کیسه‌ی صفرا کار انبار کردن و غلیظ کردن صفرا را بر عهده دارد. وقتی شخص غذا می‌خورد کیسه‌ی صفرا با انقباض خود مقدار زیادی صفرای غلیظ را وارد روده می‌کند تا به هضم چربی‌ها کمک کند.
مدتی است که در ناحیه صفرا درد دارم و با سونوگرافی مشخص شد که دو سنگ به اندازه 14 میلی متر در کیسه صفرا وجود دارد. با چند دکتر مشورت کردم و همگی اعلام کردند که باید کیسه صفرا را بردارند. لطفا بفرمایید علت ایجاد این سنگ ها چیست و چگونه درمان می شود؟
خانم‌ها بیشتر از آقایان دچار سنگ صفراوی می‌شوند. معمولاً در سنین چهل و بالاتر سنگ‌های صفراوی تشکیل می‌شوند.
سنگ‌های صفراوی سه نوع هست:
۱- سنگ‌های کلسترولی
۲- سنگ‌های مخلوط کلسترول و رنگ‌دانه
۳- سنگ‌های رنگ‌دانه‌ای
سنگ‌های کلسترولی و مخلوط، ۸۰ درصد کل سنگ‌های صفراوی را تشکیل می‌دهد. در حالت طبیعی صفرا از کبد ترشح‌شده و از راه مجاری صفراوی به روده‌ها ریخته می‌شود. کیسه‌ی صفرا کار انبار کردن و غلیظ کردن صفرا را بر عهده دارد. وقتی شخص غذا می‌خورد کیسه‌ی صفرا با انقباض خود مقدار زیادی صفرای غلیظ را وارد روده می‌کند تا به هضم چربی‌ها کمک کند. گاهی به علت اختلال در ترکیب مواد موجود در صفرا، غلظت کلسترول بالا رفته و غلظت املاح صفراوی در صفرا، کم شده و زمینه‌ی مساعد برای تشکیل کریستال در صفرا ایجاد می‌شود.
کریستال‌ها بزرگ‌تر شده و به هم می‌پیوندد و سنگ صفراوی تشکیل می‌شود. سنگ کیسه‌ی صفرا گاهی متعدد است و قطر آن گاهی تا چند سانتیمتر می‌رسد. سنگ در کیسه‌ی صفرا، سبب التهاب کیسه‌ی صفرا شده و کار طبیعی آن را مختل می‌کند و گاهی دهانه‌ی خروجی آن را می‌بندد و سبب ایجاد التهاب حاد آن (کوله سیستیت حاد) می‌شود.
گاهی سنگ، از کیسه‌ی صفرا خارج‌شده و به مجرای اصلی صفراوی (که از کبد شروع‌شده و به روده ختم می‌شود.) واردشده و راه اصلی جریان صفرا را می‌بندد. از این حالت بیمار ممکن است دچار یرقان و اتساع مجاری صفراوی شود.
عده‌ای از افراد مبتلابه سنگ کیسه‌ی صفرا هیچ‌گونه علامتی ندارند و از بیماری خود بی‌اطلاع‌اند. اگر سنگ کیسه‌ی صفرا علامت ایجاد کند، به‌صورت احساس پری و سنگینی ناحیه‌ی بالای شکم، یک تا سه ساعت بعد از خوردن غذای چرب است که مدت دو تا سه ساعت طول می‌کشد. این درد گاهی همراه باحالت تهوع همراه است و بیمار ممکن است آن را سوءهاضمه تعبیر کند.
گاهی درد در ناحیه‌ی بالای شکم و در طرف راست شکم ایجاد شده و شدید می‌شود و باحالت تهوع و استفراغ همراه می‌شود و ادرار پررنگ می‌شود، این حالت به علت التهاب حاد کبد صفرا به وجود می‌آید و به کوله سیستیت حاد موسوم است و نیاز به درمان جراحی دارد.
سنگ کیسه‌ی صفرا را نمی‌توان با شرح‌حال و معاینه، به‌طور قطعی تشخیص داد، بلکه حتماً باید سونوگرافی یا عکس رنگی از کیسه‌ی صفرا گرفته شود تا تشخیص قطعی داده شود.
پزشک با گرفتن شرح‌حال و معاینه‌ی بیمار، مشکوک به سنگ کیسه‌ی صفرا می‌شود. سنگ کیسه‌ی صفرا را نمی‌توان با شرح‌حال و معاینه، به‌طور قطعی تشخیص داد، بلکه حتماً باید سونوگرافی یا عکس رنگی از کیسه‌ی صفرا گرفته شود تا تشخیص قطعی داده شود. البته در پنج تا ده درصد موارد، سنگ‌های کیسه‌ی صفرا، در عکس ساده‌ی شکم هم دیده می‌شوند.
اگر سنگ کیسه‌ی صفرا بدون علامت است و به‌طور اتفاقی کشف‌شده است نیاز به معالجه‌ی خاصی ندارد. چنانچه بیمار دچار درد ناشی از سنگ کیسه‌ی صفرا بعد از غذای چرب می‌شود، باید درمان انجام گیرد. بهترین درمان خارج کردن کیسه‌ی صفرا سنگ‌های درون آن، به‌وسیله‌ی عمل جراحی است. امروزه توصیه می‌شود، در مراکز مجهز، عمل جراحی با استفاده از لاپاراسکوپ انجام گیرد.
لاپاراسکوپ وسیله‌ای است لوله مانند که آن را از سوراخ کوچکی که روی شکم ایجاد می‌کنند، وارد شکم بیمار کرده و امکان دیدن و خارج کردن کیسه‌ی صفرا را فراهم می‌سازد. گاهی جراح قادر به خارج کردن کیسه‌ی صفرا با لاپاراسکوپ نیست و مجبور به باز کردن شکم به روش معمولی و عمل جراحی کیسه‌ی صفرا می‌شود.
امکان درمان سنگ‌های کیسه‌ی صفرا بدون عمل جراحی نیز هست ولی هرگز روش روتین برای همه بیماران بشمار نمی‌رود، زیرا :
۱. پس از شش ماه تا دو سال فقط پنجاه‌درصد سنگ‌ها حل می‌شوند.
۲. سنگ‌ها با قطر یکسانت یا بزرگ‌تر حل نمی‌شوند.
۳. پس از قطع درمان در پنجاه‌درصد بیماران مجدداً سنگ کیسه‌ی صفرا پیدا می‌کنند.
۴. درمان همراه با عوارض است.
۵. داروهای تجویزشده گران است و بایستی تا آخر عمر، هرروز مصرف شوند.
۶. اگر کیسه صفرا به علت التهاب مزمن قدرت انقباض خود را از دست‌داده باشد، درمان داروئی فایده‌ای ندارد. گاهی سنگ‌های کیسه‌ی صفرا را با دستگاه سنگ‌شکن خردکرده، و داروهای حل‌کننده سنگ به بیمار می‌دهند. این روش‌ها در بیماران پیر که مشکلات قلبی دارند و قادر به تحمل عمل جراحی نیستند، بکار می‌رود.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره سلامتی مرکز مشاوره
