از نظر اميرمؤمنان على(ع) نيكخواهى شهروندان حاصل نمى شود مگر اين كه زمامداران و مديران چنان حكومت و مديريت كنند كه طول دوره آنان بر شهروندان كند نگذرد و خواهان به سر رسيدن هرچه زودتر دوره و سرآمد آنان نباشند.
روابط حکومتى و مدیریتى، روابطى یک طرفه نیست و روابطى دوطرفه است، که جز با خدمتگزارى از سوى زمامداران و مدیران، و نیک خواهى از سوى مردمان و اداره شوندگان به سامان مطلوب میل نمى کند. از این رو، زمامداران و مدیران لازم است، این نیک خواهى را رکنى اساسى براى حکومت و مدیریت تلقى کنند و براى تدارک آن زمینه هاى لازم را فراهم نمایند.
مدیریت بر قلب جز براساس چنین رابطه دوسویه اى شکل نمى گیرد. از این رو زمامداران و مدیرانى که در پى مدیریت بر قلب هستند، لازم است بسترهاى چنین رابطه اى را به وجود آورند و پاس بدارند.
امیرمؤمنان على(ع) براى جلب نیک خواهى شهروندان در عهدنامۀ مالک اشتر، عواملى برشمرده است که بدانها بتوان زمینه این نیک خواهى را به درستى فراهم کرد.
اوّل: «وَ لاَ تَصِحُّ نَصِیحَتُهُمْ إِلاَّ بِحِیطَتِهِمْ عَلَى وَلاَهِ الاْمُورِ» (و نیک خواهى شهروندان تنها هنگامى به درستى پدیدار مى شود که [به سبب پاسداشت حقوقشان و اداره درست امورشان به وسیله سرپرستان] بر گرد سرپرستان بمانند.)
بنابراین در درجه نخست، نحوه اداره امور مردمان است که موجب پیوند آنان با حکومت و مدیریت، و نیک خواهى نسبت به زمامداران و مدیران مى شود؛ اداره کردنى باکفایت که سبب شود اوضاع مردمان به سامان رسد.
دوم: «وَ قِلَّهُ اسْتِثْقَالِ دُوَلِهِمْ «(و دوام حکومت آنان را سنگین نشمارند.)
حکومت و مدیریتى که بر مردم سنگینى مى کند و آنان را از جهات گوناگون تحت فشار قرار مى دهد، نمى تواند نیک خواهى آنان را جلب کند. روشهاى سیاسى خودکامانه، نقض آزادى‌ها، تحمیل عقیده، شیوه هاى ناسالم ادارى، رفتارهاى غیراخلاقى از جانب زمامداران و مدیران، نابخردى در تصمیم ها، ایجاد تنگناهاى اقتصادى، فقدان امنیت در حوزه هاى گوناگون، و جز اینها، امورى است که حکومت و مدیریت را چون بارى سنگین بر دوش مردم مى سازد؛ و مادام که چنین است، روابط دوسویه حقیقى و پیوندهاى واقعى معنا نمى یابد.
سوم: «وَ تَرْکِ اسْتِبْطَاءِ انْقِطَاعِ مُدَّتِهِمْ» (و از کند شمردن سرآمد و پایان روزگارشان دست بردارند.)
از نظر امیرمؤمنان على(ع) نیکخواهى شهروندان حاصل نمى شود مگر این که زمامداران و مدیران چنان حکومت و مدیریت کنند که طول دوره آنان بر شهروندان کند نگذرد و خواهان به سر رسیدن هرچه زودتر دوره و سرآمد آنان نباشند. حکومت و مدیریت ناسالم، نابخرد، ناتوان و بى تدبیر به گونه اى عمل مى کند که هر روز آن بر شهروندان، شایستگان و خردمندان چون سال ها طى مى شود و مادام که حکومت و مدیریت بسامان نگردد، این پدیده هست و خدمتگزارى و نیک خواهى دوسویه بى معناست.
منبع:
یادداشت "جلب نیک خواهی شهروندان از منظر نهج البلاغه" به قلم دکتر مصطفی دلشاد تهرانی؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی طلیعه.
