اساس تربیت حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم؛ در جهت اجرای رسالت عظیم خود در تربیت انسان کامل؛ با هدف عبودیت و بندگی خدا؛ در سه سطح انجام گرفته است.
سطح اول: تربیت فردی
آخرین پیامبر خدا در قرآن به رحمة للعالمین توصیف داده است؛ او در زدودن سیاهی ها و پاکی دل و حاکمیت خدا در وجود انسان؛ مهربان تر از پدر و مادر؛ بدونهرگونه تحقیر و سخریّه و آبروریزی و سرکوفت و سرزنش های مکرر و یادآوری گناه گذشته و...؛ ایراد فرد را در خلوت به خود فرد می گفت و احترام وعزّت نفس وی را حفظ می کرد؛ و بدین ترتیب؛ روح و روان وی را با آب زلال بندگی می شست و او را پرورش می داد.
سطح دوم : تربیت عمومی مردم
از جمله برخی اوقات برای عینی کردن گناه و فهم عمیق در مسلمان ها از روش عملی و عمومی استفاده می نمود. به عنوان مثال؛ در صحرای کم درخت و علف و...؛ ازهمه خواست برای درست کردن آتش هیزم جمع کنند؛ اصحاب با نگاهی ساده گفتند؛ چیزی نیست؛ ولی پیامبر دستور جمع آوری هیزم به هر میزان ممکن را داد؛ اصحاب در گشتن صحرا هریک مقداری هیزم جمع کرده و آوردند و روی هم قرار دادند؛ و هیزم زیادی شد. پیامبر صلی الله علیه وآله همه را به نکته تربیتی توجه دادند که گناهان هم مثل هیزم ها اول به چشم نمی آید ولی با توجه وجمع آوری؛ خیلی زیادند و مایه عذاب اخروی.
سطح سوم : تربیت براساس دستور وحی از طرف خدا
آغاز رسالت ایشان؛ وقبل از اعلام عمومی رسالت خود؛ و نیز تا پایان عمرشریف؛ هرسه سطح؛ متناسب با موقعیت؛ انجام شد؛ که نتیجه این روش تربیتی؛ موجب پیدایش انسان های خالص و بنده خدا؛ و زاهدان شب و شیران روز در برابر دشمنان خدا و دین و پیامبر خدا بودند؛ که نمونه عینی و عالی این روش تربیتی در روز عاشورا نمایش داده شد.
آخرین جانشین خدا؛ علاوه بر روش های عملی؛ در ایجاد اعتقاد درونی و باورهای دینی متقن و محکم؛با استناد به آیات قرآن و وحی خدا؛ تلاش می کردند.
قرآن کریم؛ مملو از نکات تربیتی برای پرورش انسان کامل هست که هدف و وظیفه انبیاء الهی بوده است که فرمودند: " بعثت لاتممّ مکارم الاخلاق"
اگر در تربیت خود و دیگران از روش پیامبر خدا استفاده کنیم؛ قطعا به بیراهه نرفته و موجب پیدایش انسان هایی انسان نما و مسلمان نما و منافق و ... نخواهیم شد.در این روش تربیتی؛ استاد خدا هست و کتاب قرآن و راهنما آخرین پیامبر خدا و جانشینان پیامبر خدا.
در این مسیر؛ هرگز کجی و ظلم و ظالم و بی عدالتی وجود ندارد؛ انسان ها با یافتن عینی خدا؛ حاضر به توسّل به غیرخدا و پیروی از هوای نفس خود و دیگران نمی شوند.
