محل زندگی امام مهدی(عج) پس از ظهور

عقیق:«مسجد سهله» که بسیار مشهور است، پس از ظهور امام عصر(عج) محلّ زندگی ایشان و خانواده شان و نیز محلّ جمع آوری بیت المال و تقسیم غنائم میان مسلمانان خواهد بود، در ورودی شهر «کوفه» قرار دارد. کوفه بعد از دوره فتوحات اسلامی، در همین مکانی بود که به شهر تبدیل شد. این شهر در فاصلة 10 کیلومتری از «نجف اشرف» و صد و پنجاه کیلومتری «بغداد» واقع شده است.

مسجد سهله، بعد از «مسجد کوفه» ساخته شد و یکی از بزرگ ترین مساجدی است که در قرن اوّل هجری قمری در کوفه بازسازی شد.

از مسجد سهله با نام های دیگری نیز یاد شده است: «مسجد قُرا»، «مسجد بِرِّی»، «مسجد سُهَیل»، «مسجد عبد قُبَیس» و «مسجد بَنِی ظَفَر»؛ ولی «سَهله» مشهورتر از بقیة نام هاست.

نام گذاری به «قُرا» به سبب وجود روایتی از امیرمؤمنان، علی(ع) است که فرمود: «در شهر کوفه، چهار مکان مقدّس وجود دارد که هر یک، دارای مسجدی است.» از حضرت(ع) نام آنها را پرسیدند؛ فرمود: «یکی از آنها مسجد سهله است. مسجد سهله محل اُتراق خضر نبی(ع) است و هیچ اندوهگینی به این مسجد وارد نمی شود؛ مگر اینکه خداوند اندوه او را می زداید و ما اهل بیت(ع)، مسجد سهله را به نام مسجد قُرا یاد می کنیم.»1

در روایتی از اُمّ سلمه، همسر گرامی پیامبر(ص) نقل شده است: جبرئیل (مدّت ها پیش از واقعة کربلا) مقداری از خاک سرخ رنگ زمین کربلا را برای پیامبر(ص) آورد.2

که در این روایت از چنین خاکی تعبیر به «سَهله» شده و به همین علّت نام «سَهله» شهرت بیشتری برای این مسجد ارزشمند پیدا کرده؛ چون در سرزمینی است که پوشیده از شن سرخ رنگ است.

امامان و مسجد سهله

مسجد سهله یکی از مقدّس ترین مکان ها بعد از مسجد کوفه شمرده می شود؛ زیرا خانة ادریس نبی و حضرت ابراهیم(ع) و عبدصالح خدا، خضر نبی(ع) در این مسجد قرار دارد.3

روایات فراوانی درباره مسجد سهله از ائمه معصومان(ع) نقل شده که به جایگاه و تقدّس این مسجد و لزوم زیارت آن اشاره دارد. از امیرمؤمنان، علی(ع) نقل شده است: «مسجد ابن ظفر مسجد با برکتی است. به خدا قسم در طبقه ای از طبقات بالای این مسجد (در آسمان) سنگی بسیار بزرگ و سبز رنگ است که خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرده؛ مگر اینکه تصویری از چهرة آن پیامبر بر روی آن سنگ نقش بسته و این مسجد، همان مسجد سهله است.»4

در روایت دیگری امام صادق(ع) از ابوحمزة ثمالی درباره عمویشان، زید پرسیدند: «آیا عمویم زید را در شبی که از شهر خارج شد، ملاقات کردی؟» ابوحمزه پاسخ داد: بله. امام(ع) پرسیدند: آیا در مسجد «سُهَیل» نماز خواند؟ ابوحمزه عرض کرد: مسجد سُهَیل کجاست؟ آیا مرادتان همان مسجد سهله است؟ امام(ع) فرمود: «بله؛ اگر زید دو رکعت نماز در مسجد سهله خوانده بود و از خدا امان می خواست، خداوند او را همواره در پناه خویش حفظ کرده بود.»5

علما و مسجد سهله

علمای بزرگ، پیوسته ما را بر مداومت بر زیارت مسجد سهله و نماز خواندن در آن تشویق کرده اند. عالم بزرگ شیعه، شیخ طوسی در کتاب خویش می گوید: شایسته نیست که نمازهای یومیّه واجب، جز در مسجد انجام شود. (مانند اینکه) کسی گذرش به «مسجد سهله» می افتد و در آن نماز می خواند، مستحبّ است که در وقت بین دو نماز مغرب و عشاء در مسجد حضور داشته باشد.»6

سیّد بن طاووس شب های چهارشنبه به زیارت مسجد سهله می رفت و می گفت: اگر خواستی به مسجد سهله بروی، در وقت بین نماز مغرب و عشاء در شب چهارشنبه برو که این وقت از سایر اوقات فضیلت بیشتری دارد.7

در شرح حال محقّق بزرگ، آیت الله شیخ آقا بزرگ تهرانی آمده است که ایشان از «نجف» تا مسجد سهله را که تقریباً در فاصلة ده کیلومتری آن قرار دارد، در شب چهارشنبة هر هفته به مدّت چهل شب، پیاده می رفت. 8

مرحوم آیت الله سیّد عبدالکریم کشمیری از مرحوم آیت الله سیّد علی قاضی نقل می کند که ایشان معتقد بود رفتن به مسجد سهله در روز جمعه خوب است؛ 9 همان گونه که علّامه سیّد محمّدحسین طباطبائی(ره) دربارة ایشان چنین می گوید: مرحوم سیّد قاضی اتاقی در «مسجد کوفه» و هم چنین حجره ای در مسجد سهله داشت و تنها در آنها به سر می برد و همیشه شاگردانش را به شب زنده داری برخی از شب های خاص در مسجد کوفه و مسجد سهله توصیه می نمود.10

در روایتی نقل شده است که هر کس چهل شب چهارشنبه پشت سر هم در مسجد سهله و به نیّت دیدن امام عصر(عج) به عبادت و شب زنده داری مشغول باشد، توفیق دیدن امام(عج) را به دست می آورد. 11

مرحوم آیت الله سیّد شهاب الدّین مرعشی از کسانی بود که هر چهارشنبه به زیارت مسجد سهله اهتمام می ورزید و حتّی موفّق به زیارت امام عصر(عج) و گفت وگو با ایشان شد

.

اما ... برتری شب چهارشنبه نسبت به سایر شب‌ها چه بود که اکثر علما شب چهارشنبه در مساجد جمکران و سهله به محضر امام زمان(عج) مشرف می‌شدند؟

پاسخ اجمالی

در مورد مسجد سهله باید گفت: اگر چه مرسوم است که شیعیان در شب چهارشنبه به آن مسجد می‌روند، ولی در این زمینه، روایتی صریح در دسترس ما نیست. البته سید ابن طاووس چنین سفارش کرده‌اند: «چون خواستی به مسجد سهله وارد شوی، بهتر است که بین مغرب و عشای شب چهارشنبه جهت عبادت وارد مسجد شوی؛ زیرا این شب در بین شب‌های دیگر با فضیلت‌تر است».11 این احتمال قوی وجود دارد که این اندیشمند بزرگ، بافضیلت بودن شب چهارشنبه برای زیارت مسجد سهله را از روایتی استنباط کرده باشد که اکنون در دسترس ما نیست.

اما در مورد مسجد جمکران باید گفت، با توجه به انتساب آن به حضرت ولی عصر(عج)، این مسجد شباهت‌هایی با مسجد سهله داشته و از این‌رو مورد توجه شیعیان است.

اگرچه این مسجد در طول سال مورد توجه مردم است، اما شب‌های چهارشنبه، جمعیت بیشتری برای عبادت به آن‌جا می‌آیند که شاید یک دلیلش همان گزارشی باشد که سید بن طاوس در مورد فضیلت شب چهارشنبه بیان کرده است.

دلیل دیگری که می‌توان در نظر گرفت، گزارشی است که در مورد ساخت مسجد جمکران وجود دارد:

دستور امام غایب(عج) به حسن بن مُثله جمکرانی، برای ساختن مسجد مقدس جمکران که در شب سه شنبه هفدهم رمضان سال 393 قمری صادر شد. در ضمن این دستور توصیه‌ای نیز وجود داشت: نکته‌ مهمی وجود دارد: «إنَّ فی قطیع جعفر الکاشانی الرّاعی معزا یجب أن تشتریه فإن أعطاک أهل القریة الثّمن تشتریه و إلاّ فتعطی من مالک و تجی ء به إلی هذا الموضع و تذبحه اللیلة الآتیة ثمّ تنفق یوم الأربعاء الثّامن عشر من شهر رمضان المبارک لحم ذلک المعز علی المرضی و من به علّة شدیدة فإنّ اللّه یشفی جمیعهم...»؛12 «یک بُز را از گله جعفر کاشانیِ چوپان باید با پول مردم این روستا بخر و اگر اهالی آن‌جا پول خرید این بُز را به تو دادند که چه بهتر، وگرنه از پول خودت آن‌را بخر و به همین مکان بیاور و در فردا شب(شب چهارشنبه) آن‌را ذبح کن و گوشتش را در روز چهارشنبه هجدهم ماه مبارک رمضان به بیماران و کسانی که درد شدیدی دارند انفاق نما و خداوند نیز همه آنان را شفا می‌دهد».

شاید عنایت امام زمان(ع) به شب و روز چهارشنبه باعث شده است که مردم در این زمان بیشتر برای عبادت به این مسجد بیایند.

پی نوشت ها:

1. ابن فقیه، مختصر کتاب البُلدان، ص 174.

2. لسان العرب، ج 11، ص 349؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 44، ص 247.

3. بحارالانوار، ج 97، ص 434؛ مختصر کتاب البلدان، ص 174.

4. میرزای نوری، مستدرک الوسائل، ج 3، ص 396.

5. تهذیب الاحکام، ج 6، ص 37؛ بحارالانوار، ج 97، ص 437.

6. شیخ طوسی، مصباح المتهجّد، ص 747.

7. حسون البراقی، الیتیمـ［ الغرویه، ص 81.

8. محمّدرضا حکیمی، شیخ آقا بزرگ، ص 7.

9. طباطبایی، مهرتابان، ص 332.

10. نوری، جنّـ［ المأوی، ج 53، ص 310.

11. ابن طاووس، على بن موسى‏، مصباح الزائر، ص 105، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1416ق.

12. مجلسى، محمد باقر‏، بحار الأنوار، ج‏ 53، ص 231 - 232، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ دوم، 1403ق‏.

*مجله موعود، خردادماه سال 1392، شماره 139 و 140

منبع:شبستان