خبرگزاری فارس- گروه فعالیت‌های قرآنی: خداوند در آیات ۱۷ و ۱۸ سوره مبارکه توبه به موضوع مسجد و ویژگی کسانی که مساجد را آباد کرده‌اند اشاره و کفار را از ساخت و آباد کردن مسجد منع می‌کند.
در اهمیت مسجد همین بس که در قرآن کریم نام آن ۲۸ بار آمده که در برخی از آنها موضوع آبادی مسجد بیان شده است. موضوع مسجد به قدری در آیات الهی اهمیت دارد که خداوند در آیه ۱۷ سوره مبارکه توبه صراحتاً می‌فرماید: مشرکان حقّ ندارند مساجد خدا را تعمیر و آباد کنند. آنان کارهایشان تباه شده و در آتش، جاودان خواهند بود. همچنین در آیه بعد ویژگی کسانی که می‌توانند مساجد خدا را آباد و تعمیر کنند بیان شده است.
به جز آیات قرآن ده‌ها حدیث و روایات معتبر از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) در اهمیت مسجد بیان شده که در موضوعات مختلف از جمله ساخت، عمران و تعمیر و حضور در مسجد و برپایی نماز در آن بیان شده است.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «مَنْ کانَتِ الْمَساجِدُ بَیتَهُ ضَمِنَ اللهُ لَهُ الرَّوحَ وَ الرّاحَةَ وَ الْجَوازَ عَلَی الصّراطِ» کسی که مسجد خانه او باشد (مرتب به مسجد تردد کند) خداوند، آسایش و کامیابی او و عبور از صراط را برایش ضمانت کرده است. (مستدرک، ج 3، ص 363)
و یا در حدیثی قدسی به نقل از امام صادق(ع) آمده است: «قال اللهُ تبارکَ و تعالی اِنَّ بُیُوتِی فِی الْأَرْضِ اَلْمَسَاجِدُ، فَطُوبَی لِعَبْدٍ تَطَهَّرَ فِی بَیْتِهِ ثُمَّ زَارَنِی فِی بَیْتِی أَلا إِنَّ عَلَی‌الْمَزُورِ کَرَامَةَ الزَّائِرِ» خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: مساجد خانه‌‌های من در زمین‌‌اند، خوشا به حال بنده‌‌ای که در خانه‌‌اش خود را طاهر کند (وضو بگیرد) و بعد مرا در خانه‌ام زیارت کند، اینجا دیگر بر میزبان است که مهمان خود را گرامی بدارد. (ثواب‌الاعمال، ص 69)
در عین حال توجه نکردن به مسجد و خالی گذاشتن آن هم در روایات مختلف نفی شده است تا جایی که پیامبر(ص) می‌فرماید: «المَسجُد غریبٌ فیما بینَ قومٍ لایُصَلُّونَ فیهِ إنَّ الله تعالی لا یَنظُرُ اِلَیهِم یَومَ‌القیامَة» مسجد در میان مردمی که در آن نماز نمی‌‌خوانند غریب است و خداوند در روز قیامت نظر رحمت خود را از آنها دریغ خواهد کرد. (بحار، ج 78، ص 115)
متن آیات
مَا کَانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنیَعْمُرُواْ مَسَجِدَ اللَّهِ شَهِدِینَ عَلَى أَنفُسِهِم بِالْکُفْرِ أُوْلَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَلُهُمْ وَفِى النَّارِ هُمْ خَلِدُونَ(۱۷) إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَجِدَ اللَّهِ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْأَخِرِ وأَقَامَ الصَّلَوةَ وَءَاتَى الزَّکَوةَ وَلَمْ یَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسَى أُوْلَئِکَ أَن یَکُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِینَ(۱۸)
ترجمه
مشرکان حقّ ندارند مساجد خدا را با آنکه به صراحت بر کفر خویش گواهى مىدهند، تعمیر کنند. آنان کارهایشان (به خاطر بىایمانى) تباه شده است و در آتش، جاودان خواهند بود.(۱۷) مساجد خدا را تنها کسانى باید آباد کنند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند و نماز را به پا داشته و زکات مىپردازند و جز از خدا نمىترسند. امید است که آنان از رهیافتگان باشند.(۱۸)
مسجد، پایگاه مهّم عبادى و اجتماعى مسلمانان است. بنابراین، هم متولّیان آن باید صالح و پاک باشند و هم برنامههایش سازنده و تربیت‌کننده، هم بودجهاش مشروع و حلال باشد و هم مسجدیان اهل تقوا و خدایى و مورد تکریم. وگرنه اگر سازندگان مساجد، جبّاران و سلاطین باشند و پیش‌نمازان، افراد بىسواد و ترسو و خادمان نیز وارفتگان بىحال، طبعاً مساجد از هدف اصلى خود که آبادى معنوى است، دور خواهند ماند.
به گفته مرحوم فیض کاشانى در تفسیر صافى، تعمیر مسجد شامل مرمّت، نظافت و فرش کردن، روشنایى، تدریس و تبلیغ مىشود.
در قرآن 32 بار از زکات یاد شده که 28 بار آن در کنار نماز بیان شده است.
رسول خداصلى الله علیه وآله فرمود: «اذا رأیتم الرّجُلَ یعتاد المسجدَ فاشهَدُوا له بالأیمان» همین که دیدید کسى به مسجد رفت و آمد مىکند، به ایمان او گواهى دهید.(تفسیر درّالمنثور)
در احادیث براى کسانى که به مسجد رفت و آمد مىکنند، بهرهها و فواید فراوان ذکر شده است، از جمله: پیدا کردن دوست و برادر دینى، آگاهىهاى مفید، ارشاد و دورى از گناه، برخوردارى از نعمت و رحمت الهى. (وسائل الشیعه و تفسیر درّالمنثور)
پیام‌ها
در بناى مساجد و بنیادهاى دینى و فرهنگى مسلمانان، کفّار و مشرکین دخالت ندارند. «ما کان للمشرکین»
در ساخت و اداره مراکز و نهادهاى مقدّس، پول نااهلان را نگیرید، تا دخالت و افتخار و توقّع نداشته باشند. «ما کان للمشرکین»
عمل به تنهایى مهم نیست، نیّت نقش اصلى را دارد.«ماکان للمشرکین أنیعمروا»
نه هر درآمدى مشروع است و نه هر مشارکتى ارزشمند. مبادا به عشقِ آبادانى مساجد، کفّار در امور دینى نفوذ کنند. «أن یعمروا مساجد اللَّه»
کسانى که تظاهر به بىدینى مىکنند، حقّ دخالت در امور مذهبى را ندارند. «شاهدین على انفسهم بالکفر»
مشرک همان کافر است. «مشرکین... شاهدین على انفسهم بالکفر»
کفر، سبب نابودى و فساد و بىارزش شدن اعمال نیک کافران است. «بالکفر... حبطت اعمالهم»
شرایط تولیت و تعمیر مسجد
الف: از جهت اعتقادى، ایمان به مبدأ و معاد. «آمن باللّه و الیوم الاخر»
ب: از نظر عملى، برپا داشتن نماز وپرداخت زکات. «اقامالصلوة وآتى الزکوة»
ج: از جهت روحى، شجاعت و نفوذناپذیرى. «لمیخش الا اللّه» (اگر متولّى مسجد، شجاع باشد، مسجد نیز کانون حرکتهاى ضدّ ظلم خواهد بود)
وظیفه متولّیان مساجد و تعمیرکنندگان آنها، رسیدگى به محرومان است. «انّما یعمر... آتى الزکوة»
ایمان از عمل جدا نیست، «آمن... و اقام» نماز از زکات جدا نیست، «اقام الصلوة و آتى الزکوة» و مسجد از انقلاب جدا نیست. «مساجد اللّه... و لم یخش»
با وجود ایمان، عمل صالح، نماز، زکات و شجاعت، باز هم مغرور نشویم، هنوز خطر انحراف وجو دارد. «فعسى اولئک من المهتدین»
