«رستاخیز» امسال هم به محرم نرسید!

سینمای ایران از موضوعات دینی دور نبوده اما این دلیل بر موفق بودنش در حوزه دین نیست. از مهم‌ترین موضوعات دینی که به جهت ماهیتش بیشترین قابلیت را در تولید فیلم دارد قیام امام حسین علیه‌السلام و واقعه عاشورا است. اما سینمای ایران در این موضوع چه قدر موفق بوده؟ برای اندازه‌گیری عیار موفقیت سینمای ایران در تولید آثار عاشورایی باید ببینیم متولیان این امر اصلاً تلاشی در این حوزه داشتند و اگر داشتند این تلاش در چه جهتی بوده و به چه نتایجی رسیده.

در گزارش‌های متعددی که در تبیان و دیگر رسانه‌ها کارشده بارها این آثار را مرور کردیم؛ شاید فیلم «رستاخیز» و جریانی که از تولید تا امروز سر راه این فیلم قرار داشته بهترین معیار برای پاسخ به این سؤال باشد. ابتدا مرور کوتاهی داریم بر روند تولید فیلم «رستاخیز»:
 

ده سال تلاش برای فیلم عاشورایی

«رستاخیز» بعد از یک پیش‌تولید طولانی که نزدیک به 5 سال زمان برد بهمن سال 88 جلوی دوربین رفت و بعد از اتمام فیلم‌برداری مراحل فنی آن توسط شرکت «مولینر» در انگلیس انجام شد. در میان عوامل فیلم چهره‌های مطرحی از هنرمندان خارجی حضور داشتند. سرانجام بعد از یک مسیر طولانی «رستاخیز» اولین بار در جشنواره سی و دوم فیلم فجر رونمایی شد و حاصلش از جشنواره دستیابی به هشت سیمرغ بود، ضمن اینکه بهترین فیلم جشنواره هم شد.

زمان جشنواره «رستاخیز» هم مانند هر فیلم دیگری موافق و مخالف خودش را داشت اما این فیلم به جهت اینکه دست روی یک موضوع مهم و حساس گذاشته بود اهمیت بیشتری پیدا کرد. نقدهای جشنواره بیشتر از جنس همان نقدهای سینمایی بود و درمیانشان گروهی هم ایراداتی به محتوا داشتند اما حاشیه‌ها بعد از جشنواره شروع شد. تعدادی از مداحان و چهره‌های مذهبی نسبت به فیلم معترض شدند و این مهم‌ترین عامل در ایجاد حساسیت نسبت به فیلم شد و ادامه ماجرا... .
 

مشکل رستاخیز چه بود؟ مسئولین چه کردند؟

نسخه اولیه «رستاخیز» سه ساعت بود اما در نسخه آماده‌شده برای اکران 50 دقیقه کوتاه‌تر شد. این خبر در خروجی سایت فیلم هم قرار گرفت اما همچنان بدون در نظر گرفتن این نکته که حتماً در 50 دقیقه حذف‌شده خیلی از ایرادات فیلم رفع شده اعتراض‌ها توسط عده‌ای ادامه پیدا کرد، عده‌ای که خیلی‌هایشان حتی فیلم را ندیده بودند!

بیشتر مخالفان فیلم نسبت به نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع) اعتراض داشتند اما نکته جالب‌توجه حمایت آیت‌الله علم الهدی امام‌جمعه مشهد بود. بااینکه او را بیشتر با نظرات تندوتیزش می‌شناسیم اما از حامیان «رستاخیز» بود و از این فیلم با عنوان فیلمی ارزشمند یاد کرد و درباره نمایش چهره‌ها طبق استفتائی از رهبری اعلام کرد اگر وهن نباشد نمایش تصویر اشکالی ندارد.

بالاخره تیرماه سال 94 اعلام شد با تأمین نظر مراجع «رستاخیز» اکران می‌شود. حوزه هنری هم پخش‌کننده فیلم بود. اما چند روز مانده به اکران دوباره اعتراض‌ها نسبت به فیلم شروع شد و این بار مخالفت با فیلم در فضای احساسی و هیجانی کاربران شبکه‌های اجتماعی شدت بیشتری پیدا کرد. 24 تیر فیلم اکران شد، عده‌ای مقابل سینما شکوفه و وزارت ارشاد تجمع کردند و همان روز فیلم به توقیف درآمد!

سخنگوی وزارت ارشاد در اولین نشستی که داشت قول داد مشکل فیلم به‌زودی حل می‌شود. تا امروز هم هرگاه از مسئولین وقت ارشاد و سینمایی درباره رفع مشکل این فیلم سؤال شده از تلاش برای رفع مشکل گفتند. اما خروجی این تلاش قرار است به کجا برسد؟ آیا واقعاً تلاشی انجام‌شده یا مسئولین فرهنگی در این امر منافع خودشان را ترجیح می‌دهند؟
از زمانی که «رستاخیز» توقیف شد احمدرضا درویش به‌عنوان کارگردان و تقی علیقلی زاده در مقام تهیه‌کننده بارها در این رابطه گفت‌وگو کردند، حتی درویش نسبت به برخورد سازمان سینمایی با «رستاخیز» به دیوان عدالت اداری شکایت کرد. نتیجه این بحث‌ها پرداخت خسارت فیلم بود اما در نمایش آن نتیجه‌ای حاصل نشد. مطمئناً پیگیری‌های درویش برای دریافت خسارت نیست، کسی که زمان زیادی از عمرش را صرف تولید اثری سخت و مهم کرده انتظارش دیده شدن نتیجه کارش است. آن‌هم فیلمی که دبیر وقت جشنواره سی و دوم یعنی محمدرضا عباسیان گفته بود تنها فیلمی که به‌عنوان دبیر جشنواره شخصاً به دفتر تهیه‌کننده و کارگردان آن مراجعه کرده تا در جشنواره حاضر شود، «رستاخیز» بوده. تلاشی که ظاهراً تنها برای نمایش در ویترین سینمای ایران بوده است.
 

وزیر ارشاد از کدام تلاش صحبت می‌کند؟

روز شنبه همین هفته گزارشی از خبر بیست و سی پخش شد که در ابتدای آن به بخش‌هایی از صحبت‌های سال گذشته وزیر ارشاد اشاره شد، صالحی امیری درباره فیلم‌های عاشورایی گفته بود وزارت ارشاد دستگاه تولیدکننده فیلم و سینما نیست و باید باسیاست گذاری بهتر و حمایت‌های مناسب‌تر شرایط را برای تولید آنچه موردنظر است فراهم کنیم. صحبتی که عملی شدنش حتماً اتفاق خوبی است اما در ادامه گزارشگر دوباره سراغ وزیر ارشاد رفته بود و او این بار پاسخ داده بود که بخشی از توفیق سینمای ایران تلاشی است که در حوزه عاشورا داشته. و حاصل این تلاش را کارهای قابل‌توجهی عنوان کرد که قرار است ارائه شود! طبق صحبت آقای وزیر کارهای قابل‌توجهی که نام بردند چه زمانی قرار است ارائه شود؟ منظور آقای وزیر از تلاش چیست؟

از طرفی روابط عمومی سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری هم نمایشگاهی را با عنوان «سینما و محرم» برگزار کرده و تصاویر و متن نوشته‌هایی از فیلم‌های مرتبط با قیام عاشورا را به نمایش گذاشته است. مرور دستاوردهای سینمایی در همه موضوعات اتفاقی مرسوم است اما این تکرار در بعضی حوزه‌ها خسته‌کننده شده. اگر منظور وزیر ارشاد از تلاش‌هایی که داشتند برگزاری نمایشگاه و ارائه گزارش کار است، این داستان تکراری همچنان ادامه خواهد داشت. کم‌کاری‌های متولیان فرهنگی در تولید آثار نمایشی با موضوع عاشورا آن‌قدر تکرار شده که حتی دیگر قابل‌انکار هم نیست. و بدتر اینکه نقشه راه نداشتن در این حوزه اندک سرمایه‌هایی هم که وجود دارد بر باد می‌دهد.

رستاخیز با بودجه سرمایه‌گذاران خارجی ساخته شد اما توقیف شدنش حتی با فرض پرداخت خسارت بی اعتمادی و عدم ثبات برای سرمایه گذاری در این حوزه را به‌جا گذاشت و مانع از اعتماد سرمایه‌گذاران بخش خصوصی شد. سال 82 هم‌ زمان ساخت سریال امام حسین (ع) قرار بود علاوه بر صداسیما شبکه المنار و چند شبکه خارجی دیگر در این سریال مشارکت داشته باشند. داستان توقیف و از دست رفتن سرمایه‌گذار خارجی آنجا هم با از بین رفتن اعتماد همراه شد.

خلاصه کلام اینکه صداوسیما، سینمای ایران، متولیان و مسئولین فرهنگی، وزرای ارشاد، مراجع و متخصصین دینی نه‌تنها تلاش قابل توجهی در ارائه مفاهیم عاشورا و قیام امام حسین (ع) در قالب تصویر نداشتند و ندارند بلکه تلاش‌هایی هم که می‌شود هدر می‌دهند. کاش فقط برای یک‌بار در اینباره باهم گفت‌وگو کنند.