است». در قرآن یاد کردن افراد به وسیله آوردن اوصاف ارزش مندشان، مطلوب تر است، از این که به نام از آن شخص تعریف شود.[1] 

3. نام اهل بیت پیامبر اکرم(ص) از جمله حضرت فاطمه(س) به جهت مصالحى، به صراحت در قرآن کریم نیامده است. از جمله این که به احتمال قریب به یقین، اگر نام اهل بیت و حضرت فاطمه(س)در قرآن کریم به صراحت مى‏آمد، نااهلان، قرآن را تحریف کرده و به سبب دشمنى با آن حضرت و همسرش حضرت على(ع) و حذف نام ایشان از قرآن، در قرآن دست مى بردند؛ ولى اگر با ذکر اوصاف گفته شود، دیگر افراد نااهل دست به تحریف آیات قرآن نزده و حقیقت و شخصیت اهل بیت(ع) نیز براى حقّ جویان روشن مى شود. در قرآن آیاتى درباره اهل بیت(ع) نازل شده که بسان تصریح به نام آنان و بهتر از تصریح است. کسى که به دنبال حقیقت باشد، از هر دو گفتار(صراحت، عدم صراحت) یک مطالب را مى فهمد.[2]

4. برخى آیات و سوره هاى قرآن در شان حضرت زهرا(س) نازل شده است؛ از جمله سوره هایى که در شان ایشان نازل شده، سوره دهر و کوثر است. نزدیک به 30آیه در شان ایشان تإویل شده که برخى از آن ها عبارتند از:

• «انا إنزلنه فى لیله* القدر» قدر/1

• «انا إنزلنه فى لیله مبرکه انا کنا منذرین» دخان/ 3

• آیه مودت: «قل لا إسئلکم علیه إجرا الا الموده فى القربى"شورى/ 23

• آیه تطهیر: «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس إهل البیت و یطهرکم تطهیرا» احزاب/ 33

• آیه مباهله: «تعالوا ندع إبنإنا و إبنإکم و نسإنا و نسإکم و إنفسنا و إنفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله على الکذبین» آل عمران/ 61

* مراد از «لیله»، حضرت فاطمه(س) مى باشد.

پى نوشت:

1. ر.ک: محدث بحرانى، تفسیر البرهان، بنیاد بعثت، تهران، ج‏1، ص‏618.

2. ر.ک: غایه المرام، باب 59، فصل دوم، ص 265.

فرهنگ مشرق