نقاشی قهوه خانه‌ای

یکی از انواع متداول در نقاشی سده‌ی اخیر ایران نوعی نقاشی روایی موسوم به قهوه خانه‌ای است که آن را خیالی نگاری هم می نامند. اگرچه سابقه‌ی این نوع نقاشی عامیانه را تا روزگار صفوی ( دوران رونق و رسمیت یافتن تشیع در ایران) می توان پی جویی کرد ولی رشد و شکوفایی آن به موازات عصر مشروطیت و در دوران پهلوی بود.

این مکتب بر اساس سنت‌های مردمی و دینی و با اثر پذیری از طبیعت نگاری مرسوم آن زمان به دست هنرمندانی آموزش ندیده ولی خلاق پدید آمد. ابزار کار این نقاشان، رنگ روغنی بود و بر روی بوم‌های بزرگ، تصاویری روایی را جهت نصب بر دیوار قهوه خانه‌ها، تکیه‌ها، حسینیه‌ها، یا زورخانه‌ها و حمام‌ها به وجود می آوردند.

داستان‌های شاهنامه، وقایع کربلا، قصه‌های قرآنی و یا حکایات عامیانه و مردمی موضوع این پرده‌ها را تشکیل می داد که، توسط افرادی از طبقه پایین و متوسط جامعه، به هنرمند نقاش سفارش داده می شد. هدف نقاش، صراحت بیان و اثرگذاری هرچه بیشتر بر مخاطب عام بود و از همین روی در پرده‌هایش غالبا نام اشخاص یا موضوع روایت را در کنار افراد و صحنه‌ها می نوشت. هم چنین شخصیت اصلی را بزرگ تر نشان می داد و افرادی را که دوست می داشت، خوش سیما و دشمنان را بد منظر به تصویر در می آورد.

نقاشی قهوه‌خانه‌ای با نقاشانی همچون حسین قولر آقاسی و محمد مدبر در اوایل سده‌ی حاضر به اوج خود رسید. این نقاشان، شاگردانی چون حسین همدانی، حسن اسماعیل‌زاده و عباس بلوکی‌فر را پرورش دادند.