امروزه افزایش جمعیت گسترش شهرنشینی و افزایش آهنگ روزافزون توسعه شهرها روند نوسازی بناهای فرسوده را برای تامین فضاهای مورد نیاز شهری دوچندان نموده است.همچنین ضرورت افزایش سرعت ، ایمنی و کاهش بارمالی درتخریب سازه ها کارشناسان و مجریان این پروژه ها را ملزم به استفاده از روش های روز دنیا برای این امر بسیار مهم و حیاتی کرده است.در این مقاله، روشهای تخریب ساختمان بالا به پایین (دستی)، بالا به پایین (مکانیکی)، و روش انفجار مورد بررسی قرار می گیرد.
روش تخریب بالا به پایین (دستی):
روش بالا به پایین روشی است که از سقف شروع شده و تا سطح زمین ادامه پیدا می کند. ترتیب های خاصی از فعالیت های روش مذکور وجود دارد که ممکن است بر اساس وضعیت کارگاه و اعضای سازه ای مورد تخریب متفاوت باشند.
توالی تخریب
اصول تخریب و مراحل تخریب ساختمان باید بر اساس شرایط واقعی کارگاه، محدودیت ها، جانمایی ساختمان، جانمایی سازه ها و ساخت آن تعیین گردد . به طور کلی مراحل زیر باید اعمال گردد:
الف- کلیه سازه های پیش آمده، سایبان ها، ایوان ها و بخش های متصل به دیوارهای خارجی باید نخست و پیش از تخریب ساختمان اصلی و سازه های داخلی آن تخریب شود.
ب - در حین تخریب سازه کف کلیه اتاق های تاسیسات آسانسور و مخازن آب در ارتفاع، باید با توالی بالا به پایین نسبت به سطح سقف اصلی تخریب گردند.
پ - تخریب دال های کف باید از دهانه میانی آغاز شده و به سمت تیرهای تکیه گاه ادامه یابد.
ت - تیرهای کف باید به ترتیب زیر تخریب شوند:
تیرهای جلو آمده (یک سر گیردار یا کنسول ها)
سپس تیرهای ثانویه
تیرهای اصلی (ستون ها باید پس از برچیدن تیرهای بالاتر تخریب گردند.)
روش تخریب بالا به پایین (مکانیکی):
توالی مراحل تخریب سازه توسط ماشین آلات عموماً مانند روش دستی بالا به پایین بوده به جز اینکه اکثر کارهای تخریب توسط تجهیزات مکانیکی انجام می گردد. تخریب با بالا بردن ماشین آلات مکانیکی روی بالاترین طبقه ساختمان آغاز می گردد.
بالا بردن ماشین آلات
ماشین آلات مکانیکی باید به وسیله جرثقیل یا سایر ماشین آلات مورد تایید مهندس سازه دارای پروانه بر روی سقف ساختمان قرار گیرد. منطقه عملیاتی باید درحین بالا بردن ماشین آلات مسدود گردد. درصورتی که نیاز به مسدود کردن موقت مسیر باشد، مجوزهای مربوطه از پلیس و شهرداری پیش از آغاز عملیات کسب گردد.
تکیه گاه های ماشین آلات
باید بار وارد شده از طرف ماشین آلات به کف را مورد بررسی قرار داد. در صورت نیاز باید شمع زنی در طبقات پایین تر از طبقه مورد تخریب انجام شود تا ماشین آلات در شرایط ایمن بمانند. جابجایی ماشین آلات واحد مکانیکی باید تنها در محدوده شمع زنی شده انجام شود.
روش انفجار:
تخریب ساختمان با مواد منفجره (معمولا دینامیت) نیازمند برنامه ریزی بسیار دقیقی است تا ساختمان درست در همان محل در نظر گرفته شده فرو بریزد و باعث ایجاد خسارت به همسایه ها نشود. در واقع برای انجام درست این عملیات باید محاسبات بسیار دقیق مهندسی صورت گیرد.ایده پایه برای تخریب ساختمانها با مواد منفجره کاملا ساده است: اگر شما اعضای باربر ساختمان را در یک نقطه ای از بین ببرید, قسمتهای بالای آن نقطه از ساختمان بر روی قسمتهای پایین آن نقطه ریزش میکنند. حال اگر وزن قسمتهای بالایی به میزان کافی زیاد باشد باعث ریزش قسمتهای پایینی نیز میشوند. در واقع مواد منفجره تنها جرقه شروع هستند و این جاذبه زمین است که ساختمان را تخریب میکند.برای یک تخریب امن, نیاز است تیم تخریب پس از بررسی نقشه های سازه ای ساختمان و بازدید از ساختمان, نکات لازم را درباره سیستم پایداری سازه جمع آوری کنند. پس از این مرحله اطلاعات خام بدست آمده در اختیار متخصصین مواد منفجره قرار میگیرد. آنها با توجه به اطلاعات خام و همچنین تجربه های قبلی خود درباره ساختمانهای مشابه, تصمیم میگیرند از چه مواد منفجره ای, به چه میزانی و در کجا استفاده کنند تا ساختمان کاملا کنترل شده ریزش کند. گاهی حتی لازم میشود مدل ۳ بعدی ساختمانها در کامپیوتر طراحی شوند تا قبل از انجام عملیات تخریب, تحلیلهای لازم صورت بگیرند.
راهکارهای نوین در تخریب ساختمان
به جای تخریب ساختمان با شیوه هایی همچون انفجار با دینامیت یا تخریب جزء به جزء سازه با ماشین آلات سنگین، در شیوه های نوین، شرکت های ژاپنی ساختمان ها را به دقت طبقه به طبقه ویران می کنند. در نمای خارجی اینطور به نظر می رسد که با اجرای این شیوه ساختمان رفته رفته کوچک می شود تا کاملاً از بین برود. یکی از شیوه های تخریب طبقه به طبقه ساختمان، شروع کار از بالاترین طبقه است. در این سیستم تخریب ساختمان از بالاترین طبقه ساختمان شروع می شود. پیرامون هر طبقه در دست تخریب یک پوسته معماری مانند یک سقف کاذب کشیده می شود که علاوه بر دور نگه داشتن فضای در دست تخریب از فضای بیرون، مانند یک عایق صدا هم عمل می کند. یک سیستم جرثقیل سقفی معلق در داخل فضای در دست تخریب نصب می شود و به عملیات تخریب کمک می کند. پس از آنکه تعدادی از طبقات تخریب شدند، ستون های نگه دارنده سقف کاذب به مرور پایین آورده می شوند. سپس این روند تا پایین ترین طبقه، برای هر کدام از سطوح ساختمان تکرار می شود. استفاده از این رویکرد در تخریب ساختمان چندین مزیت عمده دارد:
• ذرات معلق گرد و غبار، سیلیکا و اکسیدها در محیط بیرون پخش نمی شوند.
• مصالحی که به دقت از هم جدا می شوند می توانند مجدداً بازیافت شوند و مورد استفاده قرار گیرند.
• می توان با تبدیل انرژی ناشی از پایین آوردن مصالح ساختمان، انرژی قابل استفاده تولید کرد.
