تألیفات و ترجمه‌ها در زمینه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک پس از انقلاب اسلامی ادامه یافت و با توجه به شرایط گسترش جهانی این علم و نیز جنگ عراق علیه ایران توسعه گسترده‌ای یافت. دانشگاه تربیت مدرس با پذیرش اولین دانشجویان دوره دکتری با گرایش جغرافیای سیاسی در سال ۱۳۶۶ این رشته را به صورت علمی – آکادمیک به جامعه علمی ایران عرضه کرد. دهه ۱۳۷۰ و اوایل دهه ۸۰ را باید انقلاب علمی جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در ایر ان دانست. تهیه و تصویب برنامه رشته مستقل جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در مقطع کارشناسی ارشد در سال ۱۳۷۱ در دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه امام حسین موجب نگرش‌های جدیدی به این رشته در ایران گشت.
بر اساس این برنامه دانشگاه‌های امام حسین، تهران، تربیت مدرس و آزاد اسلامی اقدام به پذیرش مستمر دانشجو نمودند. برنامه مقطع دکتری جغرافیای سیاسی به عنوان یک رشته مستقل آکادمیک را دانشگاه تربیت مدرسدر سال ۱۳۷۷ پیشنهاد کرد و به تصویب شورای عالی برنامه‌ریزی رسید و از همان سال دانشگاه‌های تربیت مدرس، تهران و آزاد اسلامی اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع دکتری کردند.
دانشگاه تربیت مدرس
خاستگاه جغرافیای سیاسی در ایران به عنوان یک گرایش یا رشته را می‌بایست فعالیت گروه جغرافیای دانشگاه تربیت مدرس دانست. دانشگاه تربیت مدرس بر اساس برنامه دوره دکتری جغرافیا که در تاریخ ۲۷/۴/۱۳۶۶ به تصویب شورای عالی برنامه‌ریزی رسیده بود در همان سال اقدام به برگزاری آزمون دوره دکتری نمود. در حقیقت دانشگاه تربیت مدرس برای اولین بار در کشور رشته جغرافیای انسانی با گرایش سیاسی را تأسیس کرد. در این دوره جغرافیای سیاسی به عنوان گرایشی از جغرافیای انسانی محسوب می‌شد که دانشجوی پذیرفته شده پس از گذراندن دروس مشترک و در صورت علاقه‌مندی می‌توانست این گرایش را انتخاب کند. در اولین دوره پذیرش دانشجو در این دانشگاه، آقای محمدرضا حافظ نیا و آقای یدالله کریمی پور به عنوان اولین دانشجویان این دوره شروع به تحصیل نمودند. دکتر محمدرضا حافظ نیا به عنوان اولین دانش آموختهٔ رشتهٔ جغرافیای سیاسی در ایران شناخته می‌شود.
دانشگاه تهران
با وجود سابقه بیشتر دانشگاه تهران در زمینه جغرافیای سیاسی و وجود متخصص جغرافیای سیاسی (دکتر دره میرحیدر)، اولین دوره پذیرش دانشجوی دکتری در این دانشگاه در سال ۶۹–۷۰ با پذیرش دو دانشجو (بهرام امیراحمدیان و غلامحسن حیدری) آغاز شد. بر اساس برنامه مستقل رشته کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی نیز که دانشگاه تربیت مدرس در سال ۱۳۷۱ پیشنهاد کرد و در تاریخ ۸/۶/۱۳۷۱ به تصویب شورای عالی برنامه‌ریزی رسید و جهت اجرا به دانشگاه‌های کشور ابلاغ گردید، دانشگاه تهران نیز در سال تحصیلی ۷۵–۷۴ اولین دوره کارشناسی خود را به رشته جغرافیای سیاسی ارائه نمود.
دانشگاه فردوسی مشهد
با موافقت شورای گسترش وزارت علوم و تحقیقات و فناوری گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد از سال تحصیلی ۱۳۸۸–۱۳۸۷اقدام به دایر نمودن رشته جغرافیای سیاسی در مقطع کارشناسی ارشد نمود. در حال حاضر برای ششمین سومین سال متوالی دانشگاه فردوسی در این گرایش دانشجو پذیرفته‌است. هم اکنون آقای دکتر سید هادی زرقانی، آقای دکتر هادی اعظمی و آقای دکتر محسن جان پرور تدریس دروس جغرافیای سیاسی را بر عهده دارند. زمینه مطالعاتی گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد بیشتر در زمینه مطالعات مرزی و آسیای مرکزی است.
دانشگاه امام حسین
دانشگاه امام حسین بر اساس برنامه مصوب یادشده، اولین دانشجویان دوره کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی را در قالب دوره‌های معادل پذیرش کرد که تمامی دانشجویان آن از نیروهای رسمی سپاه پاسداران بودند. در اولین دوره کارشناسی ارشد مزبور که در سال ۱۳۷۱ آغاز گردید، آقایان سید یحیی صفوی، محمد اخباری و سه دانشجوی دیگر به عنوان اولین دانشجویان دوره کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی در این دانشگاه پذیرش شدند.
دانشگاه آزاد اسلامی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران نیز از سال ۱۳۶۸ در مقطع دکتری اقدام به پذیرش دانشجو نمود که دکتر زهرا پیشگاهی فرد به عنوان اولین فارغ‌التحصیل این دانشگاه در مقطع دکتری در سال ۱۳۷۱ از رساله خود دفاع کرد. در مقطع کارشناسی ارشد نیز این دانشگاه از سال تحصیلی ۸۰–۱۳۷۹ اقدام به پذیرش هفت دانشجو نمود که این روند گسترش یافته و واحد تهران مرکز این دانشگاه نیز در سال‌های اخیر اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد نموده‌است.
سوالات آزمون دکتری جغرافیای سیاسی
در دفترچه ثبت نام آزمون دکتری ، رشته جغرافیای سیاسی شامل دو گرایش سازمان سیاسی فضا و جنوب غرب آسیا است . عناوین دروس امتحانی این رشته شامل موارد زیر است :
| عناوین دروس امتحانی رشته جغرافیای سیاسی در آزمون دکتری سراسری و دانشگاه آزاد |
| سوالات دروس عمومی |
سوالات دروس تخصصی در سطح کارشناسی |
سوالات دروس تخصصی در سطح کارشناسی ارشد |
| استعداد تحصیلی – زبان انگلیسی |
روش تحقیق در جغرافیا – جغرافیای سیاسی ( مبانی و ایران ) |
اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک – نظریه های
جغرافیای سیاسی |
منابع آزمون دکتری جغرافیای سیاسی
سازمان سنجش آموزش کشور ، منابع آزمون دکتری را به صورت قطعی بیان نکرده است و فقط به بیان کردن عناوین دروس امتحانی در سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد پرداخته است . بنابر این نمیتوان به قطعیت گفت که کتاب های زیر جزو منابع اصلی آزمون دکتری جغرافیای سیاسی هستند . ما در این مقاله تلاش کرده ایم به معرفی کتاب های موجود در بازار که می توانند به عنوان منابع مناسبی برای آمادگی آزمون دکتری ۹۷ باشند ، بپردازیم .
برای دروس تخصصی در سطح کارشناسی و کارشناسی ارشد می توانید از منابع ذکر شده در جدول زیر استفاده کنید :
| منابع آزمون دکتری جغرافیای سیاسی |
| دروس در سطح کارشناسی |
روش تحقیق در جغرافیا |
حافظ نیا، محمدرضا، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران؛ انتشارات سمت، ۱۳۸۹ ,
نعمت‌زاده، شهین، کتاب‌شناسی توصیفی روش تحقیق، مرکز اسناد و مدارک علمی ایران، تهران: ۱۳۶۶ ,
ایان‌های: احمدپور، احمد، محمد اسکندری، روش‌های تحقیق کیفی در جغرافیای انسانی، انتشارات سمت , جیمز ام لیندسی: رضوانی، محمدرضا، روش‌های تحقیق در جغرافیای انسانی ,
پوراحمد، اسکندری، روش‌های تحقیق کیفی در جغرافیای انسانی، انتشارات سمت |
| جغرافیای سیاسی ( مبانی و ایران ) |
احمدی پور، زهرا، قنبری، قاسم و کرمی، قاسم(۱۳۹۰)، سازماندهی سیاسی فضا، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ اول ,
بلاکسل، مارک (۱۳۸۹)، جغرافیای سیاسی (ترجمه محمدرضا حافظ نیا، عطااله عبدی، حسین ربیعی و عباس احمدی)، تهران: نشر انتخاب، چاپ اول ,
حافظ نیا، محمدرضا(۱۳۸۶)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول , حافظ نیا، محمدرضا و کاویانی¬راد، مراد(۱۳۹۲)، افق‌های جدید در جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات سمت، چاپ سوم , میر حیدر، دره (۱۳۸۹)، مبانی جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات سمت، چاپ پانزدهم , میر حیدر، دره (۱۳۹۱)، مبانی جغرافیای سیاسی، انتشارات سمت، ویرایش اول، چاپ هجدهم , مجتهدزاده، پیروز(۱۳۸۱)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: سمت، چاپ اول , مویر، ریچارد(۱۳۷۹)، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی (ترجمه دره میر حیدر با همکاری یحیی صفوی)، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
|
| دروس در سطح کارشناسی ارشد |
اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک |
حافظ نیا، محمدرضا(۱۳۸۵)، اصول و مفاهیم ژئوپولیتیک، مشهد، انتشارات پاپلی، چاپ اول ,
عزتی، عزت الله(۱۳۸۵)، ژئوپولیتیک، ، تهران: انتشارات سمت، چاپ ششم |
| نظریه های جغرافیای سیاسی |
|
برای دروس استعداد تحصیلی و زبان انگلیسی می توانید از منابع ذکر شده در جدول زیر استفاده کنید :
| مجموعه دروس استعداد تحصیلی و زبان انگلیسی |
| دروس استعداد تحصیلی |
دروس زبان انگلیسی |
| استعداد تحصیلی ، نویسندگان : هادی مسیح خواه و محمد وکیلی انتشارات فرهنگ |
کتاب های تخصصی انتشارات سمت ، ۱۱۰۰ لغت ضروری |
لازم به ذکر است داوطلبانی که قصد شرکت در آزمون دکتری را دارند باید از دانش عمومی زبان انگلیسی برخوردار باشند . این که هر داوطلبی چه درصدی در درس زبان کنکور دکتری کسب می کند ، تا حدودی به دانش زبان عمومی وی مربوط است .
